Powiat opoczyński – powiat w Polsce (województwo łódzkie), utworzony w 1999 roku w ramach reformy administracyjnej. Jego siedzibą jest miasto Opoczno.
Powiat Opoczyński leży na Wyżynie Kielecko - Sandomierskiej, obejmując obszar Wzgórz Opoczyńskich. Zajmuje teren 1039 km2 i liczy około 80 tys. mieszkańców.
W skład powiatu wchodzą dwa miasta: Opoczno i Drzewica oraz sześć gmin wiejskich - Białaczów, Mniszków, Paradyż, Poświętne, Sławno i Żarnów. Niepowtarzalne walory przyrodnicze sprawiają, że opoczyńskie zaliczane jest do najciekawszych pod względem krajobrazowym i przyrodniczym rejonów Polski. Liczne wapienne i piaskowcowe pagórki, przepiękne doliny rzek i urocze ustronia leśne - to charakterystyczne elementy opoczyńskiego krajobrazu. Niezapomniane wrażenie pozostawiają malownicze kamieniołomy, hałdy powyrobiskowe, jary i wąwozy stanowiące świadectwo wielowiekowego pozyskiwania różnych kopalin - rud żelaza, piaskowców i glin ceramicznych. Rozległe obszary leśne, zbiorniki wodne i rzeki tworzą swoisty mikroklimat i doskonałe warunki do wypoczynku.
Opoczyńskie to region o charakterystycznych cechach, różniący się od innych grup etnicznych gwarą, strojem oraz specyfiką wielu elementów folkloru, a wszystkie cechy kultury ludowej składają się na odrębność regionalną Opocznian. Folklor opoczyński jest rozpoznawalny nie tylko w kraju, ale także za granicą. Opoczno to perfekcyjne połączenie folkloru, przedsiębiorczości, historii i nowoczesności. Spośród zabytków architektury na uwagę zasługują - stara część miasta Opoczno, ruiny renesansowego zamku warownego z XVI wieku w Drzewicy, 900- letni Kościół św. Mikołaja w Żarnowie, barokowy Kościół i Klasztor w Paradyżu, kompleks kościelno klasztorny w Poświętnem-Studzianna, prostokątny rynek z ratuszem z XVIII wieku oraz klasycystyczny zespół pałacowy w Białaczowie.
HERB POWIATU:
Herb powiatu opoczyńskiego bezpośrednio nawiązuje do herbu ziemi sandomierskiej,do której powiat należał przez ponad cztery wieki oraz do tradycyjnego herbu Opoczna.
Herb ziemi sandomierskiej składa się z tarczy podzielonej na dwie części. W prawej połowie tarczy herbowej znajdowały się trzy srebrne poziome wręby na czerwonym polu. Po lewej stronie na błękitnym polu umieszczono dziewięć złotych sześciopromiennych gwiazd.
Najstarszym ze znanych przedstawień herbu Opoczna jest postać świętego Bartłomieja, który w I połowie I wieku poniósł śmierć męczeńską przez obdarcie ze skóry. Wybór patrona miasta nie był przypadkowy, ponieważ św. Bartłomiej był patronem rodu Piastów, z którego wywodził się fundator kościoła, właściciel i dobroczyńca miasta oraz całej ziemi opoczyńskiej – Kazimierz Wielki.
Św. Bartłomiej przedstawiany jest od średniowiecza z szerokim nożem, przy pomocy którego zadano mu śmierć lub ze skórą, którą z niego ściągnęli oprawcy. Zachowane odciski pieczęci miejskich Opoczna z lat 1683 – 1778 wykorzystują oba z wymienionych tu wariantów ikonograficznych. W 1847 roku Teodor Chrząński projektując nowy herb Opoczna wykorzystał jako temat przedstawienie postaci św. Bartłomieja. Podobnie w 1995 roku postąpił Andrzej Trybunalski.
Opoczyńska oraz terytorialna tradycja heraldyczna wskazuje na to, iż herb z wizerunkiem św. Bartłomieja, połączony z bogatą tradycją heraldyki ziemskiej, nawiązującą do historycznego herbu ziemi sandomierskiej posiada dużą wartość historyczną.
OPOCZYŃSKIE DZIEDZICTWO:
> Opoczyńska płytka ceramiczna - W połowie XIX wieku przy ulicy, którą współcześnie nazywa się ulicą Staromiejską, wypalano cegłę z gliny pozyskiwaną w sąsiedztwie cegielni. Właścicielami tego zakładu byli Dziewulski i bracia Lange. W kolejnych latach zaczęto wypalać cegłę ogniotrwałą, płytki szamotowe i produkować płytki kamionkowe. Na początku XX wieku powstało „Towarzystwo Akcyjne Zakładów Ceramicznych Dziewulski i Lange”. W tym czasie nastąpił rozwój firmy – powstał kolejny zakład przy Piotrkowskiej w Opocznie, glinkę dowożono z Rozwad i pokładów koło Skarżyska oraz kupione zostały pokłady glin w Sławiańsku na Ukrainie, gdzie również powstał zakład wypalający płytki ceramiczne. Lata międzywojenne to dalszy rozwój firmy, zmiany technologiczne i wzrost produkcji w opoczyńskich zakładach. W 1950 roku nastąpił proces upaństwowienia przedsiębiorstwa, które zostało unowocześnione i rozbudowane. Od podstaw zbudowano zakład Nr 3 oddany do użytku w 1963 roku a w roku 1976 w kolejnym nowym zakładzie nr 4 uruchomiono produkcję ceramicznych płytek podłogowych i ściennych. Tak na przestrzeni 150 lat Opoczno stało się centrum i potentatem w produkcji płytek.
> Opoczyński folklor:
* Opoczyński strój i haft - Do podstawowych składników stroju kobiecego należą : koszula, wełniak, kaftan, zapaska, chustka oraz trzewiki. Noszono również korale. Strój męski składał się z koszuli, spodni, kamizelki, spencerka, sukmany, czapki i butów. Strój uzupełniał pas. Najstarsze hafty wykonywano białą albo czerwoną stebnówką a czasem ściegiem prostym. Na przełomie XIX i XX wieku najpopularniejszy stał się haft krzyżykowy. Ten rodzaj haftu zaczęto łączyć z innymi ściegami liczonymi i haftem płaskim, a uzyskany w ten sposób rodzaj haftowania stał się charakterystyczny tylko dla regionu opoczyńskiego.
* budowle i sprzęty - Opoczyńskie drewniane chałupy w swoim wnętrzu posiadały sień, izby i komory. Budowane były na węgieł i posiadały dachy czterospadowe. Dachy te kryto słomą "na gładko" lub na "schodki”. Ściany zewnętrzne ,,pobielone” były na niebiesko lub zdobione geometrycznymi motywami roślinnymi. Wnętrza mieszkalne zagospodarowywano według ustalonego zwyczajami porządku. Zwykle w pobliżu kuchni znajdowało się miejsce na kubły, naczynia, i półki z talerzami i łyżkami. Przy oknie stała ława. Łóżka lokowano przy ścianach, po środku stół. Odzież przechowywano w skrzyniach drewnianych. Ubiory codziennego użytku wieszano na drążkach. W pobliżu drzwi wejściowych była kuchnia i piec chlebowy.
* sztuka ludowa - Obok twórczości, którą nazywa się plastyką do sztuki ludowej zalicza się też muzykę, tańce, legendy, bajki, poezję ludową oraz całą artystyczną stronę zwyczajów i obrzędów ludowych. Wszystkie te zjawiska były nierozerwalnie związane ze sobą oraz z życiem wsi i tworzyły kulturę ludową. Wytwory sztuki ludowej nie są samodzielnymi dziełami sztuki, lecz zawsze pełnią określoną funkcję w życiu wsi, a ich wartość artystyczna idzie w parze ze znaczeniem użytkowym.
WARTO ZOBACZYĆ:
ZABYTKI:
Do rejestru zabytków Gminy Opoczno wpisane są następujące ważniejsze obiekty - zespół kościelny św. Bartłomieja budowany i przebudowywany w różnych okresach, obejmujący dzwonnicę, kościół oraz plebanię, układ przestrzenny starej części Opoczna, dom „Esterki”, zamek z połowy XIV w., spichlerz z XIX w., czworak murowany z 1870 r., dwór z parkiem podworskim z przełomu XVII i XVIII w., dwór z XVII w. w Zameczku, parki z końca XIX w. w Mroczkowie Gościnnym i Zameczku.
W rejestrze zabytków Gminy Drzewica znalazły się następujące obiekty - kościół rzymskokatolicki z połowy XV w., zamek zbudowany w latach 1527 – 1535, brama cmentarna - XIX w., kaplica rzymskokatolicka z I połowy XIX w., dwór na podzamczu z XV w. oraz wiele kapliczek i przydrożnych figur.
W Gminie Białaczów zachowały się ciekawe zabytki - kościół parafialny, pierwszy raz wybudowany w XIII w., klasycystyczny ratusz z 1797 roku, zespół pałacowy wybudowany w latach 1797–1800, budynki folwarczne i gorzelnia z przełomu XVIII i XIX wieku, zajazd z początku XIX wieku, domy w rynku z przełomu XVIII i XIX wieku i kościół w Petrykozach.
Na terenie Gminy Mniszków znaleźć następujące zabytki - późnobarokowy, murowany Kościół parafialny rzymsko-katolicki pw. Narodzenia Najświętszej Maryi Panny i Świętego Mikołajau sytuowany w miejscu gdzie graniczą ze sobą miejscowości Błogie Szlacheckie i Błogie Rządowe oraz park dworski w Mniszkowie z XIX wieku. We wsi Zajączków znajduje się zespół dworski w którego skład wchodzi neobarokowy dwór, murowany spichlerz i park z XIX stulecia.
Gmina Paradyż posiada liczne obiekty zabytkowe z których najcenniejszym jest zespół klasztorny OO. Bernardynów. W ołtarzu głównym przechowywany jest łaskami słynący obraz Chrystusa Cierniem Koronowanego. Kolejnym obiektem zabytkowym jest murowana kaplica z 1824 r. zbudowana w stylu klasycystycznym. Obiekt ten znajduje się w Wielkiej Woli. Kościół w Wójcinie rozbudowany został w latach 1825 - 1826.
Jednym z najważniejszych obiektów w Gminie Poświętne jest kompleks kościelno - klasztorny, który składa się z kościoła murowanego św. Filipa Nereusza z połowy XVIII wieku w stylu barokowym wraz z zabudowaniami towarzyszącymi - dzwonnicą, murowanym ogrodzeniem z kutą bramą, wieżą zegarową i organistówką. W ołtarzu głównym znajduje się Cudowny Obraz Świętej Rodziny z początków XVI wieku. Znajduje się tu też kościół parafialny św. Józefa z okresu baroku z 1696 r. Pierwszym kościołem sanktuaryjnym był kościół św. Anny, który stoi na „Dziewiczej Górze”.
Początki istnienia Gminy Sławno sięgają XIII wieku. Znajdują się tu zabytkowe obiekty architektoniczne. Najbardziej znane są kościoły parafialne pw. św. Geroncjusza z 1852 roku w Sławnie oraz kościół pw. św. Michała Archanioła w Zachorzowie z 1875 r., które są wpisane do rejestru zabytków. Na uwagę zasługuje również zespół dworski w Prymusowej Woli - park, spichrz, stodoła, pochodzące z przełomu XVIII i XIX w. oraz park podworski.
Na obszarze Gminy Żarnów zlokalizowano jest około 100 stanowisk i śladów osadniczych ze środkowej i późnej epoki kamienia, a także epoki brązu, żelaza oraz wczesnego i późnego średniowiecza. W okresie wczesnopiastowskim Żarnów był siedzibą książęcej kasztelanii i jednym z najważniejszych grodów w Polsce. Najbardziej cennymi obiektami historycznymi jest grodzisko wczesnośredniowieczne w Żarnowie, kościół pw. Św. Mikołaja w Żarnowie a także zabytkowy XVII-wieczny kościół św. Łukasza w Skórkowicach.
REZERWATY:
- Gaik, Błogie, Jodły Sieleckie, Diabla Góra, rezerwat leśny
PARKI KRAJOBRAZOWE:
- Spalski Park Krajobrazowy, Sulejowski Park Krajobrazowy
źródło: https://www.opocznopowiat.pl/
