WARSZAWSKA KOLEJ DOJAZDOWA

 

 

https://www.wkd.com.pl

 

https://www.youtube.com/channel/UC6Ue3yBrCOnB1oyHMHUs_7w

Warszawska Kolej Dojazdowa (w skrócie WKD) – spółka zarządzająca wydzielonym systemem kolei miejskiej. Wykonuje przewozy pasażerskie na linii kolei normalnotorowej na odcinku Warszawa Śródmieście WKD – Podkowa Leśna Główna – Grodzisk Mazowiecki Radońska (linia 47) z odgałęzieniem Podkowa Leśna Główna – Milanówek Grudów (linia 48). Jest to najstarszy działający obecnie w Polsce tego typu system transportu publicznego.

11 grudnia 1927 r. uruchomiona została pierwsza w Polsce normalnotorowa kolej elektryczna pod nazwą Elektryczne Koleje Dojazdowe (EKD). W 1951 nastąpiło przejęcie linii EKD przez Dyrekcję Okręgową Kolei Państwowych w Warszawie i zmiana nazwy na Warszawską Kolej Dojazdową. W latach 2000–2008 przedsiębiorstwo funkcjonowało jako PKP Warszawska Kolej Dojazdowa.

Sieć linii Warszawskiej Kolei Dojazdowej jest zlokalizowana w południowo-zachodnim paśmie osadniczym aglomeracji warszawskiej. Przebiega przez obszar trzech powiatów: m.st. Warszawy, pruszkowskiego i grodziskiego, w tym 2 dzielnic m.st. Warszawy oraz 6 gmin: Warszawa Ochota, Warszawa Włochy, Michałowice, Pruszków, Brwinów, Podkowa Leśna, Milanówek i Grodzisk Mazowiecki.


Działalność

Podstawowa działalność WKD obejmuje:

    > organizowane przewozów pasażerskich z wykorzystaniem posiadanego taboru i zarządzanej infrastruktury,
    > zarządzanie infrastrukturą, w której skład wchodzą trzy linie kolejowe

Przewozy pasażerskie:

W skład linii zarządzanych przez Warszawską Kolej Dojazdową wchodzą trzy linie kolejowe:

    Linia nr 47: Warszawa Śródmieście WKD – Grodzisk Mazowiecki Radońska. Linia składa się z dwutorowego odcinka Warszawa Śródmieście WKD – Podkowa Leśna Główna o długości 25,070 km i jednotorowego odcinka Podkowa Leśna Główna – Grodzisk Mazowiecki Radońska o długości 7,544 km. Długość całkowita linii nr 47 wynosi 32,614 km.
    Linia nr 48: Podkowa Leśna Główna – Milanówek Grudów. Linia składa się odcinka jednotorowego o długości 2,896 km.
    Linia nr 512: Pruszków – Komorów. Linia stanowi jednotorową łącznicę technologiczną linii WKD z siecią kolejową zarządzaną przez PKP PLK S.A. Całkowita długość linii wynosi 3,165 km.

Oferta WKD obejmuje bilety jednorazowe, jednorazowe abonamentowe, jednorazowe miejskie, odcinkowe okresowe imienne i bezimienne oraz miesięczne weekendowe bezimienne. Można je kupić w kasach biletowych i biletomatach na stacjach i przystankach, u maszynistów oraz za pośrednictwem telefonu komórkowego.

Prócz regularnych przewozów, WKD uruchamia pociągi nadzwyczajne[22] oraz zarządza czterema parkingami w systemie Park&Ride.

Zarządzanie infrastrukturą:

Sieć WKD położona jest w południowo-zachodnim paśmie osadniczym aglomeracji warszawskiej oraz przebiega przez dwie dzielnice miasta (Ochotę i Włochy) i sześć gmin (Michałowice, Pruszków, Brwinów, Podkowa Leśna, Milanówek i Grodzisk Mazowiecki). Składają się na nią dwie linie kolejowe, na których łącznie ulokowano 24 przystanki i 4 stacje. Linie te są całkowicie zelektryfikowane na odcinkach pasażerskich i wyodrębnione od ogólnopolskiej sieci kolejowej, a ich połączenie z tą siecią stanowi trzecia linia będąca łącznicą technologiczną.

Linia kolejowa nr 47 relacji Warszawa Śródmieście WKD – Grodzisk Mazowiecki Radońska ma łączną długość 32,614 km. Na odcinku z Warszawy do stacji Podkowa Leśna Główna o długości 25,070 km jest to linia dwutorowa, natomiast od Podkowy Leśnej do Grodziska Mazowieckiego jednotorowa.


IZBA TRADYCJI EKD/WKD:

11 grudnia 2002 r. Warszawska Kolej Dojazdowa powołała Izbę Tradycji EKD/WKD na terenie siedziby Spółki w Grodzisku Mazowieckim.

Wystawa dzieli się na następujące działy:

    Okoliczności powstania EKD
    Budowa linii EKD z Warszawy do Grodziska
    Dwudziestolecie międzywojenne
    II Wojna Światowa
    Odbudowa zniszczeń wojennych
    Eksploatacja linii w latach 1948 – 2002
    "WUKADE" dokąd zmierzasz?

Izba Tradycji EKD/WKD posiada w swoich zbiorach liczne eksponaty i pamiątki takie jak: zdjęcia i dokumenty związane z działalnością EKD/WKD, bilety, akcesoria pojazdów szynowych, przedmioty wyposażenia technicznego, modele taboru czy makiety stacji i budynków. Wśród cennych zbiorów zgromadzonych w salach grodziskiej Izby Tradycji znajdują się: deska biletowa konduktora z lat 1939-1944, model koła jezdnego z 1927 r., hełm strażacki z 1939 r., płyty chodnikowe z napisem EKD (1926 r.), berła, fragment słupa trakcyjnego (1936 r.) oraz zegarek motorniczego z lat trzydziestych. W bogatej kolekcji można podziwiać również obrazy: Szczepana Brozycha "Lokomotywownia Grodzisk Mazowiecki" oraz Magdaleny Woźniak.Najciekawszym zachowanym do dziś eksponatem, jest wagon silnikowy EKD, produkcji angielskiej z 1927 r. z zachowanymi elementami z tego okresu, udostępniany okresowo dla zwiedzających. W 2016 r. dołączył do niego elektryczny zespół trakcyjny serii EN94 (EN94-40) z 1972 r.


CIEKAWOSTKA JĘZYKOWA:

"WUKADKA" - nie jest skrótowcem z punktu widzenia nauki o języku, lecz rzeczownikiem. WUKADKA – kolejka WKD, czyli pociąg lub linia Warszawskiej Kolei Dojazdowej. Rzeczowniki tworzone w ten sposób często są efemerydami lub okazjonalizmami – wyrazami nazywającymi zjawisko, obiekt lub przedmiot istniejące tu i teraz. Tylko nieliczne z nich wchodzą na stałe do języka, znajdują swoje miejsce w słownikach i są rozpoznawalne przez kolejne pokolenia użytkowników.

źródło: www.wkd.com.pl; Wikipedia; www.nck.pl

 

 

POWIAT ŁĘCZYCKI

 

 

 

http://www.leczycki.pl/asp/pl_start.asp?ref=1&schemat=2

 

https://pl-pl.facebook.com/pages/cateory/Landmark---Historical-Place/Powiat-%C5%82%C4%99czycki-593622314105979/

 

https://www.youtube.com/channel/UCebIb4FtFxxEBiRBC1FYKsA/videos?view=0&sort=dd&shelf_id=0

 

 FILM PROMOCYJNY:

https://www.youtube.com/watch?v=8LNmbn_G4iw

 

 

Powiat łęczycki – powiat w Polsce w województwie łódzkim, utworzony w 1999 roku w ramach reformy administracyjnej. Jego siedzibą jest miasto Łęczyca. Na jego terenie znajduje się geometryczny środek Polski.
 Znajduje się w północnej części województwa łódzkiego. W skład Powiatu Łęczyckiego wchodzą następujące gminy wiejskie: Daszyna, Góra Św. Małgorzaty, Grabów, Łęczyca, Piątek, Świnice Warckie, Witonia a także gmina miejska Łęczyca. Powiat Łęczycki sąsiaduje z powiatami województwa łódzkiego: kutnowskim, łowickim, zgierskim i poddębickim oraz województwa wielkopolskiego: powiatem kolskim. Powiat zajmuje powierzchnię 773 km2.

Większa część powiatu położona jest na równinie Łowicko – Błońskiej, w makroregionie Niziny Środkowomazowieckiej w podprowincji Nizin Środkowopolskich. Według podziału geobotanicznego Szafera (1997) teren ten należy do Okręgu Warszawskiego Krainy Mazowieckiej, pododdziału Pasa Wielkich Dolin, działu Bałtyckiego.

Powiat stanowi 4,24% powierzchni województwa łódzkiego.

Według danych z 31 grudnia 2019 roku powiat zamieszkiwało 49 747 osób. Natomiast według danych z 30 czerwca 2020 roku powiat zamieszkiwały 49 562 osoby.


Podział administracyjny

W skład powiatu wchodzą:

    gmina miejska: Łęczyca
    gmina miejsko-wiejska: Piątek
    gminy wiejskie: Daszyna, Góra Świętej Małgorzaty, Grabów, Łęczyca, Świnice Warckie, Witonia
    miasta: Łęczyca, Piątek


FLAGA i HERB:

Herb powiatu łęczyckiego.

Uchwałą Nr XXI/4/98 Rady Powiatu Łęczyckiego z dnia 28 grudnia 1998 r. przyjęto herb powiatu łęczyckiego. Starosta Łęczycki Wojciech Zdziarski przedstawił radnym jedyny egzemplarz Herbu Powiatu Łęczyckiego, który był traktowany jako projekt. Projekt stanowił egzemplarz herbu w wydaniu K. Kuczyński, Pieczęcie i herby miasta Łęczycy oraz Ziemi Łęczyckiej, TPN Oddział w Łęczycy, Łęczyca 1984 r., s. 133 – 162. Projekt uchwały w sprawie ustanowienia Herbu Powiatu Łęczyckiego Nr 21/IV98 Rada przyjęła większością głosów przy jednym wstrzymującym się.

Projekt herbu przesłano do Komisji Heraldycznej 30 maja 2003 r. Uzyskał pozytywna opinię z uwagami na temat terminologii użytej w opisie projektów flag oraz baneru. Projektu herbu nie konsultowano z innymi instytucjami. Herb jest publicznie prezentowany m.in. na gmachu Starostwa, w sali obrad Rady Powiatu, w sali obrad Zarządu Powiatu, w gabinecie Starosty, na przydrożnych witaczach, na pieczęciach powiatu, na sztandarze.

Flaga powiatu łęczyckiego

Uchwałą nr X/77/2003 Rady Powiatu Łęczyckiego z dnia 29 października 2003 r. w sprawie ustanowienia flagi Powiatu Łęczyckiego i flagi pionowej Powiatu Łęczyckiego przyjęto flagę Powiatu Łęczyckiego. Pierwowzorem obecnej flagi powiatu łęczyckiego jest Chorągiew Ziemi Łęczyckiej z XVI w., której oryginał jest zachowany w zbiorach Muzeum Wojska Polskiego w Warszawie. 30 maja 2003 r. projekt flagi został przesłany do Komisji Heraldycznej, od której uzyskał pozytywną opinię z uwagami na temat terminologii. Flagi powiatu łęczyckiego mogą być podnoszone na maszcie, mocowane na drzewach, umieszczane na ścianach, umieszczane w postaci proporczyka gabinetowego. Podczas uroczystości i imprez na wieży Zamku Królewskiego w Łęczycy jak również mogą być używane przez szkoły i instytucje oświatowe mające siedzibę na terenie powiatu łęczyckiego, organizacje kulturalne, społeczne i spółdzielcze, podmioty gospodarcze mające siedzibę na terenie powiatu, w czasie zawodów sportowych. Flaga powiatu łęczyckiego jest prezentowana publicznie m.in. na gmach Starostwa, w sali obrad Rady Powiatu, w sali obrad Zarządu Powiatu, w gabinecie Starosty.


Środowisko naturalne

Do form ochrony przyrody na terenie powiatu łęczyckiego należą m.in.:
- Rezerwat przyrody „Błonie”
- Obszar Chronionego Krajobrazu „Dolina Bzury”
- Obszar Chronionego Krajobrazu „Dolina Warty i Neru”

Do cennych siedlisk leśnych na obszarze pradoliny należą:
Łęg wierzbowy, Wikliny nadrzeczne, Niżowy łęg jesionowo-olszowy, Grąd subkontynentalny. Do cennych siedlisk nieleśnych należą:
Śródlądowe łąki halofilne, Zmiennowilgotne łąki trzęślicowe, Łąki świeże, Ekstensywne użytkowane wilgotne pastwiska,Murawy napiaskowe.Na terenie pradoliny występują także cenne siedliska związane z torfowiskami oraz cenne siedliska zbiorniki wodne: twardowodne oligo - i mezotroficzne zbiorniki z podwodnymi łąkami ramienic Charetea, starorzecza i inne naturalne eutroficzne zbiorniki wodne.Wśród gatunków zagrożonych, występujących na terenie pradoliny znajdują się:
Groszek błotny, Jaskier wielki, Kokorycz pusta, Wyka długożagiełkowa,Kropidło piszczałkowate,Ożanka czosnkowa, Rdest wężownik. Ogólnie wśród fauny można znaleźć tu:
21 gatunków ryb, 13 gatunków płazów, 5 gatunków gadów (plus prawdopodobnie żółw błotny), 249 gatunków ptaków (163 lęgowe), 38 gatunków ssaków. Wśród ornitofauny można wymienić m.in. :kulika wielkiego, wodniczkę,
rybitwę białoskrzydłą i białowąsą, derkacza, gęgawę i awifaunę przelotną.


WARTO ZOBACZYĆ:

ŁĘCZYCA zachowany średniowieczny układ urbanistyczny starego miasta i klasycystyczna zabudowa z 1 poł. XIX w.

Ratusz klasycystyczny z końca XVIII w. wg projektu architekta Jakuba Kubickiego (przebudowany XIX/XX w.).

Kościół p.w. św. Andrzeja z 1 poł. XV w. (przebudowany w XVII, XVIII i XIX w.). W latach 1637-1646 wzniesiono barokową kaplicę rodziny Szczawińskich.  www.sw-andrzej-leczyca.pl/

Klasztor oo. Bernardynów z 1 poł. XVII w.,wczesnobarokowy kościół klasztorny p.w. Niepokalanego Poczęcia NMP, wystrój wnętrza z poł. XVIII w. w stylu rokoko. www.bernardyni-leczyca.pl/

Dawny klasztor oo. Dominikanów z XIV w. (przebudowany w XVII w.), pod koniec XVIII w. decyzją władz pruskich zaadaptowany na więzienie.

Dawny klasztor ss. Norbertanek z pocz. XVII w., dobudowany do miejskich murów obronnych z 2 poł. XIV w. (przebudowany w XIX w.).

Baszta z 2 poł. XIV w. należąca do średniowiecznego systemu obronnego miasta, w XVIII w. zaadaptowana na dzwonnicę kościoła p.w. św. Andrzeja..

Zamek królewski z 2 poł. XIV w., rozbudowany w poł. XVI w. („Dom Nowy"), na dziedzińcu prochownia z koń. XVIII w. z reliktami gotyckimi murów („Dom Stary"). Zamek odbudowany w 2 poł. XX w. jest siedzibą muzeum.

Kolekcja rzeźb diabła Boruty - jedyna w swoim rodzaju w Polsce.

Cmentarz wojskowy przy ul. Kaliskiej z grobami 642  żołnierzy polskich poległych w 1939 r. podczas Bitwy nad Bzurą oraz mogiły żołnierzy z I wojny światowej.

Dawny szpital przy ulicy Kilińskiego - zaprojektowany przez Henrego Marconiego,oddany do użytku w 1844 r. było w nim 35 łóżek.

Pamiątkowa tablica związana z domem św. Urszuli Ledóchowskiej na ulicy Poznańskiej -

w latach 1930-1939 Urszula Ledóchowska wraz z Siostrami Urszulankami SKJ mieszkały na ulicy Poznańskiej 6, gdzie została umieszczona tablica upamiętniająca jej pobyt.

Kopalnia żelaza w Łęczycy- nieczynna, w latach 1952-1990 eksploatowała syderytowe rudy żelaza, na chwilę obecną chodniki kopalni są zalane, pozostała po niej jedynie wieża szybowa, (która została wykorzystana, jako ujęcie wody pitnej) i dwie hałdy na ulicy Ozorkowskie Przedmieście 4.

Wieża Szybowa -kopalnia  rudy żelaza mieszcząca się na ulicy Górniczej 4 lata powstania 1955 - 1960

Cmentarz ewangelicko-augsburski przy ulicy Górniczej - został założony prawdopodobnie na przełomie XVIII i XIX w. Jego powierzchnia wynosi około 1000 metrów kwadratowych, otacza go ceglany mur. Na cmentarzu pochowano wiele ważnych ówczesnych postaci życia publicznego.
 
Zabytkowe domy wpisane na listę zabytków.

Park Miejski.
   
Wieża szybowa „Łęczyca I „ kopalnia rudy żelaza, ul. Ozorkowskie Przedmieście 4.
   
Stała wystawa macew (nagrobki żydowskie) w Archiwum Państwowym Płockim Oddział Łęczyca.
   
Pamiątkowa tablica Benedykta Polaka na Zamku w Łęczycy (ul. Zamkowa 1), została odsłonięta w 2010 r.

Borki - Park.

Błonie - Kościół p.w. Najświętszego Serca Jezusowego. Zbudowany w latach 1913-1916 w stylu narodowym wg. projektu Józefa Dziekońskiego. http://parafiablonie.com/, Kościół filialny p. w. Wszystkich Świętych, Cmentarz przykościelny, Zespół parkowo-dworski z 1923 r.

Leźnica Mała - drewniany kościół p.w. Marii Magdaleny z 1784 r., w wyposażeniu kościoła elementy przeniesione z Archikolegiaty w Tumie.  www.diecezja.lowicz.pl/serwis/index.php?id=55&idd=54

Prądzew - drewniany dwór z pocz. XX w. gruntownie zrekonstruowany pod koniec XX w. www.zamkilodzkie.pl/pliki/pradzew.htm

Topola Królewska - drewniany kościół p.w. św. Bartłomieja z pocz. XVIII w. z murowaną fasadą z kon. XIX w. Na cmentarzu drewniana kaplica p.w. św. Rocha ok. poł. XIX w. www.kosciolydrewniane.pl/pages/drewniane/topokr1.html
Zawada  - Wiatrak typu kozłowego (przeniesiony do Skansenu Łęczycka Zagroda Chłopska w Kwiatkówku.

Siedlec - kościół zbudowany w latach 1922-30 w stylu narodowym, wg projektu architekta  Zdzisława Mączeńskiego. www.diecezja.lowicz.pl/parafia/sw-marcina-w-siedlcu/

Cmentarz przykościelny, Zespół dworsko-parkowy XIX w.

DASZYNA - drewniany dwór z pocz. XIX w. otoczony parkiem krajobrazowym.  www.zamkilodzkie.pl/pliki/daszyna.htm, Dwór murowany, Park dworsko-krajobrazowy, Założenie dworsko-parkowo-folwarczne.

Goszczynno - Dwór, Park podworski.

Łubno - Dwór, Park dworski krajobrazowy +150 m strefa

Mazew - klasycystyczny kościół oraz dzwonnica z 1 poł. XIX w. https://dziedzictwo.ekai.pl/@@mazew_kosciol

Dawny cmentarz ewangelicki, Dzwonnica, Cmentarz grzebalny.

Siedlew - Park dworski z połowy XIX w.+ 150 m strefa.

Sławoszew - kaplica drewniana wzniesiona w 1 poł. XIX w. z elementów dawnego kościoła oraz pozostałości dworu z 1864 r. www.zamkilodzkie.pl/pliki/slawoszew_stary.htm, Dzwonnica, Założenie dworsko-parkowo-folwarczne, Dwór.

Miroszewice - Zespół dworsko-parkowy

Koryta - Zespół folwarczny.

Przestrzenny Układ Komunikacyjny Krośniewickiej Kolei Dojazdowej PKP wzdłuż Drogi Krajowej nr 1.

GÓRA ŚW. MAŁGORZATY- na szczycie wzgórza (25 m. wysokości względnej, 136 m. n.p.m.) znajduje się kościół, którego początki sięgają 1 poł. XII w. oraz plebania i dzwonnica z 1 poł. XIX wieku.

Tum- początki historii Łęczycy wiążą się z wczesnośredniowiecznym grodziskiem i Archikolegiatą w Tumie. Pierwszy gród łęczycki powstał prawdopodobnie w VI w.n.e., okres swej świetności przeżywał w czasach rozbicia dzielnicowego (XII-XIV w.). Obok grodu powstał około 1000 r. jeden z najstarszych w Polsce klasztorów benedyktyńskich - opactwo Świętej Marii. Na jego miejscu wybudowano w latach 1140-1161 nową bazylikę. Jest to największa dziś w Polsce budowla romańska z XII wieku, jeden z najpiękniejszych i najlepiej zachowanych tego rodzaju zabytków. Obecnie Sanktuarium św. Wojciecha. Obok archikolegiaty znajduje się kościółek drewniany z 1761 r.

Kwiatkówek: znajduje się tam zagroda chłopska. www.maie.lodz.pl/pl/skansen/

Skansen „Łęczycka Zagroda Chłopska” jest jednym z trzech elementów projektu „Tum – perła romańskiego szlaku”. Zagroda to gliniany dom mieszkalny z dwoma izbami: kuchnią i pokojem oraz przelotową sienią pełniącą też rolę pomieszczenia schówkowego. Na podwórku wybudowano, także z gliny budynek inwentarski / obora, stajnia i chlew / z charakterystyczną dla łęczyckiego drewnianą szopą na torf, który  w tych stronach był głównym surowcem opałowym. Zagrodę zamyka stodoła  z ekspozycją narzędzi i maszyn rolniczych. Skansen wzbogacają wiejskie obiekty przemysłowe z wiatrakiem kozłowym, kuźnią, olejarnią i piecem chlebowym.
”Łęczycka Zagroda Chłopska” odtwarza warunki życia na wsi w okresie odrodzenia polskiej państwowości po 1918 roku.

RABÓW - klasycystyczny kościół parafialny p.w. św. Stanisława, z 1838 r. oraz jedyny w powiecie łęczyckim zachowany budynek dawnej synagogi oraz zabytkowy park dworski z XIX w. https://dziedzictwo.ekai.pl/@@grabow_kosciol,   http://www.zamkilodzkie.pl/pliki/grabow.htm

Jastrzębia - Zespół dworski, powstał około 1880 r., Spichlerz, Park.

Pieczew - Drewniany kościół pw. św. Stanisława Bpa, zbudowany w 1747 r.

Srebrna - Zespół parkowo- dworski z drugiej połowy XIX w.

Stara Sobótka - Kościół p. w. św. Mateusza.

Besiekiery - ruiny niewielkiego zamku, zbudowanego ok. 1500 r. przez wojewodę łęczyckiego Wawrzyńca, przebudowanego w kon. XVI w. przez kardynała Andrzeja Batorego.  www.zamkipolskie.com/besiek/besiek.html

Byszew - dwór nawiązujący do stylu romantycznego z 2 poł. XIX w. oraz park z pocz. XIX w. http://www.zamkilodzkie.pl/pliki/byszew.htm

Kurzjama - gospodarstwo agroturystyczne: Pani Alina Jóźwiak, 99-150 Grabów, tel. 0692880878, pokoje gościnne w dworku z 1928 r., wokół piękny park, obiady domowe z produktów z własnego gospodarstwa.. Najlepsze gospodarstwo agroturystyczne w województwie łódzkim w roku 2002.  http://www.kultura.lodz.pl/pl/poi/3274122

Smolice- ruiny dworu z przełomu XIX i XX w., w którym urodziła się i mieszkała znana pisarka, Maria z Zieleniewskich Ginter. http://www.zamkilodzkie.pl/pliki/smolice.htm

Nowa Sobótka

- zespół kościelny mariawitów z początku XX wieku. Miejscowa parafia starokatolicka jest pierwszą, która opowiedziała się za mariawityzmem w 1906 roku. Jej pierwszym proboszczem był o. Jan M. Michał Kowalski, późniejszy arcybiskup i reformator mariawityzmu, który zginął w obozie w Dachau w 1942 roku.

- neogotycki, trójnawowy kościół pw. św. Mateusza Apostoła i Ewangelisty i św. Rocha na planie krzyża łacińskiego z 1907 roku. Posiada dwa chóry: dla orkiestry dętej i śpiewaczy. Zyskał on miano jednego z najpiękniejszych w parafiach mariawickich. We wnętrzu do ciekawszych zabytków należą: ołtarz główny z konfesją, żeliwna ambona oraz freski dwunastu apostołów namalowane na sklepieniu nawy głównej. W czasie II wojny światowej w kościele mariawitów odprawiane były nabożeństwa ewangelickie.

- dom parafialny z 1908, w którym miejscowe Zgromadzenie Sióstr Mariawitek w różnych okresach czasu prowadziło: szkołę, ochronkę, przytułek, dom starców i sierociniec. Obecnie wykorzystywany do celów parafialnych.

- cmentarz mariawicki, na którym pochowani są m.in. kapłani, w tym proboszczowe parafii oraz siostry zakonne.

Kadzidłowa

- neogotycki kościół mariawitów pw. Przenajświętszego Sakramentu z 1928 roku. Świątynia częściowo zbudowana na pozostałościach dawnego dworu Koszutskich, w którym mieszkała m.in. Wera Kostrzewa, działaczka społeczna organizująca dla miejscowej ludności tajne nauczanie. Do niedawna w kościele odprawiane były nabożeństwa ewangelickie.

- dom parafialny z 1924 roku, w którym siostry mariawitki prowadziły ochronę. W okresie Polski Ludowej pomieszczenia budynku wykorzystywano jako szkołę podstawową.

- kaplica rzymskokatolicka pw. Matki Bożej Częstochowskiej wybudowana w latach 1986-1988, w miejscu dawniejszej drewnianej z 1932 roku.

PIĄTEK -geometryczny środek Polski (pomnik w centrum rynku).

Kościół parafialny z XV w., przebudowany w XVII w., gotycki w bryle, orientowany, murowany z cegły, otynkowany, jednonawowy z węższym prostokątnym prezbiterium. Od południa przy nawie kruchta, od północy zakrystia duża i ministrancka (sklepione kolebkowo) oraz kaplica NMP o stropie płaskim, belkowanym. W nawie i prezbiterium stropy płaskie, otwór tęczowy - ostrołukowy. Ołtarz główny późnobarokowy z obrazem Świętej Trójcy pędzla Józefa Buchbindera. W kaplicy ołtarz barokowy z obrazem Matki Boskiej z Dzieciątkiem. Przy kościele kapliczka z rzeźbą przedstawiającą siedzącego na ławeczce Św. Jana Pawła II.

Na cmentarzu drewniany kościół p.w. Przemienienia Pańskiego (dawniej św. Wawrzyńca) z poł. XVIII w., obok dzwonnica drewniana z poł. XVIII w.,

Kościół starokatolicki mariawitów p.w. Trójcy Przenajświętszej z pocz. XX w.

Zabytkowy park miejski z XIX w.

Pomnik "Krzyż" przy ul. Łowickiej wzniesiony na miejscu zamordowanych w dniu 14 września 1939 roku mieszkańców Piątku i uchodźców z okolic Poznania.

Pomnik Chwały 14 Wielkopolskiej Dywizji Piechoty Armii "Poznań", odsłonięty 8 września 1989 roku w 50. rocznicę Bitwy nad Bzurą.

Ciechosławice. http://www.kosciolydrewniane.pl/pages/drewniane/ciechos.html

Drewniany kościółek p.w. Matki Boskiej Łaskawej pochodzący z XVIII w. jednonawowy, z węższym, wielobocznie zamkniętym prezbiterium, przy którym  od strony północnej znajduje się zakrystia, a przy nawie od zachodu - kruchta. Otwór tęczowy półkolisty z nisko osadzoną belka tęczowa z rokokowym krucyfiksem.
W ołtarzu obraz przedstawiający Matkę Boską Łaskawą z Dzieciątkiem.

Balków

Dwór z 1926 roku i zabytkowy park z początku XIX w. w stylu naturalistyczno-krajobrazowym.

Goślub
Pałac klasycystyczny z kon. XVIII w. położony pośrodku starego parku. http://www.zamkilodzkie.pl/pliki/goslub.htm

Konarzew

Zachowało się tu w stanie szczątkowym grodzisko stożkowe, otoczone fosą, przechodzące w części zachodniej w staw. Podobne grodzisko zwane przez miejscową ludność „Łysą Górą" znajduje się w Oreniczkach nad rzeką Maliną ok. 6 km na północ od Konarzewa. W Konarzewie - gospodarstwo agroturystyczne oraz plantacja wikliny, gdzie od ponad 10 lat odbywają się plenery z wikliną.

Łęka - Podworski park krajobrazowy z początku XIX w.

Orenice - Modrzewiowy dwór z połowy XIX w. kryty tzw. dachem polskim z gankiem ozdobionym kolumnami, otoczony pozostałością parku krajobrazowego z końca XIX w.
Janowice - Zespół parkowo- dworski z drugiej połowy XIX w, pomnik Ofiar Faszyzmu.

Piekary - Zabytkowy park dworski z czterema stawami oraz ponad 150letnimi okazami drzew oraz murowanym dworkiem  1 połowy XIX w. W Piekarach nakręcano sceny  do pierwszej, przedwojennej wersji filmu "Znachor".

Sułkowice - Klasycystyczny murowany dworek z połowy XIX w. z parkiem, w którym zachowała się kapliczka z figurą św. Antoniego z 1917 r. wystawiona przez dziedzica Niedziałkowskiego na cześć urodzin syna.


Dworek klasycystyczny z 1 poł. XIX w. W odległości około 2 km na zachód, w głębi lasu, znajduje się projektowany rezerwat „Silne błota". Jest to torfowisko  z zanikającym jeziorem oraz las z wydmami. Niedostępne torfowiska są siedliskiem rzadkiej roślinności i oazą dla ptactwa. Prowadzone tu badania pozwoliły określić wiek wydm, odtworzyć historię klimatu i roślinności od chwili ustąpienia lodowca z tego terenu oraz czas pojawienia się na wydmach ludzi i ich kulturę (ślady kultury łowców reniferów 11-10 tys. lat temu), stąd Witów jest jednym z najważniejszych stanowisk archeologicznych Polski Środkowej.

 Gmina Świnice Warckie(.www.swinicewarckie.com.pl/)

ŚWINICE WARCKIE-.www.swinicewarckie.com.pl/

Kościół Parafialny w Świnicach Warckich z około.1859 r. - Sanktuarium Urodzin  i Chrztu Świętej Siostry Faustyny.

https://www.facebook.com/sanktuariumswinicewarckie/

Dzwonnica drewniana przy Sanktuarium Urodzin i Chrztu Świętej Siostry Faustyny.

Cmentarz Przykościelny przy Sanktuarium Urodzin i Chrztu Świętej Siostry Faustyny.

Ołtarz polowy przy Sanktuarium Urodzin i Chrztu Świętej Siostry Faustyny.

Grota przy Sanktuarium Urodzin i Chrztu Świętej Siostry Faustyny.

Plebania.

Cmentarz Parafii Rzymskokatolickiej w Świnicach Warckich.

 

Chwalborzyce - Cmentarz Grzebalny Parafii Rzymskokatolickiej w Chwalborzycach.

Głogowiec - miejsce pielgrzymek do rodzinnego domu Heleny Kowalskiej - św. Faustyny. (obecnie muzeum)..http://www.swinicewarckie.com.pl/asp/pl_start.asp?typ=14&menu=54&strona=1&sub=5

Dom narodzin Świętej Siostry Faustyny z ok.1900 r. Głogowiec 11

Grodzisko - kościół p.w. Świętych Apostołów Piotra i Pawła z pocz. XVII w.  http://www.grodzisko.tnb.pl/news.php

Dzwonnica przy Kościele Parafii Rzymskokatolickiej w Grodzisku z 1612 r., Cmentarz przykościelny Parafii Rzymskokatolickiej w Grodzisku, Cmentarz Grzebalny Parafii Rzymskokatolickiej w Grodzisku, Kaplica na cmentarzu grzebalnym w Grodzisku.

Gusin - Dwór z I poł. XIX w którym mieszkała Maria Konopnicka w latach 1872 -1877

Kosew - Dom mieszkalny nr 12 drewniany zbudowany ok. 1920 r. wł. prywatna,

Dom mieszkalny nr 14 drewniany zbudowany bez gwoździ ok. 1878 wł. prywatna,

Dom mieszkalny nr 27 drewniany zbudowany ok. 1920 r. wł. prywatna.

Kozanki Podleśne

Dwór z I. poł. XIX w.

Park dworski z poł. XIX w.

Parski

Dwór z 1809 r.

Park naturalistyczno - krajobrazowy z I poł XIX w z elem. regu. z I i II poł.

Gorzelnia z II poł. XIX w.

Kapliczka zlokalizowana naprzeciw dworu z ok.1920 r.

Magazyn spirytusu z II poł. XIX w.

Witonia - Kościół parafialny p. w. św. Katarzyny.

 Kaplica na cmentarzu rzymsko-katolickim.

 Dworzec kolejowy.

 Cmentarz grzebalny rzymsko-katolicki.

 Cmentarz przykościelny.

Nędrzew - Park dworski.

Gledzianówek - Fragmenty parku dworskiego z XVIII/XIX w., ponadto grupa stanowisk archeologicznych: cmentarzysko ciałopalne z epoki żelaza, kurhan (ok. 22 m. średnicy i 3 m. wysokości) z nasypem kamienno - ziemnym z okresu wpływów późnorzymskich, prawdopodobnie z III w. n.e.

Gledzianów- Park dwór

źródło: www.leczycki.pl

 

 

 

 

ARCHIWUM PAŃSTWOWE WE WROCŁAWIU

 

 

https://www.ap.wroc.pl/

 

https://www.facebook.com/ArchiwumPanstwoweWeWroclawiu

Archiwum Państwowe we Wrocławiu (ul. Pomorska 2, 50-215 Wrocław) powstało na  gruzach działającego w przedwojennym Wrocławiu - Staatsarchiv zu Breslau. W związku z sekularyzacją klasztorów śląskich, do której doszło w 1810 r. powstała konieczność zabezpieczenia, obok dzieł sztuki i księgozbiorów, także wielkiej ilości dokumentów gromadzonych przez klasztory w ciągu wielu stuleci. W ramach utworzonej wówczas Biblioteki Centralnej powstało archiwum dokumentów; po latach przekształcone w Archiwum Prowincji Śląskiej we Wrocławiu - Das Schlesische Provincialarchiv, a następnie  w Archiwum Państwowe Staatsarchiv. Archiwum zgromadziło bogate zbiory dokumentujące przeszłość Prowincji Śląskiej. W czasie II wojny światowej, a szczególnie podczas oblężenia miasta w 1945 roku, uległo zniszczeniu wiele materiałów, w tym część zbiorów dokumentów pergaminowych. Zburzona została także siedziba Archiwum.  Niemal zaraz po zakończeniu działań wojennych podjęto akcję ratowania archiwaliów ocalałych z pożogi wojennej. Władze miejskie przydzieliły gmach przy ul. Pomorskiej 2 na siedzibę utworzonego w 1946 r. Archiwum Państwowego we Wrocławiu. Obok materiałów sprzed 1945 r., na Archiwum nałożono obowiązek przejmowania archiwaliów wytworzonych przez polskie instytucje administracyjne, zakłady produkcyjne, stowarzyszenia i związki. Obecnie Archiwum Państwowe we Wrocławiu posiada cztery Oddziały w: Bolesławcu, Jeleniej Górze, Kamieńcu Ząbkowickim i Legnicy. Wielkość zasobu archiwalnego - prawie 29 km bieżących, stawia Archiwum wrocławskie pośród największych tego rodzaju instytucji w Polsce i Europie Środkowej. Do najcenniejszych zasobów archiwalnych należą dokumenty  pergaminowe i papierowe, mapy i plany miast, księgi miejskie, bogate zbiory pieczęci, akta, zbiory ikonograficzne i fotograficzne stanowiące bezcenne źródło do badań z obszaru gospodarki, kultury oraz polityki na Śląsku w okresie od XII wieku aż po czasy współczesne. Archiwum sprawuje także ważną funkcję nadzorczą nad archiwami zakładowymi.

źródło: tekst własny Archiwum Państwowego we Wrocławiu

 

 

POWIAT TOMASZOWSKI (WOJEWÓDZTWO ŁÓDZKIE)

 

 

https://www.powiat-tomaszowski.pl/

 

https://www.facebook.com/PowiatTomaszowskiMaz

 

https://www.youtube.com/user/PTM1016
 

Powiat tomaszowski – powiat w Polsce (województwo łódzkie), utworzony w 1999 roku w ramach reformy administracyjnej. Jego siedzibą jest miasto Tomaszów Mazowiecki.

Według danych z 31 grudnia 2019 roku powiat zamieszkiwało 116 519 osób. Natomiast według danych z 30 czerwca 2020 roku powiat zamieszkiwało 116 141 osób.

W skład powiatu wchodzą:

    gminy miejskie: Tomaszów Mazowiecki
    gminy wiejskie: Będków, Budziszewice, Czerniewice, Inowłódz, Lubochnia, Rokiciny, Rzeczyca, Tomaszów Mazowiecki, Ujazd, Żelechlinek
    miasta: Tomaszów Mazowiecki

Rzeźba terenu Powiatu Tomaszowskiego została ukształtowana w głównej mierze przez zlodowacenie środkowopolskie stadiału Warty i Pilicy, a następnie przemodelowana w zmiennych warunkach klimatycznych młodego plejstocenu i holocenu Powierzchnia terenu obniża się w kierunku wschodnim od ok. 215 m n. p. m. w okolicach Będkowa i Rokicin, do ok. 160 m n. p. m. w rejonie Rzeczycy. W części południowej teren wznosi
się na wysokość ok. 210 m. n. p. m., natomiast na północy obszaru najniżej położona jest dolina Rawki ok. 160 m. n. p. m. Najważniejszym elementem rzeźby terenu jest dolina rzeki Pilicy i doliny jej dopływów:
Wolbórki, Czarnej-Bieliny.
Wysokości bezwzględne w dolinie Pilicy osiągają wartość od 180 m n. p. m. (przy tamie w Smardzewicach) do 143 m n. p. m. (w Inowłodzu).

Klimat
Klimat powiatu Tomaszowskiego , podobnie jak klimat większości obszaru Polski, wykazuje cechy przejściowe pomiędzy klimatem umiarkowanym oceanicznym a klimatem umiarkowanym Wzajemnie przenikają się masy powietrza polarnomorskiego i polarno-kontynentalnego, wpływają na niestabilność pogody w tym regionie. Ponadto czynnikami
kształtującymi klimat lokalny są różnice w wysokościach względnych i bezwzględnych, ukształtowanie terenu, wilgotność podłoża.

Na atrakcyjność środowiska przyrodniczego powiatu Tomaszowskiego wpływają duże kompleksy leśne, parki krajobrazowe, rzeki i zbiorniki wodne ,rezerwaty przyrody, obszary Natura 2000. Ważnym elementem krajobrazu jest rzeka Pilica. Jej silnie meandrujące koryto
tworzy wiele malowniczych wysp, rozlewisk i zakoli. Istotnymi elementami środowiska przyrodniczego są również znajdujące się na terenie powiatu tomaszowskiego: Zalew Sulejowski, Ośrodek Hodowli Żubrów w Smardzewicach, rezerwat przyrody „Niebieskie Źródła”,
Groty Nagórzyckie oraz Sulejowski Park Krajobrazowy i Spalski Park Krajobrazowy. W odległości około 12 km od miasta znajduje się Ośrodek Hodowli żubrów w Smardzewicach.

 

WARTO ZOBACZYĆ:

Pałac Ostrowskich – zbudowany w 1812 r. przez hrabiego Antoniego Ostrowskiego w stylu klasycystycznym o charakterze romantycznym z przeznaczeniem na letnią rezydencję. Wielokrotnie rozbudowywany i przebudowywany. Obecnie siedziba Muzeum ul. POW 11/15.


kościół ewangelicki Zbawiciela – zbudowany w latach 1897-1902 w stylu neogotyckim, trójnawowy z transeptem i trzema wieżami frontowymi. /ul. Św. Antoniego 39/. Projekt arch. Pawła Hosera. W ołtarzu obraz Wojciecha Gersona (z 1900 r.), spośród kilkudziesięciu witraży (firmy H. Schlein) trzynaście figuralnych, organy (firmy Barci Walter), stylowy neogotycki wystrój wnętrza (prospekt organowy, ołtarzowy, ambona z baldachimem).

ewangelicki kościół Św. Trójcy – wzniesiony w latach 1824-1829, styl klasycystyczny. Zbudowany na zlecenie Antoniego Ostrowskiego dla osadników ze Śląska i Saksonii.  Najstarszy murowany kościół w Tomaszowie Maz., pl. Kościuszki 21.

dawne jatki miejskie – budowla w stylu klasycystycznym, wzniesiona w latach 1830-1837. Była jednym z pierwszych obiektów użyteczności publicznej Tomaszowa, po nadaniu mu praw miejskich w 1830 r. Obecnie „Galeria Arkady” ul. Rzeźnicza 4.

kościół p. w. Św. Antoniego – zbudowany w latach 1862-1864, styl neorenesansowy, trzynawowy, bazylikowy, z dwiema wieżami od frontu. Wewnątrz na uwagę zasługują dwa obrazy Wojciecha Gersona oraz rzadko spotykany krucyfiks z białego marmuru. Najstarszy kościół katolicki w Tomaszowie, ul. POW 2.

kościół Św. Marcina w Białobrzegach – wybudowany pod koniec XV w., posiada wewnątrz piękne malowidła i rzeźby z XVI w., drewniany o konstrukcji zrębowej

fabrykancka willa – zbudowana w stylu eklektycznym ok. 1900 r. dla kierowników Fabryki Sukna H. Landsberg. Obecnie siedziba Powiatowego Urzędu Pracy – ul. Konstytucji 3 Maja 46

fabrykancka kamienica – zbudowana na początku lat dwudziestych XX wieku przez W. B. Szepta – współwłaściciela Starzyckiej Manufaktury Dywanów. Obecnie siedziba Urzędu Gminy Tomaszów Maz. – ul. Mościckiego 4

klasycystyczna kamienica – zbudowana w połowie XIX wieku. Od 1882 r. własność Karola Jana Bartne – właściciela Fabryki Sukna (dawniej „Batami”) – pl. Kościuszki 18.

dawna kamienica fabrykanckiej rodziny Knothe – obecny, eklektyczny wystrój elewacji otrzymała w 1896 r. w wyniku przebudowy domu zbudowanego w latach 20 ubiegłego wielu. (pl. Kościuszki 18)

gmach banku polskiego – wybudowany w latach 1923-1924, styl akademickiego klasycyzmu z polskimi formami architektury pałacowej we wnętrzu bogata sztukateria (ul. Mościckiego 31/33)

młyn wodny z początku XX wieku z elementami XIX wiecznymi (czyt. Atrakcje „Skansen Rzeki Pilicy”).

drewniany kościółek w Rososze z 1762 r.

dworek w Węgrzynowicach wraz z otaczającym go XVIII - wiecznym parkiem i pomnikami przyrody – miejsce związane z znanym poetą Janem Chryzostomem Paskiem

park i klasycystyczny dwór drewniany z przełomu XVIII i XIX w. oraz spichlerz z I połowy XIX w. we wsi Chociw 
kościół p. w. Św. Małgorzaty w Czerniewicach – drewniany, z II połowy XIX w.

XIX wieczna synagoga w centrum Inowłodza Jest to rzadko spotykany zabytek w miejscowościach w regionie łódzkim, gdyż Niemcy palili i wyburzali świątynie judejskie. Synagoga pełni obecnie zupełnie inną funkcję niż w momencie powstania.

kościółek modrzewiowy p. w. Matki Bożej Królowej Korony Polskiej w Spale. Świątynię wybudowano w 1923., w stylu podhalańskim z drewna sosnowego na podmurówce z ciosów kamiennych, na jej czterospadowym dachu, pokrytym gontem, ustawiono ośmioboczną sygnaturkę.

posąg żubra w Spale – stojący niegdyś pod Białowieżą, sprowadzony do Spały w końcu lat 20 XX w. na polecenie Prezydenta RP Ignacego Mościckiego

bunkry w Konewce – ukryty wśród lasów zagadkowy zespół poniemieckich schronów żelbetowych z czasów II wojny światowej. Najdłuższy z nich schron kolejowy o długości prawie 350 m zbudowano w latach 1940-1941. Do dzisiaj nie udało się wyjaśnić tajemnicy jego przeznaczenia

budynek dróżniczówki w miejscowości Dąbrowa - wzniesiony na początku XX wieku. Uunikatowy przykład architektury drewnianej z tego okresu. Zachowane zostały liczne i bogate w formie ozdoby snycerskie. Przetrwała bez przekształceń oryginalna konstrukcja zrębowa ścian, pierwotny układ wnętrz, bryła oraz podziały i detale elewacyjne i stolarka otworowa. Obiekt znajduje się pod opieką właścicieli Janiny i Władysława Dzierżanowskich

Dwór w Małczu - został zbudowany w drugiej połowie XIX wieku. Jest to budynek parterowy z piętrem w wystawce w części centralnej, na rzucie prostokąta z płytkim ryzalitem od ogrodu i czterosłupowym portykiem od frontu, murowany. Dwór zbudowano w miejscu XVI-wiecznego dworu modrzewiowego.

dworek szlachecki z II połowy XIX w. w Świńsku

dworek szlachecki z początków XX w. w Zaborowie

schrony w Jeleniu – kompleks schronów poniemieckich składający się z ośmiu naziemnych obiektów. Głównym obiektem jest ok. 350 m schron kolejowy zbudowany na bazie łuku. Wysokość bunkra wynosi ok. 9 m, a szerokość przy podstawie 15 m. Istnieją teorie, że pod schronem znajdują się wielopoziomowe podziemia. Drugim, co do wielkości obiektem Jelenia jest tzw. siłownia.

zajazd poczty konnej w Rokicinach – budynek w stylu eklektycznym stojący tuż obok przejazdu kolejowego w Rokicinach. Jest to jednopietrowa, murowana budowla wzniesiona na planie prostokąta, nakryta dachem dwuspadowym, z wyższą kwadratową wieżą wysuniętą ryzalitowi ze ściany południowej i krytą dachem namiotowym. Został wzniesiony w 1848 r. z przeznaczeniem na zajazd poczty konnej. W końcu lat 80-tych poddany został gruntownej konserwacji, po której przeszedł on we władanie Gminnego Ośrodka Kultury.

Pałac Antoniego Ostrowskiego w Ujeździe - wybudowany w stylu neogotyckim w 1812 r. w miejscu wcześniejszego, XVII - wiecznego pałacu dzieła Kaspra Denhofa, który z kolei budując go wykorzystał mury po zniszczonym zamku.

Skansen Rzeki Pilicy tworzony od 2000 r. z inicjatywy władz samorządowych miasta Tomaszowa Maz. i Stowarzyszenia Przyjaciół Pilicy i Nadpilicza. Ma na celu popularyzowanie i zachowanie walorów przyrodniczych oraz tzw. przestrzeni kulturowej rzeki Pilicy i jej dopływów. Pierwszym obiektem i zalążkiem skansenu był zabytkowy, drewniany młyn wodny, zawierający elementy XIX – wieczne. Młyn przeniesiono znad rzeki Luciąży. W Skansenie organizowane są w nim ekspozycje stałe i czasowe, obrazujące bogactwo dziedzictwa przyrodniczego, historycznego i kulturowego Pilicy i Nadpilicza. U podnóża młynu eksponowana jest największa w kraju kolekcja kamieni młyńskich, licząca już ponad 30 okazów, pochodzących z nieistniejących już młynów wodnych w dorzeczu Pilicy. Osobny, spektakularny dział skansenu tworzą wydobywane z Pilicy od 1988 r. pojazdy pancerne z czasów II wojny światowej i inne zabytki militarne. Skansen gromadzi także okazy dawnego szkutnictwa i rybołówstwa ludowego, a także eksponaty związane z bogatą tradycją spławów drewna na Pilicy oraz sportami wioślarskimi. Oddzielny dział skansenu stanowi bogata już kolekcja zabytkowych łodzi i kajaków. Działalność skansenu – pierwszego i jedynego w Polsce muzeum na wolnym powietrzu poświęconym rzece została w 2005 roku doceniona przez Polską Organizację Turystyczną i nagrodzona certyfikatem na najlepszy produkt turystyczny w Polsce.

Rezerwat Niebieskie Źródła - rezerwat krajobrazowy o powierzchni 29 ha, położony w dolinie Pilicy, na prawym brzegu rzeki, w południowo- wschodniej części miasta Tomaszowa Maz. Ochronie podlega przyroda, głównie wywierzyska. Główny kompleks wodonośny stanowią wapienie jurajskie, charakteryzujące się dużą przepuszczalnością. Źródła to dwa wywierzyska oddzielone od siebie wyspą. W każdym pulsuje po kilkanaście minigejzerów. Niebieskie Źródła zwane niegdyś „Modrymi Wodami” są uroczym skrawkiem krajobrazu niżu polskiego. Wprawdzie na obszarach wapiennych Jury Krakowsko – Wieluńskiej, Gór Świętokrzyskich czy Tatr występuje wiele zjawisk krasowych, biją wywierzyska potężniejsze od Niebieskich Źródeł, lecz są to dla tych krajobrazów zjawiska normalne, zwykłe. Woda przybiera niebiesko – błękitno - zieloną barwę. Kolor wody w basenach źródliskowych jest efektem działań rozproszonego światła słonecznego. Zmiana odcieni barwy wody uzależniona jest od stanu pogody, stopnia nasłonecznienia bądź zachmurzenia. Temperatura wody jest niezmienna w ciągu roku i wynosi 9ºC. Z tych względów wody jezior nigdy nie zamarzają. Rezerwat jest ostoją wielu gatunków ptaków (ok.75), a prawdziwą osobliwością są: remisz, zimorodek oraz kaczki (krzyżówka, ohar, czernica, cyraneczka i gągoł). Szata roślinna jest najliczniej reprezentowana przez rodzinę traw. Stwierdzono 400 gatunków roślin naczyniowych, a wśród nich grupę roślin ściśle chronionych: grzebieni białych, turówki wonnej, różanecznika żółtego, kosodrzewiny i cisa pospolitego. Niebieskie Źródła cieszą się niezmiernie dużym zainteresowaniem turystów przez cały rok. Wstęp wolny.

Groty Nagórzyckie - Podziemna Trasa Turystyczna - Sztuczne wyrobiska znajdujące się w południowej części Miasta Tomaszowa Mazowieckiego przy ulicy Pod Grotami, biegnącej nad Zalew Sulejowski na terenie byłej wsi Nagórzyce, obecnie dzielnicy Tomaszowa. Są pozostałością po podziemnej kopalni piasku szklarskiego, wydobywanego do potrzeb budowlanych i hutniczych w XVIII stuleciu i na początku XIX wieku. Groty składają się z licznych korytarzy, wnęk, zaułków i sal powstałych w trakcie procesu wydobywania piasku. Największe wyrobisko zwane "Salą Królewską" ma 30 m długości, 25 m szerokości, 3 m wysokości. Pozostałe jaskinie nosiły nazwę: Niedźwiedzia, Borsucza, Taneczna, Chowańcowa, Karkołomna i Złodziejska. To  produkt turystyczny unikalny w skali światowej i jest pierwszym tego typu obiektem w rejonie centralnej Polski. Powstała trasa turystyczna przebiega dwoma równoległymi oświetlonymi chodnikami, zawiera ekspozycje historycznie i tematycznie związane z grotami.

Ośrodek Hodowli Żubrów w Smardzewicach - jest jedyną tego typu placówką w Polsce centralnej. Powstał w latach 1934-1936. Został utworzony w wyniku jednej z pierwszych na świecie akcji, zainicjowanej przez polskie środowiska naukowe. Pierwsze bizony sprowadzono z Kanady w darze od Poloni dla Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej - Ignacego Mościckiego. W zwierzyńcu pierwszy żubr europejski urodził się w 1963 r. Od 1973 r. obiekt miał charakter rezerwatowej hodowli zamkniętej żubrów białowieskiej linii genetycznej. Aktualnie przebywa tu około 16 żubrów. Na terenie zagrody można nie tylko zobaczyć rodzinę żubrów, ale też dzięki informacjom umieszczonym na tablicach zapoznać się z biologią gatunku, historią jego wymierania oraz restytucji, a także dziejami OHŻ. Zwiedzanie zagrody żubrów można połączyć z aktywnym wypoczynkiem, ponieważ stanowi ona etap ścieżki edukacyjnej. Na ścieżce tej zostały ustawione wiaty turystyczne, gdzie mogą odpocząć piesi i rowerzyści oraz umieszczono tablice informacyjne o treści przyrodniczej. W siedzibie Nadleśnictwa powstała izba edukacji ekologicznej, w której urządzono wystawę zbiorów przyrodniczych oraz narzędzi używanych w przeszłości do prac w leśnictwie.

Ruiny zamku Kazimierza Wielkiego w Inowłodzu - Obronna, gotycka warownia została wzniesiona za panowania Kazimierza Wielkiego. Budowę datuje się na okres 1356-1370. Zamek posadowiony w dolinie Pilicy, w miejscu  o naturalnych walorach obronnych, na szlaku handlowym, strzegł komory celnej i przeprawy na Pilicy. Budowlę wniesiono z miejscowego rdzawobrunatnego piaskowca, na rzucie regularnego czworoboku o powierzchni około 1500 m2.

Park Edukacyjno - Rozrywkowy MIKROKOSMOS to wspaniałe miejsce wypoczynku dla całej rodziny. Niepowtarzalne połączenie zabawy z nauką wkomponowane w zaciszny, piękny ogród pełen roślinnych okazów.
Pierwszy park na świecie z owadami gigantami! Jest to miejsce o powierzchni niemal 10 000 m², na której można spotkać niezwykle realistyczne rzeźby owadów, wykonane z dużą dbałością o ich budowę morfologiczną. W Parku znajduje się kilkadziesiąt owadów, znacznie większych od dorosłego człowieka – owady wykonane są z wielokrotnym powiększeniem.

źródło: www.powiat-tomaszowski.pl

 

 

MIASTO i GMINA CZERWIONKA-LESZCZYNY

 

 

https://www.czerwionka-leszczyny.pl/

 

https://www.facebook.com/gmina.czerwionka.leszczyny

 

https://www.youtube.com/user/CZERLESZ

 

https://www.instagram.com/czerwionkaleszczyny/

Czerwionka-Leszczyny (śl. Czyrwjůnka-Leszczyny; do 31 grudnia 1991 Leszczyny) – miasto w Polsce położone w województwie śląskim, w powiecie rybnickim, siedziba władz gminy miejsko-wiejskiej Czerwionka-Leszczyny.

27 maja 1975 r. do miasta Leszczyny (prawa miejskie 1962) włączono miasto Czerwionka (prawa miejskie 1962), zachowując tym samym nazwę i ciągłość prawną miasta Leszczyny, a równocześnie likwidując miasto Czerwionka. 1 stycznia 1992 r. nazwę miasta Leszczyny zmieniono na Czerwionka-Leszczyny. Z formalnoprawnego punktu widzenia Czerwionka-Leszczyny nie jest więc miastem powstałym przez połączenie miast Czerwionki i Leszczyny, lecz kontynuacją miasta Leszczyny (do którego włączono Czerwionkę), a zmiana nazwy w 1992 r. na Czerwionka-Leszczyny jest zaledwie uwypukleniem dwoistego charakteru tego miasta a posteriori (obie części są podobnej wielkości).

Gmina i miasto Czerwionka-Leszczyny położona jest w południowo-zachodniej części województwa śląskiego - 40 km od Katowic i 45 km od granicy z Czechami. Od 1999 roku wchodzi w skład powiatu rybnickiego razem z gminami: Świerklany, Lyski, Gaszowice i Jejkowice. Graniczy z dwoma miastami działającymi na prawach powiatu tj. Rybnikiem i Żorami, miastem Orzesze i gminą Ornontowice, które wchodzą w skład powiatu mikołowskiego oraz miastem Knurów i gminą Pilchowice wchodzącymi w skład powiatu gliwickiego. Pod względem geomorfologicznym obszar gminy i miasta zajmuje część Płaskowyżu Rybnickiego stanowiącego fragment Wyżyny Śląskiej. Przez teren miasta przechodzi główna trasa kolejowa Katowice - Rybnik - Racibórz, a przez sołectwo Szczejkowice trasa Rybnik - Pszczyna. W sołectwie Stanowice krzyżują się dwie główne drogi wojewódzkie Rybnik - Orzesze (nr 925) i Knurów - Żory (nr 924). Ponadto Czerwionka-Leszczyny posiada rozbudowaną sieć połączeń drogowych umożliwiających dojazd do okolicznych miast aglomeracji śląskiej: Rybnika, Knurowa i Gliwic. Gmina i miasto znajdują się na trasie autostrady A-1 Północ - Południe, która łączy Gdańsk z Ostrawą. Autostrada przebiega przez sołectwa: Szczejkowice, Stanowice i Bełk oraz dzielnicę Dębieńsko. Na terenie gminy zlokalizowane są dwa zjazdy z autostrady.


ZARYS HISTORYCZNY:

Najstarsze, pewne wzmianki o miejscowościach wchodzących w skład gminy i miasta Czerwionka-Leszczyny, tj. Szczejkowicach, Książenicach, Leszczynach i Bełku pochodzą z Liber Fundationis Episcopus Wratislaviensis z 1305 r. Stąd wiadomo, że obszar ten pierwotnie wchodził w skład diecezji wrocławskiej. Niewielka część obecnej gminy Czerwionka-Leszczyny należała do diecezji krakowskiej. Granica pomiędzy tymi biskupstwami przebiegała w taki sposób, że po stronie wschodniej, krakowskiej, znalazły się Woszczyce (z Palowicami), zaś po stronie zachodniej, wrocławskiej - Żory, Bełk i Dębieńsko. Za najstarszą parafię na terenie gminy uznać należy Bełk, występujący w spisach świętopietrza z lat 1290 i 1305. O 30 lat młodszą parafią jest Dębieńsko, a trzecią pod względem wieku są Leszczyny, o których mowa po raz pierwszy w 1447 r. Woszczyce z Palowicami figurują w krakowskim spisie świętopietrza po raz pierwszy w 1326 r.

Administracyjnie obszar obecnej gminy należał już od 1283 r., tj. od śmierci Władysława Opolskiego, do księstwa raciborskiego i rządzony był przez śląskich Piastów.
Jeden z nich, Leszek, w lutym 1327 r., złożył ze swego księstwa hołd lenny Janowi Luksemburskiemu, przyjmując tym samym patronat czeski. W granicach księstwa opolskiego ziemia ta znalazła się w 1521 r., na mocy układu zawartego pomiędzy bezdzietnym księciem raciborskim Walentym a Janem Dobrym, księciem opolskim. Rządy Piastów śląskich na tym obszarze trwały jednak tylko do roku 1532, w którym to zmarł ostatni z nich, książę Jan.

Teren obecnej gminy nominalnie od 1526 r., a formalnie od 1532 r., znalazł się w granicach monarchii Habsburgów. Część miejscowości obecnej gminy weszła w skład rybnickiego państwa stanowego w 1532 r., pozostając w jego strukturach aż do roku 1788. W 1742 r. (w wyniku tzw. I wojny śląskiej) obszar ten, wraz z całym Śląskiem, znalazł się w granicach państwa pruskiego, co przypieczętowały II i III wojna śląska.

Nowy podział administracyjny został dokonany w 1818 r. Z części powiatu pszczyńskiego i raciborskiego utworzono powiat rybnicki, w którego granicach znalazła się także obecna Czerwionka-Leszczyny.

Wiek XX dla wielu mieszkańców tego obszaru stał się znowu czasem próby. Zapisali oni chwalebną kartę w historii wszystkich trzech śląskich zrywów powstańczych, a w ostatnim z nich weszli w skład 13 pułku piechoty Wojsk Powstańczych, tzw. pułku żorskiego. Ich głosy w plebiscycie przesądziły także o powrocie tej ziemi w 1922 r. do macierzy. Kiedy w 1922 r. obszar obecnego miasta znalazł się w Polsce, w sąsiednich Szczygłowicach zbudowano nową kopalnię węgla kamiennego. Leszczynom wyznaczono wówczas rolę zaplecza mieszkaniowego i zaopatrzeniowego dla pobliskich ośrodków przemysłowych.

Czerwionce i Leszczynom nadano prawa miejskie w 1962r. W 1975 roku połączono miasta Leszczyny i Czerwionkę pod nazwą Leszczyny. W 1977 roku przyłączono do nich gminę Bełk (sołectwa Bełk, Palowice, Szczejkowice, Stanowice, Przegędza), sołectwo Książenice z gminy Ochojec, oraz dzielnicę Dębieńsko z gminy Ornontowice. 1 stycznia 1992 roku decyzją Rady Ministrów z dnia 26 listopada 1991 r. nastąpiła zmiana nazwy gminy i miasta z Leszczyn na Czerwionkę-Leszczyny.


WARUNKI NATURALNE:

Pod względem geomorfologicznym obszar gminy i miasta w przeważającej części należy do Kotliny Raciborsko - Oświęcimskiej, stanowiącej część Płaskowyżu Rybnickiego, a jedynie góra Ramża wyznacza początek Wyżyny Śląskiej. Góra ta będąca najwyższym naturalnym wzniesieniem Płaskowyżu Rybnickiego (325 m n.p.m.) położona jest między Czerwionką, Bełkiem a Dębieńskiem. Wzniesienie porośnięte jest ponad stuletnimi bukami i stanowi dominantę krajobrazu gminy. W pobliżu szczytu znajduje się zautomatyzowana stacja meteorologiczna Instytutu Meteorologii i Gospodarki Wodnej PAN.

Geologicznie obszar ten jest położony w zachodniej części Górnośląskiego Zagłębia Węglowego. Występują tu utwory karbonu, triasu, trzeciorzędu i czwartorzędu. Pośród nich dominujące znaczenie i największą miąższość mają utwory karbonu. Zalegają one do znacznych, sięgających kilku tysięcy metrów, głębokości. Ich wyższą część stanowią utwory węglonośne karbonu górnego - namuru i westfalu, które występują do powierzchni terenu lub są przykryte utworami trzeciorzędu i czwartorzędu (rzadziej triasu). Stąd też region ten obfituje w bogactwa naturalne, do których należą głównie: węgiel kamienny, sól kamienna zalegająca w trójkącie Orzesze - Żory - Czerwionka oraz piasek budowlany występujący w rejonie sołectw Szczejkowice i Palowice.

W rejonie środkowym i północno-wschodnim występują grunty III i IV, a sporadycznie V klasy bonitacji stanowiące kompleksy pszenne, żytnie bardzo dobre i żytnie dobre. Natomiast rejon południowo-zachodni to gleby IV i V, a nawet VI klasy bonitacji stanowiące kompleksy żytnie i żytnie bardzo dobre.

Korzystny wpływ lasów Puszczy Pszczyńskiej na ten rejon stwarza dogodne warunki dla rozwoju rolnictwa prowadzonego metodami ekologicznymi. 

Gmina położona jest w dorzeczu Odry, a jej główna rzeka - Bierawka, prawy dopływ Odry, bierze swój początek w sąsiednim mieście Orzeszu. Innymi znaczącymi zbiornikami wodnymi gminy są stawy Łanuch i Garbocz w dolinie Jesionki, które posiadają nieprzeciętne walory krajobrazowe. Sąsiaduje z nimi zespół śródleśnych, niewielkich Stawów Łańcuchowych. Dawniej, każdy z 10 stawów nosił gwarową nazwę - Żabiok, Koliok, Pyczok, Węglornik itp. - niestety dziś niektóre ze zbiorników wodnych zostały w całości zarośnięte. Tutejsze trzcinowiska, szuwary i zarośla są ostoją ptactwa wodnego. Można tam obserwować bociana czarnego, czaplę siwą, zimorodka, błotniaka stawowego, perkoza dwuczubego, łabędzia niemego oraz kilka gatunków kaczek.

Wysoka lesistość gminy Czerwionka-Leszczyny należy do jej najsilniejszych atutów. W szacie leśnej dominują monokulturowe drzewostany sosnowe i lasy mieszane zajmujące siedliska po cenniejszych lasach liściastych wyniszczonych na przestrzeni ostatnich kilku wieków. W trudniej dostępnych kompleksach leśnych po dziś dzień przetrwały dzikie uroczyska będące pamiątką dawnej Puszczy Śląskiej.

Szczególną wartość naukową przedstawia uroczysko Głębokie Doły w okolicy Książenic, gdzie zachowało się najliczniejsze w Katowickiem skupisko pomnikowych buków pospolitych w wieku ponad 100 lat. Przeprowadzone tu badania botaniczne wykazały istnienie stanowisk 13 gatunków prawnie chronionych, m.in. pierwiosnki wyniosłej, storczyka szerokolistnego, konwalii majowej, marzanki wonnej. Uroczysko to ma obecnie status projektowanego rezerwatu przyrody.

Do ochrony w randze rezerwatu przyrody kwalifikuje się również niewielki kompleks lasów łęgowych położonych na granicy gminy Czerwionka-Leszczyny i miasta Knurów. W podgórskim łęgu jesionowym ma tam swoje stanowisko rzadka i chroniona roślina - ciemiężyca zielona.

Celem ochrony wartości przyrodniczych i kulturowych w południowo-zachodniej części dawnego województwa katowickiego utworzono w listopadzie 1993 r. Park Krajobrazowy Cysterskie Kompozycje Krajobrazowe Rud Wielkich. Park obejmuje powierzchnię 443,5 km2, rozciągając się od okolic Woszczyc aż po Kuźnię Raciborską. W Czerwionce-Leszczynach obejmuje on zachodnie i południowe części tej jednostki administracyjnej wraz ze wspomnianymi wartościowymi zespołami leśnymi.


GOSPODARKA:

Do 2000 r. największym zakładem na terenie miasta była Kopalnia Węgla Kamiennego „Dębieńsko”, która zatrudniała ponad 2500 mieszkańców. Od czasu jej zamknięcia gmina Czerwionka-Leszczyny stała się miastem-sypialnią. W 2006 r. do pracy wyjeżdżało 5 605 osób (głównie do Rybnika i Gliwic), z czego 3 829 z miasta. Do pracy na terenie gminy i miasta przyjeżdża 1 121 osób. Liczba bezrobotnych rośnie – w 2008 r. wynosiła 685, w 2010 r. już prawie dwa razy więcej – 1 209[12]. W mieście działała do 30 sierpnia 2018 roku Koksownia Dębieńsko. W gminie Czerwionka-Leszczyny na 10 tys. mieszkańców przypada 629 podmiotów gospodarczych (w mieście 585, na terenach wiejskich 727 podmiotów na 10 tys. ludności). Jednostki nowozarejestrowane to 72, a wyrejestrowane – 38 na 10 tys. ludności.


CZERWIONKA-LESZCZYNY DLA INWESTYCJI:

Głównymi atutami gminy i miasta są: dobre skomunikowanie miasta (drogowe, kolejowe), atrakcyjne położenie niedaleko autostrady A-1 Północ - Południe, która łączy Gdańsk z Ostrawą, a dalej z południem Europy; autostrada przebiega przez sołectwa Szczejkowice i Stanowice natomiast w Bełku oraz dzielnicy Dębieńsko zlokalizowane są zjazdy z autostrady. Na terenie Czerwionki-Leszczyn zlokalizowane są dwa zjazdy z autostrady A1 (północ-południe). Trasa docelowo połączyć ma Gdańsk z południem Europy. Rozbudowana sieć połączeń drogowych umożliwia dojazd do okolicznych miast aglomeracji śląskiej: Rybnika, Knurowa i Gliwic. Gmina jest oddalona tylko o 40 km od Katowic, 70 km od lotniska Katowice i 20 km od węzła autostrady A4 (wschód-zachód, obecnie Zgorzelec - Kraków, docelowo - granica polsko-niemiecka z granicą polsko-ukraińską).



WARTO ZOBACZYĆ:

> Kościół pod wezwaniem Trójcy Przenajświętszej - Najstarszą budowlą sakralną jest drewniany kościół pod wezwaniem Trójcy Przenajświętszej przeniesiony w 1981 roku z Leszczyn do Palowic. Świątynię zbudowano w konstrukcji zrębowej w latach 1594-1595. W 1606 roku cieśla Jan Ożga dobudował wieżę słupową o skośnych ścianach i szerokim hełmie namiotowym. Dach kościółka, ściany zrębu i skośne ściany wieży kryte są gontem. Nad nawą wzniesiono wieżyczkę na sygnaturkę. Wokół ścian kościoła obiegają wspornikowe przydaszki tzw. soboty. Wewnątrz świątyni zachował się renesansowy wystrój: bogato rzeźbiony ołtarz z XVII wieku z obrazem Trójcy Świętej, XVII-wieczna ambona z malowidłami czterech Ojców Kościoła, obraz Koronacji NMP nad drzwiami do zakrystii.

> Kościółek pod wezwaniem św. Marii Magdaleny - W Bełku znajduje się kolejny zabytek sakralny - drewniany kościółek pod wezwaniem św. Marii Magdaleny. Został on wzniesiony w XVIII wieku na podmurówce z kamienia, w konstrukcji zrębowej, z wieżą czołową konstrukcji słupowej. Kościółek jest orientowany. Dach świątyni kryty jest gontem, ściany boczne posiadają przydaszki wspornikowe tzw. soboty. Wewnątrz świątyni znajduje się wczesnobarokowy ołtarz główny z dwiema kwaterami dawnego tryptyku późnogotyckiego z ok. 1500 r.

> Kościół pw. św. Jerzego w Dębieńsku - Najmłodszym zabytkiem architektury sakralnej jest kościół pw. św. Jerzego w Dębieńsku wybudowany w stylu barokowym w 1802 r. na miejscu wcześniejszego kościoła drewnianego. Wewnątrz kościoła znajduje się późnorenesansowy ołtarz główny z połowy XVII wieku, barokowa ambona ufundowana w 1774 roku, chrzcielnica z 1808 roku oraz organy z 1890 roku.

> Budynek dworu z XIX wieku - W dzielnicy Czerwionka, przy al. Św. Barbary 6, zachował się budynek dworu z XIX wieku. Budynek został zmodernizowany i obecnie jest siedzibą wydziałów Urzędu Gminy i Miasta w Czerwionce-Leszczynach, redakcji gazety lokalnej Kurier oraz filii oddziału Banku Śląskiego. Otoczony jest parkiem o cennym drzewostanie, który jest pozostałością po dawnym parku dworskim. W parku występuje drzewostan wielogatunkowy, liściasty, z przewagą dębu, lipy, klonu, jesionu i brzozy. W pobliżu ul. Parkowej rośnie grupa sosen wejmutek. Przed wejściem do filii Banku Śląskiego można podziwiać egzemplarz orzecha szarego. W parku rosną także dwie lipy drobnolistne i dwa buki pospolite o wymiarach pomnikowych.

> Dwór klasycystyczny, zwany zamkiem - Z kolei w dzielnicy Leszczyny znajduje się dwór klasycystyczny, zwany zamkiem, wzniesiony w 1882 r. przez Konrada von Bartelta, w miejscu istniejącego tam wcześniej drewnianego dworu. Jest to budynek 4-traktowy, piętrowy, z wieżą od strony wschodniej. Obecnie pełni funkcję obiektu użyteczności publicznej. Mieści się w nim filia Biblioteki Miejskiej oraz Stowarzyszenie Artystyczno-Muzyczne. Wokół dworu założono stawy i duży park, który w zubożałej postaci zachował się do dziś. W parku utrzymywano niegdyś dwie cieplarnie. Każdego roku przed I wojną światową obchodzono tu wiejskie dożynki. Drugi zespół dworsko-parkowy w Leszczynach, założony także przez Konrada von Bartelta w Nowym Dworze jest niestety obecnie zaniedbany. Znajduje się w nim opuszczona willa z mansardowym dachem, która została wzniesiona w 1904 r. dla córki dziedzica - Heleny Eickl.

> Dwór z XIX wieku w Czuchowie - Kolejny przykład architektury dworskiej stoi w Czuchowie. Jest to dawny dwór z XIX wieku, pełniący obecnie funkcję budynku mieszkalnego. Niegdyś znajdował się w nim szpital Spółki Brackiej. Obiekt nie posiada cech stylowych. W jego otoczeniu zachował się we fragmentach park dworski, założony w stylu angielskim. W parku stoi murowana kapliczka, odrestaurowana w 1996 roku.

> Dwór zwany zamkiem w Palowicach - W centrum Palowic znajduje się kolejny dwór, zwany potocznie zamkiem, w otoczeniu którego rozpościera się park. Budynek dworu wzniesiono w latach 1860-1880 w stylu klasycystycznym. Dwór jest podpiwniczony, parterowy na wysokim podmurowaniu. Pięterko wieńczy trójkątny przyczółek. Obiekt posiada elewacje dłuższe 7-osiowe i krótsze 4-osiowe oraz 3-osiowe pięterko. Kryty jest dachem mansardowym, który został poddany pracom remontowym w 1995 r. Układ wnętrz jest trzytraktowy, symetryczny, z dużą sienią na osi. Wewnątrz znajdują się zabytkowe piece kaflowe. W piwnicach zachowały się sklepienia żaglaste. W sąsiedztwie dworu stoi dawna oficyna dworska, pochodząca z pierwszej połowy XIX wieku. Jest to obiekt murowany, klasycystyczny, nakryty dwuspadowym dachem, krytym wypalaną dachówką. Układ wnętrz oficyny jest dwutraktowy, symetryczny, a elewacja frontowa 5-osiowa.

> Ruiny huty Waleska - W lasach palowickich położone są zabytkowe ruiny huty Waleska, która stała niegdyś w nieistniejącym już dzisiaj przysiółku Łanuch koło Palowic. Pozostałość po hucie zwana Gichtą jest pamiątką rodzimego przemysłu hutniczego. Pierwsza kuźnica (hamernia) istniała w tym miejscu już w połowie XVIII wieku. Produkowano w niej żelazo sztabowe metodą prymitywnego wytopu z rudy darniowej. Zachowana do dziś ceglana budowla z kwadratową wieżą o czterech kondygnacjach, wybudowana w 1830 roku, ma 15 metrów wysokości.

> Zabytkowa ręczna sikawka strażacka

> Familoki - Osiedle patronackie kopalni „Dębieńsko” - Osiedle patronackie kopalni „Dębieńsko”, jak podkreślają architekci, jest jedną z najpiękniejszych i najlepiej zachowanych kolonii tego typu. Wyróżnia ją dekoracyjność zastosowanych form architektonicznych. Osiedle zostało zaprojektowane tak, by tworzyć przemyślaną całość, choć każdy z około stu familoków jest inny. Domy wyróżniają się ciekawymi detalami dekoracyjnymi: glazurowaniem, deskowaniem, murem pruskim, a także dachem mansardowym czy charakterystycznym wolim oczkiem w dachu. Inwestorem kolonii był koncern Zjednoczone Huty Królewska i Laura - właściciel kopalni „Dębieńsko”. Cały kompleks projektował mistrz budowlany Stork z Czerwionki, etatowo pracujący dla koncernu.

 źródło: www.czerwionka-leszczyny.pl

 

 

MIASTO i GMINA BRUSY

 

https://brusy.pl/

 

https://www.youtube.com/channel/UCu6Cyhmx5vmPMtcBXrT1ajg

 

https://www.facebook.com/MiastoiGminaBrusy/

 

 

WIRTUALNY SPACER: 

https://virtual-earth.net/wp-pano/UMBrusy/

 

 

Brusy – gmina miejsko-wiejska w województwie pomorskim, w powiecie chojnickim. W latach 1975–1998 gmina położona była w województwie bydgoskim.

W skład gminy wchodzą 23 sołectwa: Brusy-Jaglie, Brusy Wybudowanie, Czapiewice, Czarniż, Czarnowo, Czyczkowy, Gacnik, Główczewice, Huta, Kinice, Kosobudy, Leśno, Lubnia, Małe Chełmy, Małe Gliśno, Męcikał, Orlik, Przymuszewo, Rolbik, Skoszewo, Wielkie Chełmy, Zalesie, Żabno

Siedziba gminy to Brusy.

Miasto i gmina Brusy położone są w południowej części województwa pomorskiego, w podregionie Kaszub, na Zaborach.

Nazwę „Zabory”, powszechnie tłumaczoną jako obszar leżący za Borami Tucholskimi, znajdujemy w dokumentach książąt pomorskich. Po raz pierwszy pojawia się w dokumencie z dnia 24 czerwca 1299 r. w Gnieźnie, wystawionym przez księcia Polski i Pomorza Władysława I Łokietka. W dokumencie tym Władysław nadaje Nicolausowi Jankouicz z Kalisza, palatynowi kaliskiemu, prawo prowadzenia sądów w kasztelaniach Raciąż i Szczytno oraz palatynat in terra Zaborensi (terra Sabor, terra Zaborensis), czyli na ziemi zaborskiej. Mieszkańców tej ziemi zwą Zaborakami lub Krebanami.

Przeprowadzane badania wykopaliskowe pozwalają domyślać się istnienia skupiska ludzkiego, na terenie obecnego miasta i gminy Brusy, już w epoce żelaza i brązu. Historia Brus sięga 1351 r. kiedy to Brusy otrzymały przywilej osadniczy wystawiony przez komtura Konrada Vallekopa w obecności braci zakonnych, wójta i przedstawicieli rycerstwa.

Nazwa miejscowości pochodzi od słowa brus – kamień młyński. Awans cywilizacyjny w drugiej połowie XIX wieku związany był niewątpliwie z wybudowaniem w 1856 r. drogi bitej oraz utworzenia w 1902 r. linii kolejowej Chojnice – Brusy. Brusy otrzymały prawa miejskie w 1988 r. na mocy uchwały podjętej przez Radę Państwa w porozumieniu z Radą Ministrów z dnia 18 grudnia 1987 r. Akt nadania praw miejskich wsi Brusy został wręczony przez Zastępcę Przewodniczącego Rady Państwa Kazimierza Barcikowskiego na ręce ówczesnego Przewodniczącego Gminnej Rady Narodowej Henryka Narlocha w dniu 12 lutego 1988 r. Obecnie, liczące około 5 tys.  mieszkańców miasto, stanowi centrum handlowe i administracyjne około 14 tysięcznej gminy.

Brusy słyną z przetwórstwa zasobów natury, takich jak runo leśne i ryby. Przez lata funkcjonowało tu Bydgoskie Przedsiębiorstwo Produkcji Leśnej „Las”. Obecnie zaś działają tu głównie rodzinne firmy, których produkty cieszą się uznaniem zarówno w kraju jak i za granicą. Największymi pracodawcami są: funkcjonujący od 2007 r. Zakład Produkcji Konserw Rybnych EvraFish oraz Gminna Spółdzielnia „Samopomoc Chłopska”. Każdy, odwiedzający gminę Brusy, turysta powinien spróbować, wypiekanego w sposób tradycyjny przez piekarnię Gminnej Spółdzielni „Samopomoc Chłopska” oraz Państwa Zakrzewskich, pieczywa. Amatorów wędlin zapraszamy do skosztowania naturalnych kiełbas wyrabianych przez masarnię Państwa Gierszewskich. Nie można również zapomnieć o produktach powstałych z runa leśnego wytwarzanych przez lokalne firmy, takie jak: Bruspol Fungopol, Nasza Chata oraz Zakład Produkcji Spożywczej pana Stefana Skwierawskiego. Ostatnia z firm, prócz przetworów z runa leśnego, jest producentem tradycyjnych nalewek, m.in. z żurawiny, pigwy czy aronii.

Nazwy miejscowości w języku kaszubskim

Gmina Brusy, silnie zakorzeniona w kulturze kaszubskiej, w 2009 r. rozpoczęła realizację projektu polegającego na wprowadzeniu na jej terenie dwujęzycznych tablic miejscowości. Temat wprowadzenia dodatkowych nazw w języku kaszubskim został zapoczątkowany na posiedzeniu Zrzeszenia Kaszubsko Pomorskiego Oddział w Brusach 25 maja 2009 r. Następnie Rada Miejska w Brusach podjęła odpowiednie uchwały i wystosowała wnioski do Wojewody Pomorskiego dotyczące wprowadzenia dodatkowych nazw miejscowości oraz o wpisanie Gminy Brusy do Rejestru gmin, na których obszarze stosuje się podwójne nazewnictwo. Wnioski  przekazano w 2010 r. do Ministerstwa Spraw  Wewnętrznych i Administracji, gdzie zostały pozytywnie zaopiniowane. 10 stycznia 2011 r. Gmina Brusy została oficjalnie wpisana do Rejestru gmin, na których obszarze używane są nazwy w języku mniejszości. W tym samym roku wystosowano pismo do MSWiA o dofinansowanie przedsięwzięcia, a zaledwie kilka miesięcy później podpisano z Ministerstwem porozumienie na wymianę tablic w 62. miejscowościach na terenie gminy. Łączny koszt zadania wyniósł niespełna 130 tys. zł, które w całości pokryło MSWiA.
Oficjalne odsłonięcie tablic odbyło się 27 lipca 2011 r. Było to historyczne wydarzenie, stanowiące element kultywowania tradycji kaszubskiej oraz symbol przynależności lokalnej społeczności do Kaszub. Nazewnictwo miejscowości w języku kaszubskim stało się również ważnym elementem promocji naszej gminy.


WARTO ZOBACZYĆ:

> Kościół pw. Wszystkich Świętych w Brusach

> Kościół pw. Błogosławionego ks. Józefa Jankowskiego w Męcikale

> Kościół pw. Najświętszego Serca Pana Jezusa w Kosobudach
 

> Kościół pw. Podwyższenia Krzyża Świętego w Leśnie

> Zaborski Park Krajobrazowy

> Park Narodowy Bory Tucholskie

> Rezerwat przyrody Bagno Stawek

> Rezerwat przyrody Bór Chrobotkowy

> Rezerwat przyrody Jezioro Laska

> Rezerwat przyrody Jezioro Nawionek

> Ścieżka lichenologiczno-kulturowa w Leśnie

> Rezerwat przyrody Piecki

> Ścieżka przyrodnicza Doliny Kulawy

> Skansen Józefa Chełmowskiego

> Chata Kaszubska im. Józefa Chełmowskiego

> Dworek Państwa Sikorskich w Wielkich Chełmach

> Kręgi Kamienne w Leśnie 

 

źródło: www.brusy.pl

 

 

 

NADLEŚNICTWO TRZCIANKA

 

 

https://trzcianka.pila.lasy.gov.pl/

 

 

https://www.facebook.com/nadlesnictwo.trzcianka

Pod zarządem Nadleśnictwa Trzcianka znajduje się ponad 22,5 tys. ha lasów. Tutejsi leśnicy opiekują się także blisko 627 ha lasów prywatnych.

Nadleśnictwo Trzcianka jest największym z dwudziestu nadleśnictw wchodzących w skład Regionalnej Dyrekcji Lasów Państwowych w Pile. Ma powierzchnię niemalże 225 km kw. Swym zasięgiem obejmuje trzy gminy. Jest położone na terenie województwa wielkopolskiego, powiatu czarnkowsko-trzcianeckiego.

Nadleśnictwo gospodaruje na ubogich glebach przeważają siedliska borowe z dominacją sosny. Średni wiek lasów na naszym terenie to 53 lata, a przeciętna zasobność przekracza 255 m sześc./ha.

Udział siedlisk leśnych

    83 proc. – borowe, czyli drzewostany z przewagą gatunków iglastych, najczęściej sosny i świerku
    16 proc. – lasowe, czyli drzewostany z przewagą gatunków liściastych
    1 proc. – olsy, czyli lasy porastające żyzne, bagienne tereny

Udział gatunków poszczególnych gatunków drzew

    88 proc. – sosna, modrzew
    1 proc. –  świerk
    2 proc. – dąb, klon, jawor, wiąz, jesion
    2 proc. – brzoza
    2 proc. – buk
    5 proc. – pozostałe


Pod zarządem Nadleśnictwa Trzcianka znajduje się ponad 22,5 tys. ha lasów. Tutejsi leśnicy opiekują się także ponad 600 ha lasów prywatnych. Rzeźba terenu została wykształcona podczas ostatniego zlodowacenia. Na naszym terenie występują elementy nizinnych krajobrazów naturalnych: równiny morenowe, pola sandrowe , wydmy, ozy i zagłębienia wytopiskowe. Najwięcej występuje u nas gleb rdzawych ok. 70 %  i bielicowych ok . 10 %. Z budową geologiczną ściśle związane są szata roślinna i świat zwierzęcy, tworzące razem całą gamę przeróżnych ekosystemów. Dla nas, leśników, najważniejsze to ekosystemy leśne i związane z nimi ekosystemy łąk śródleśnych i stref ekotonowych (specyficzne partie drzewostanów, znajdujące się na przejściu pomiędzy lasem i krajobrazem otwartym lub na przejściu pomiędzy różnymi drzewostanami we wnętrzu kompleksów leśnych). Ta ścisła zależność biocenozy leśnej i biotopu oraz znaczna ich różnorodność spowodowały, że wydzielono kilkanaście typów siedliskowych lasu.
Z glebami żyznymi łączą się siedliska lasowe o bogatej szacie roślinnej. Siedliska borowe są uboższe i skład biocenozy jest tu skromniejszy, ale i zupełnie odmienny, przez co na równi  ciekawy i fascynujący. Na wszystkich siedliskach borowych dominują drzewostany z panującą sosną. Również na siedliskach lasowych świeżych zdecydowanie przeważają drzewostany sosnowe, ale poważny udział mają tu  też  drzewostany z panującym dębem, bukiem i jodłą. Szata roślinna ekosystemu leśnego to nie tylko drzewa. Krzewy i rośliny runa to ważne jego elementy składowe. Spośród nich na naszym terenie występuje kilkadziesiąt gatunków podlegających ochronie gatunkowej. Najciekawsze to podkolan biały, śnieżyczka przebiśnieg, widłaki kędzierzawy i miotlasty, kukułka szerokolistna, bagno zwyczajne. Stanowiska występowania tych roślin chroni się u nas czynnie, a więc nie prowadzi się tu prac gospodarczych, mogących je zniszczyć. Chronione są także najokazalsze  egzemplarze drzew w ramach pomników przyrody, a całe ich zgrupowania w ramach zespołów przyrodniczo-krajobrazowych.

Świat zwierzęcy lasów jest równie bogaty, jak roślinny. Gromada ssaków reprezentowana jest przez podstawowe gatunki łowne: łosia, jelenia, sarnę, dzika, daniela, zająca, lisa, jenota, borsuka, kunę, norkę, tchórza i piżmaka. Z ciekawszych zwierząt chronionych odnotowano występowanie łasicy, gronostaja, orzesznicy , podkowca dużego, mroczków, a z częściowo chronionych – bobra i wydrę. Ptaki reprezentowane są przez wiele gatunków rzadkich i zagrożonych: bociana czarnego, orła krzykliwego, rybołowa, błotniaki, krogulca, derkacza, płomykówkę, pójdźkę, puszczyka, dudka, muchołówkę szarą i żałobną i wiele innych. Z gromady gadów występują u nas: jaszczurka zwinka i żyworodna, padalec oraz węże: żmija i zaskroniec. Z płazów występują m.in. traszki, rzekotka drzewna, ropuchy szara i zielona, a z owadów m.in. trzmiel rudy i leśny oraz biegacze.

WARTO ZOBACZYĆ:

> Pomniki przyrody - Pomniki przyrody to zwykle pojedyncze okazy przyrody ożywionej bądź nieożywionej. Najczęściej występującymi w lasach pomnikami przyrody są najstarsze i największe drzewa. Na terenie naszego nadleśnictwa występuje 41 pomników przyrody, w tym 40 pomników przyrody ożywionej - pojedyncze drzewa i grupy drzew  oraz 1 pomnik przyrody nieożywionej - granitowy głaz narzutowy.Wiele z niżej wymienionych pomników znajduje się w dwóch zabytkowych parkach – w Leśnictwie Rychlik (Smolarnia) i w Trzciance przy ul. Tetmajera. Najbardziej okazałym pomnikiem jest dąb szypułkowy „Wojtek". Liczy on około 400 lat, o obwodzie 7,5 m i wysokości 24 m.

> Ścieżka przyrodniczo-leśna „Nad Bukówką" - położona koło miejscowości Smolarnia, na obrzeżu Puszczy Drawskiej. Trasa wiedzie wzdłuż Stawu Rychlickiego i rzeczki Bukówki. Staw utworzono niegdyś poprzez spiętrzenie Bukówki dla uzyskania napędu dla nieistniejącego obecnie młyna wodnego we wsi Rychlik. Najbardziej atrakcyjny pod względem przyrodniczym fragment ścieżki prowadzi przez park podworski położony na obszarze wyraźnie wykształconego ozu (piaszczystego grzbietu), utworzonego podczas ostatniego zlodowacenia. Rosnący tutaj drzewostan posiada cechy lasu pierwotnego, a długoletnia, choć początkowo nieoficjalna ochrona, nadała parkowi charakter siedliska naturalnego. Rośnie tu wiele okazałych drzew, największy z nich, to około 400 letni, pomnikowy dąb szypułkowy „Wojtek" o obwodzie 7,5 m i wysokości ok. 24 m. Obok niego znajduje się kilka innych nieco młodszych okazów tego samego gatunku, które razem stanowią grupę pomników przyrody. Ponadto prócz dębów rosną tu ponad 200 letnie okazy sosny, klony, jawory i lipy. Na końcu ścieżki pod starymi lipami znajduje się mały cmentarzyk, jest na nim pochowany jeden z pierwszych Nadleśniczych – Bensch. W pobliżu ścieżki znajduje się również pamiątka historyczna „Buki graniczne Księstwa Warszawskiego”. Dookoła rozlewiska pojawiła się flora torfowiskowa, między innymi występuje tu żurawina błotna. W runie leśnym nie brak, będących pod ochroną, zawilców, przylaszczek, a także konwalii majowej i kokoryczek. Z ptaków dostrzec czasami można remiza i jego wiszące na gałęziach krzewów gniazdo, a także błękitnego zimorodka. Na rozlewisku Bukówki zobaczyć można „chaty" przybyłych tu kilka lat temu bobrów. W ramach ścieżki oznakowano trzy trasy: o długości 2 km, 4,5km i 6,5 km. Z myślą o uatrakcyjnieniu wypoczynku przygotowano – kładki, pomosty, ławeczki, parking, wiatę z miejscem na ognisko i małym placem zabaw dla dzieci oraz 13 tablic informacyjnych na trasie.

źródło: https://trzcianka.pila.lasy.gov.pl/