FILM - PUŃSK i OKOLICE:
https://youtu.be/bfLYtvOj1KY
wirtualny spacer po Skansenie - Zagrodzie litewskiej z przełomu XIX i XX wieku:
https://www.theasys.io/viewer/6heRgzIuiOcugf47NuToQ24CCPGnMR/
Puńsk (do 1952 gmina Sejwy) – gmina wiejska w województwie podlaskim, w powiecie sejneńskim; siedzibą gminy jest Puńsk.
W latach 1975–1998 gmina położona była w województwie suwalskim.
Gmina Puńsk jako Jednostka Samorządu Terytorialnego została utworzona w 29 listopada 1972 roku ( Dz. U. Nr 49 poz. 312) posiada odpowiedni kapitał ludzki, dochody, majątek oraz doświadczenie do realizacji powierzonych mu zadań.
Gmina Puńsk od wielu lat jest znana z innowacyjnych projektów, z wykonania wielu inwestycji. Trzykrotnie znalazła się w Złotej Setce Gminy Rzeczypospolitej pod względem liczby inwestycji oraz nakładów na inwestycje. W 2007 roku jest realizowanych 12 projektów z Programu Sąsiedztwa Interreg IIIA. W realizacji projektów są pomocne instytucje należące do gminy, instytucje kultury, szkoły oraz organizacje pozarządowe. Współpraca polega na podziale zadań, gdyż sprawy budżetowe, rozliczenia są prowadzone przez Urząd Gminy, a realizacja merytoryczna zależy do tych instytucji. Narzędziem gminy do realizacji przedsięwzięć, zwłaszcza inwestycyjnych, jest Urząd Gminy Puńsk.
Historia Gminy Puńsk
Na terenie dzisiejszego Puńska i okolic pierwsi osadnicy pojawili się ok. 10 tyś lat p.n.e. Ślady ich bytu znaleziono w pobliskich miejscowościach Krejwiany, Szołtany, Wołyńce, Oszkinie, Wojponie, Szlinokiemie. W średniowieczu ziemie te należały do Jaćwingów. Jaćwingowie mieszkali tu do końca XIII wieku, potem tereny te porastała Puszcza Mereczka. Zaczęto ją kolonizować dopiero w XV wieku. Kolonizowali Litwini (Dzukowie) z Merecka i Puni, osadnicy ruscy oraz Polacy z Mazowsza. Rusini ulegli polonizacji lub lituanizacji, zatem od XVI wieku na terenie Puńska pozostała ludność litewska i polska. Pierwsze wzmianki o osadnikach nad jeziorem Punia można znaleźć w rewizji puszcz królewskich z 1559 roku, w której pisze się, iż Osada Puńsk znajduje się nad jeziorem Punia, na wzniesieniu. W miejscu tym dziś stoi kościół. W drugiej połowie XVI wieku Mazowszanin Stanisław Zaliwski na północnym brzegu jeziora Punia wybudował dwór przy drodze do Szołtan. Dwór i część leśnictwa sejwejskiego utworzyła wieś Nowe Puńsko. Po połączeniu obu wsi powstało miasteczko, w którym tenże sam Zaliwski w 1597 roku ufundował kościół parafialny. Wystarał się on o stosowny dokument podpisany przez Zygmunta III Wazę, uposażając parafię. Znalazło się w niej znamienite zdanie, aby proboszcz parafii znał język litewski. Puńsk rozbudował się między dworem, kościołem i plebanią, naokoło rynku w kształcie kwadratu oraz ulic wychodzących z tego rynku. Pierwsza wzmianka o mieszczanach puńskich pochodzi z 1606 roku. Oficjalny dokument, określający prawa miejskie pochodzi z 1606 roku, wystawiony został za panowania Władysława IV, który nadał miastu herb z wizerunkiem świętego Piotra Apostoła. Wiadomo o tym przywileju z tekstu przywileju z 1792 roku o odnowieniu praw miejskich Puńska przez króla Stanisława Augusta. Puńsk był miastem królewskim, składającym się z trzech jurysdykcji: właściwego miasta posiadającego samorząd, dworu leśniczego oraz plebani z ogrodami i innymi posiadłościami miejscowego proboszcza. W 1700 roku w osadzie działała szkoła, szpital, mieszkało około 600 mieszkańców. Po okresie rozkwitu w skutek epidemii, podziału dóbr plebana puńskiego, podziału leśnictwa sejwejskiego, rozbiorów Rzeczypospolitej miasto przestało się rozwijać i zubożało. W 1852 roku na prośbę samych mieszczan Puńsk utracił status i prawa miejskie. Przed I Wojną Światową w Puńsku działała filia Towarzystwa „Žiburys”, księgarnia, biblioteka i czytelnia litewska. W 1907 roku działała spółka „Dzūkas”, oddział Towarzystwa Trzeźwości, towarzystwa religijne. Po I wojnie światowej zorganizowano w Puńsku litewski samorząd, w którego skład wchodzili: wójt, sekretarz oraz kilkunastu milicjantów. Przed II Wojną Światową mieszkańcy Puńska i okolic brali aktywny udział w amatorskiej działalności artystycznej. Funkcjonował Oddział Towarzystwa im Św. Kazimierza, działała Spółdzielnia „Talka”, organizowano szkolnictwo litewskie. W okresie międzywojennym większość mieszkańców Puńska stanowili Żydzi, którzy mieli synagogę. Po II Wojnie Światowej dzięki aktywności mieszkańców Puńska utworzono Dom Kultury Litewskiej (1956r.), Liceum Ogólnokształcące z Litewskim Językiem Nauczania (1956r.). powstały szkoły podstawowe z litewskim językiem nauczania. W tym okresie powstały zespoły ludowe: kapela „Klumpė”, chór „Dzūkija”, zespół choreograficzny „Jotva”. Zamieszkała teren Puńska mniejszość litewska przez cały okres zachowała swoją tożsamość litewską, co miało wielki wpływ na rozwój kultury i oświaty w Puńsku oraz na terenie całej gminy. Dzięki swojej zaradności i pracowitości powstało wiele ważnych inwestycji: ośrodek zdrowia, budynek Urzędu Gminy, budynek poczty, budynki oświatowe, ulice i chodniki. W swoim czasie doskonale działały Spółdzielnia Usług Rolniczych, Gminna Spółdzielnia „Samopomoc chłopska” (do dnia dzisiejszego). Na przełomie lat osiemdziesiątych i dziewięćdziesiątych powstały prywatne sklepy, zakłady przetwórstwa rolnego itp.
WARTO ZOBACZYĆ:
GMINA PUŃSK
Gmina Puńsk jest jedną z niewielu w Polsce, gdzie mniejszość narodowa stanowi większość. Gmina położona przy granicy z Litwą, w zdecydowanej większości zamieszkana jest przez przedstawicieli narodowości litewskiej (ponad 80 %).
Puńsk to urocze miasteczko położone w województwie podlaskim wśród malowniczych łąk, jezior i lasów. To mała ojczyzna ludności litewskiej i to głównie ten aspekt świadczy o oryginalności i atrakcyjności tego miejsca. Gmina liczy 4368 mieszkańców, a samo miasteczko ok. 1222 (dane na dzień 30.06.2015 rok), 80% tej ludności to mniejszość litewska. W skład gminy wchodzą 33 wsie. Mieszkańcy wyróżniają się niepowtarzalną mentalnością kulturową. Działający od 1956 r. Dom Kultury Litewskiej jest centrum kulturowym, wokół którego skupionych jest większość zespołów pieśni i tańca w regionie. Ponadto istnieje także drukarnia litewska, w której wydawany jest w języku litewskim dwutygodnik „Aušra” oraz litewskie pismo dla dzieci „Aušrėle”. W Puńsku jest także Gimnazjum i Przedszkole Samorządowe z Polskim i Litewskim językiem nauczania oraz Zespół Szkół Ogólnokształcących z Litewskim Językiem Nauczania.
W gminie istnieje Biblioteka Publiczna w Puńsku i filia w Smolanach, z dużą ilością woluminów.
Podstawowy źródłem utrzymania mieszkańców gminy jest rolnictwo. Na terenie gminy znajduje się 651 gospodarstw rolnych. W gminie Puńsk dosyć szybko rozwija się agroturystyka. Obecnie funkcjonuje kilka gospodarstw agroturystycznych.
Ciekawe miejsca:
Kościół p.w. Św. Izydora w Smolanach wraz z klasztorem został wzniesiony w 1839 roku, staraniem Ojców Reformatorów. Wkrótce klasztor utrzymany w stylu klasycystycznym został przebudowany. Świątynia zbudowana z kamienia ma wysokość 9 metrów, z kolei wysokość wieży wynosi 14 metrów. W bocznej nawie kościoła mieści się obraz patrona, św. Izydora. Położony obok klasztor Reformatorów wraz z kościołem tworzy zespół budynków, wpisanych w Polsce na listę zabytków chronionych.
Budynek Starej Stacji Kolejowej w Trakiszkach jest nieużywany Budynki stacji wzniesiono w czasach Rosji carskiej, gdy w latach 1896-1898 została przełożona biegnąca przez Trakiszki linia kolejowa Varena (Orany) - Šeštokai - Suwałki.
Kościół Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny w Puńsku
Kościół w stylu neogotyckim, który budowano od 1881 do 1887 r., z kamienia i cegły ma 50 m długości i 35 m szerokości, wysokość do wież stanowi 35 m. Wnętrze zawiera pięć ołtarzy: główny, dwa w nawach bocznych i dwa w kaplicach. W centrum głównego, wyrzeźbionego w dębie, znajduje się Chrystus Ukrzyżowany ze stojącymi obok postaciami Marii i świętego Jana oraz klęczącej świętej Magdaleny. Ciekawostką jest, że puńskowski kościół zanim przybrał teraźniejszą postać, w latach 1597 - 1887 płonął dwukrotnie.
Odpusty przypadają na świętego Jerzego, świętych Piotra i Pawła oraz na Wniebowzięcie Najświętszej Marii Panny. Warto wówczas przyjechać do Puńska, by uczestniczyć w uroczystościach, pośpiewać i potańczyć.
Skansen w Puńsku
Jednym z zabytków świadczących o litewskim dziedzictwie kulturowym jest skansen - zagroda litewska, którą oddano do użytku w 1992r. Budynki pochodzące z przełomu XIX i XX wieku usytuowano po lewej stronie drogi Puńsk - Sejny, w odległości 0,5 km od centrum Puńska. Cztery budynki zagrody: chata wiejska, dwa spichlerze (świronki) i oborę przeniesiono z pobliskiej wsi Wojtokiemie, a stodołę odtworzono na podstawie opowiadań. Budynki ułożone są w kwadrat. Najbliżej drogi usytuowana jest dwudrzwiowa stodoła z plewnikiem na zapleczu. Naprzeciw stodoły stoi chata wiejska, zaś w poprzek do nich stoją obora i świronek. Między świronkiem i chatą znajduje się studnia z żurawiem, obok niej drugi. Jest to typowa zagroda wielobudynkowa, najbardziej charakterystyczna na terenie Sejneńszczyzny, średniozamożnego rolnika. Zagroda posiada również drewniane ogrodzenie ze sztachet i żelazny kierat za stodołą. Przy chacie urządzono tradycyjny wiejski ogródek. W stodole przechowywano płody rolne, maszyny rolnicze i inne narzędzia pracy. Tu, też, początkowo przy pomocy cepów, młócono zboże i inne płody rolne. Później młocarnię napędzano kieratem. Obecnie służy do wystawiania sztuk teatralnych, przglądów zespołów folklorystycznych i ich występów, spotkań kapeli ludowych. Wewnątrz stodoły są ławki dla widzów oraz scena dla artystów i rekwizyty teatralne.Tu co roku odbywa się Festiwal Teatrów Stodolanych. Wszystkie budynki są drewniane, zrębowe, postawione na kamieniach lekko powiązanych wapnem i cementem. Do pokrycia dachów użyto słomy. Tuż przy ogrodzie błyszczy lustro niewielkiego stawu.
Muzeum regionalne – Stara Plebania w Puńsku
W Muzeum Regionalnym prezentowane są wystawy rękodzieła ludowego, strojów ludowych. Już od 1996 roku w stuletnim drewnianym budynku spotykają się członkowie zespołów folklorystycznych,
Dom Kultury Litewskiej w Puńsku
Działający od 1956 r. Dom Kultury Litewskiej jest centrum kulturowym, wokół którego skupione są wszystkie zespoły pieśni i tańca w regionie. Zasługą pracowników DKL jest organizowanie mnóstwa koncertów, występów, spotkań. Prawie każdy mieszkaniec gminy Puńsk należy do zespołu pieśni lub tańca lub uczęszcza do szkoły muzycznej. W ciągu roku w gminie Puńsk odbywa się około 80 imprez kulturowych. W samym DKL odbywa się około 25 wydarzeń kulturowych. W DKL w Puńsku znajduje się Muzeum Etnograficzne Józefa Vainy. Istnieje ono od 1979 roku, mimo iż eksponaty zostały zebrane znacznie wcześniej (1968 r.). Zbiory muzealne liczą ponad tysiąc przedmiotów. Większość z nich pochodzi z początku XX w. Muzeum eksponuje przedmioty kultury materialnej, pochodzące z danego regionu, prace i życie dawnych mieszkanek wsi. Ciekawa jest też bogata kolekcja monet, pomniki piśmiennictwa oraz sala pamięci litewskich lotników Steponasa Dariusa i Stasysa Girenasa.
We wsi Oszkinie lokalny mieszkaniec Piotr Łukaszewicz odtworzył XIII-wieczną osadę Suduwów (Jaćiwngów) i Prusów. Prace rozpoczęto w 2001 roku, gdy Łukaszewicz nabył około 7,5 hektara ziemi. W oparciu o badania archeologiczne, już została odbudowana dawna wieża strażnicza, drewniany zamek położony na wzgórzu, otoczonym fosą, także stawy, ołtarz ofiarny. Planowana jest dalsza odbudowa.
Największe imprezy kulturalne na terenie gminy Puńsk:
Dni Puńska – targi rękodzieła – Zielna; Święto Chleba, Miodu i Mleka
Festiwal Teatrów Stodolanych;
Noc Świętojańska nad jeziorem Sejwy;
Wiosna Poezji;
Koncert z okazji Dnia Matki
Festiwal Zespołów Estradowych;
Festiwal Tańców;
Festiwal Teatrów Dziecięcych;
Festiwal Mniejszości Narodowych
źródło: https://www.ugpunsk.pl; Wikipedia
2.png){kind=small}
2.png){kind=small}
.png){kind=small}
