MAPA GMINY:
https://walcz.e-mapa.net/
Wałcz – gmina wiejska w Polsce położona w południowo-wschodniej części województwa zachodniopomorskiego, w powiecie wałeckim. Jest największą gminą wiejską w Polsce. Siedzibą gminy jest miasto Wałcz, które nie wchodzi w skład gminy, a jest osobną gminą miejską. Gmina Wałcz jest jedną z pieciu jednostek samorzadu terytorialnego wchodzącego w skład powiatu wałeckiego. Na terenie gminy znajduje się 65 miejscowości z których 33 to wsie sołeckie:
Brzezinki, Chude, Chwiram, Czechyn, Dębołęka, Dobino, Dzikowo, Golce, Gostomia, Górnica, Karsibór, Kłębowiec, Kolno, Kłosowo, Laski Wałeckie, Lubno, Łąki, Ługi Wałeckie, Nakielno, Ostrowiec, Popowo, Prusinowo, Przybkowo, Rudki, Rutwica, Różewo, Strączno, Szwecja, Swiętosław, Wałcz II, Wiesiółka, Witankowo i Zdbice. Wsie wchodzące w skład gminy okalaja wieńcem tereny miasta Wałcz w którym znajduje się siedziba władz gminy. Pod względem liczby mieszkańców wyróżniają się wsie Różewo, Karsibór, Szwecja, Strączno, Chwiram oraz Kłębowiec.
Gmina Wałcz położona jest na południowo-wschodnim krańcu województwa zachodniopomorskiego. Sąsiaduje z gminami: Czaplinek, Wierzchowo, Jastrowie, Mirosławiec, Tuczno, Człopa, Szydłowo. Pod względem obszarowym jest to jedna z największych gmin w Polsce – zajmuje powierzchnie 575,3 km2. Pod względem fizycznogeograficznym gmina Wałcz położona jest na Pojezierzu Wałeckim i Równinie Wałeckiej. Na obszarze gminy znajdują się 3 rezerwaty przyrody: Wielki Bytyn, Golcowe Bagno i Glinki. Przez gminę przepływają dopływy Gwdy: Piława, Dobrzyca i Piławka, które są dostępne dla kajaków, oraz Zdbica przepływajaca przez duże jezioro Zdbiczno. Przez gminę Wałcz przebiegają także drogi krajowe i międzyregionalne, z których najważniejsze to:
Szczecin – Wałcz – Bydgoszcz – Warszawa,
Kostrzyn – Gorzów Wlkp. – Wałcz – Starogard Gdański – Gdańsk – Elbląg
Kołobrzeg – Wałcz – Poznań – Wrocław (Kraków, Katowice).
Wymienione trasy pełnią ważne funkcje w przemieszczaniu się turystów.
Nasza gmina Wałcz leży na Pojezierzu Wałeckim i na Równinie Wałeckiej. Na obszarze gminy znajdują się 4 rezerwaty przyrody: Wielki Bytyń, Golcowe Bagno, Glinki i Rurzyca. Mamy też jeden z największych w Polsce prywatny Park Linowy w Rudnicy k/Kłębowca. Przez tę drugą co do wielkości gminę w Polsce (większa jest tylko Gmina Pisz) przepływają 3 dopływy rzeki Gwdy: Piława, Dobrzyca i Piławka. Są one dostępne dla kajaków. Jest jeszcze mała rzeczka Zdbica przepływająca przez duże jezioro Zdbiczno (pow. jeziora około 330 ha powierzchni). Unikalne warunki przyrodnicze, walory krajobrazowe, wysoki stopień zalesienia 47 %, relatywnie niski stopień uprzemysłowienia naszego regionu, a także czystość wód i powietrza stwarzają dogodne warunki dla rozwoju różnorodnych form turystyki w gminie Wałcz. Walory kulturowe oraz bogata lesistość ziemi Wałeckiej są dodatkowym elementem przyciągającym turystów. Fauna tego terenu jest charakterystyczna dla nizinnej części Polski. W zagłębieniach terenu znajdują się piękne jeziora otoczone lasami, których na terenie gminy jest 32. W lasach spotkać można jelenie, daniele, dziki, sarny, zające, a także lisy, kuny leśne i wiewiórki. Z rzadszych zwierząt spotkać można restytuowane stada żubrów, muflonów i łosi: rozprzestrzeniły się tu także lisbobry wyprowadzone z hodowli Poznańskiej Akademii Rolniczej. Spotkać również można wilki. Bogaty świat ptaków reprezentują łabędzie, jastrzębie, sokoły wędrowne, myszołowy, żurawie, bociany białe i czarne, bażanty i kuropatwy, orły bieliki, puchacze i rybołowy. Osobliwością ornitologiczną są spotykane nad jeziorem Bytyń tracze nurogęsi.
GOSPODARKA:
Gmina wiejska Wałcz, pod względem powierzchni, zajmuje drugie miejsce w kraju. Jej głównymi walorami są: duża lesistość, czyste powietrze, niezanieczyszczone ściekami przemysłowymi jeziora i rzeki, stosunkowo dobre gleby oraz położenie na skrzyżowaniu głównych tras krajowych i dobrze rozwiniętą sieć dróg lokalnych. Połowa gospodarstw rolnych powiatu wałeckiego znajduje się właśnie w gminie Wałcz. Wiele z nich to gospodarstwa nowoczesne, dobrze zorganizowane, o areale pow. 20 ha. W strukturze zasiewów dominują zboża. Dużo uprawia się tu także rzepaku ozimego i jarego - prawie 80% ogólnej jego powierzchni w powiecie. Obok rolnictwa ważną gałęzią gospodarki jest leśnictwo. Lesistość tego terenu wynosi blisko 47% ogólnej powierzchni. Las W gminie siedziby mają dwa nadleśnictwa: Wałcz i Płytnica. Jeziora i rzeki zajmują ponad 3% obszaru gminy. Wszystko to stwarza doskonałe warunki dla rozwoju turystyki i rekreacji. W miejscowościach: Zdbice, Ostrowiec, Głowaczewo, Czapla i Nakielno (nad jeziorem Bytyń) znajdują się do nabycia działki pod prywatne budownictwo letniskowe. W Kłębowcu, Lubnie, Strącznie, Karsiborze istnieją uzbrojone tereny pod budownictwo przemysłowe - zwłaszcza zakładów przetwórstwa rolnego. Dziś w gminie doskonale łączy się gospodarkę rolną i leśną z rozwojem turystyki. Do rangi miejscowości letniskowych awansowały: Zdbice, Iłowiec, Strączno, Nakielno, oraz najszybciej rozwijający się Ostrowiec. Wsie te odwiedzane są przez tysiące turystów z Polski i zagranicy.
ZARYS HISTORYCZNY:
Historia gminy Wałcz splata się z historią miasta Wałcz i całego powiatu wałeckiego. Trudno jest zatem wyodrębnić historię samej gminy. Jednakże zabytki archeologiczne odkrywane na ziemi wałeckiej świadczą, iż była ona od tysięcy lat zamieszkała. Rejon obecnej Gminy Wałcz w przeszłości podzielony był na 4 jednostki administracyjne: Dębołęka, Różewo, Strączno i Szwecja. O tym, że tereny te zamieszkiwane były już przez Słowian, świadczą dość licznie występujące tu ślady po byłych grodziskach: w okolicach Karsiboru, Lubna, Ostrowca, na półwyspie Strączyńskim. W trakcie prac wykopaliskowych we wspomnianych miejscach odnajdywano ceramikę oraz ozdoby i wyroby z brązu. Za najstarsze wsie na terenie gminy uważane są: Prusinowo (odnotowywane już w 1291r.), Witankowo (1249r.), Zdbice (1239r.). Wzmianki pisane o osadnictwie na tych terenach w XIV w. dotyczyły m.in.: Chwiramu, Dobina, Lasek, Nakielna, Gostomii, Strączna. Większość pozostałych wsi tworzona była w XVI i XVII wieku. Położone w gminie wsie należały do zakonu templariuszy i joanitów (Chwiram, Witankowo, Strączno), do rodu Golców (Dębołęka, Golce, Górnica, Kłębowiec, Omólno, Lubno, Rudki), do rodu Wedlów (Dzikowo, Laski, Nakielno, Rutwica) Kilka wsi należało do starostwa ujskiego (Dobrzyca, Czechyń). Wedlowie-Tuczyńscy oraz ich wasale Turnowie, władający w późniejszych czasach Strącznem, wiedli trwające przez wieki spory z Wałczem. Licznymi rozbojami i napadami na kupców przemierzających te ziemie wsławił się ród Golców. Niespokojne były te tereny, zwłaszcza w okresie wojen z Krzyżakami (XVw.) i Szwedami (XVII w.). W 1772r. cała ziemia wałecka, w wyniku pierwszego rozbioru Polski, włączona została do państwa pruskiego. Pod koniec lat dwudziestych XX wieku na terenach tych pojawiły się niemieckie ekipy geodezyjne, które uaktualniały mapy oraz wytyczały przebieg przyszłych linii obrony. W 1932r. rozpoczęto budowę 20 żelbetonowych schronów na przejściach w okolicach Strączna, Prusinowa, Strzalin i Tuczna.
PRZYRODA
Rezerwaty przyrody
Na terenie Gminy znajdują sie trzy rezerwaty przyrody: rezerwat Wielki Bytyń o powierzchni 1827 ha, rezerwat Golcowe Bagno o powierzchni 124,00 ha, rezerwat leśny Glinki o powierzchni 15,7 ha oraz pomniki przyrody, w tym dęby szypułkowe, lipy drobnolistne, buki pospolite oraz głazy narzutowe.
Rezerwat: Bytyń Wielki:
Bytyń Wielki - rezerwat typu krajobrazowego, utworzony w 1989 r. W jego skład wchodzą jezioro Bytyń Wielki wraz z zatokami, jezioro Bytyń Mały oraz przyległe lasy i łąki. Powierzchnia rezerwatu - 1827 ha, w tym 897 ha lasów.Ścisłą ochroną objęta jest Zatoka Zdbowska z wyspami i przyległymi lasami oraz zatoką Małą Krępa i jezioro Bytyń Mały. Wzdłuż wielu strumieni występują bagna i torfowiska oraz różne gatunki roślin chronionych m.in., rosiczka okrągłolistna. Z rzadkich gatunków zwierząt występują: wydra, bóbr, orzeł bielik, orlik krzykliwy, tracz nurogęś, bocian czarny, puchacz.Rezerwat:
Golcowe Bagno:
Golcowe Bagno - utworzony w1990 r. o powierzchni 124 ha, w tym 26 ha objętych ochroną ścisłą. Rezerwat jest przykładem dynamicznie rozwijającego się torfowiska z zachowanym procesem rorfo-twórczym. Przedmiotem ochrony jest roślinność torfotwórcza: 14 gatunków mchów torfowców.
Rezerwat: Glinki:
Glinki- rezerwat o powierzchni 15,7 ha, utworzony w 1974 r. w leśnictwie Rudnica. Występują w nim charakterystyczne zespoły drzew: buczyna, grąd, łęg wiązowy, ponad 160-letnie buki i dęby o grubych pniach (500 cm obwodu) i wysokości przekraczającej 30m. W bogatym runie buczyny występują: żonkil zwyczajny, czerniec gronkowy, zerwa kłosowa, marzanka wonna. Występują również rośliny chronione: wilcze łyko, lilia złotogłów.
Warunki przyrodnicze
Unikalne warunki przyrodnicze, walory krajobrazowe, wysoki stopien zalesienia, relatywnie niski stopień uprzemysłowienia tego regionu, a także czystość wód i powietrza stwarzają dogodne warunki dla rozwoju różnorodnych form turystyki w gminie Wałcz. Walory kulturowe oraz bogata lesistość ziemi Wałeckiej są dodatkowym elementem przyciągającym turystów.
Fauna tego terenu jest charakterystyczna dla nizinnej części Polski. W zagłębieniach terenu znajdują się piękne jeziora otoczone lasami. W lasach tych spotkać można jelenie, daniele, dziki, sarny, zające, a także lisy, kuny leśne i wiewiórki. Z rzadszych zwierząt spotkać można restytuowane stada żubrów, muflonów i łosi; rozprzestrzeniły się tu także bobry wyprowadzone z hodowli Poznańskiej Akademii Rolniczej.
Bogaty świat ptaków reprezentują łabędzie, jastrzębie, sokoły wędrowne, myszołowy, żurawie, bociany białe i czarne, bażanty i kuropatwy, orły bieliki, puchacze i rybołowy. Osobliwością ornitologiczną są spotykane nad jeziorem Bytyń tracze nurogęsi.
Warte wzmianki są liczne zbiorowiska roślin torfowych, w których pojawiają się: żurawina błotna, bagno zwyczajne, modrzewica zwyczajna, kruszczyk błotny, łużanka alpejska, skalnica torfowa i inne.
WARTO ZOBACZYĆ:
Najstarszym zachowanym zabytkiem architektury na terenie gminy Wałcz jest kościół pod wezwaniem św. Antoniego we wsi Golce zbudowany w 1669r. Wewnątrz znajdują się oryginalne organy z XVIII wieku z drewnianymi piszczałkami.
Innymi interesującymi zabytkami architektury są:
Kościół filialny pod wezwaniem Matki Bożej Królowej Polski w Górnicy - 1672 r.
Kościół pod wezwaniem Matki Boskiej Skaplerznej w Laskach Wałeckich z XVIII w.
Kościół pod wezwaniem Narodzin Najświętszej Panny Marii w Karsiborze z XVIII w.
Kościół pod wezwaniem św. Jana Nepomucena z XVIII wieku w Rutwicy
Warto zobaczyć również:
pałac barokowy (ruiny) w Kłębowcu wzniesiony przez rodzinę Golców w końcu XVII w.
jedyna na terenie gminy chałupa ryglowana we wsi Nakielno zbudowana w 1748 r.
młyn wodny z 1933 r. w Golcach
Umocnienia ''Wału Pomorskiego'' - Przez teren gminy przebiegają umocnienia i liczne żelazobetonowe schrony będące pozostałością po II wojnie światowej. Wybudowane przez Niemców w latach 1934-35. Wał Pomorski stanowił jeden z elementów wschodniego systemu umocnień niemieckich przełamywanych przez l Armię Wojska Polskiego w operacji berlińskiej.Pas fortyfikacji rozciąga się wzdłuż jezior od Szczecinka przez Kręgi, Dudylany, na zachód do Nadarzyć. Linia umocnień przebiega następnie wzdłuż zachodniego brzegu jezior: Dobre, Zdbiczno, Smolne i Lubiana, dalej przez Wałcz, brzegiem jeziora Raduń, przez Strączno i Strzalin do Tuczna, skąd wiedzie wzdłuż jezior na zachód od Człopy i dalej zachodnim brzegiem Drawy oraz północnym Noteci - do Santoka. Większe skupiska schronów, a także pozostałości rowów strzeleckich i przeciwpancernych położone są koło Nadarzyć, Zdbic, Wałcza i Strzalina. Główne walki o przełamanie Wału Pomorskiego miały miejsce w rejonie Zdbic, Szwecji, Golców i Iławca. Dla upamiętnienia tych wydarzeń na terenie Ziemi Wałeckiej powstało szereg muzeów (m.in. w Wałczu), izb pamięci zawierających eksponaty związane z walkami o przełamanie Wału Pomorskiego. Izby takie znajdują się m.in. w Szwecji, Zdbicach, Jastrowiu, Podgajach, Sypniewie. W rejonie Zdbic w 1983 r. utworzono centralny Rejon Pamięci Walk I Armii WP o przełamanie Wału Pomorskiego. W utworzonym tam skansenie bojowym (obecnie zlikwidowanym) zrekonstruowano część umocnień i linii obronnych oraz przygotowano ekspozycję broni i sprzętu wojskowego używanego przez I Armię WP. Na terenie gmin zlokalizowanych jest także szereg granitowych głazów - pomników z tablicami wyznaczającymi szlak bojowy l Armii WP, tam gdzie rozegrały się najcięższe walki: w Jastrowiu, Zdbicach, Nadarzycach, Mirosławcu. W Wałczu znajduje się cmentarz żołnierzy l Armii WP i żołnierzy radzieckich. Cały rejon kwalifikuje się do pełnienia funkcji turystyki sentymentalnej i poznawczej.
źródło: https://www.gminawalcz.pl
.png){kind=small}
.png){kind=small}
