>> ELEKTRONICZNY FOLDER PROMOCYJNY <<:
https://paslek.pl/paslek-miasto-z-dusza-to-nowy-folder-prezentujacy-walory-ziemi-pasleckiej.html
Gmina miejsko – wiejska Pasłęk jest jedną z 9 jednostek administracyjnych (gminy: Elbląg, Gronowo Elbląskie, Tolkmicko, Młynary, Milejewo, Markusy, Rychliki, Godkowo, Pasłęk) wchodzących w skład powiatu elbląskiego. Położona jest w jego południowo – wschodniej części i sąsiaduje od północy z gminami Milejewo i Młynary, od zachodu z gminami Elbląg i Rychliki, od południa z gminami Małdyty i Morąg (wchodzącymi w skład powiatu ostródzkiego), natomiast od wschodu z gminą Godkowo i gminą Wilczęta (powiat braniewski). Odległość gminy Pasłęk od większych ośrodków miejskich przedstawia się następująco:
Gdańsk – 80 km;
Elbląg – 20 km;
Olsztyn – 90 km;
Warszawa – 300 km.
Poza Elblągiem oraz administracyjnym wpływem Olsztyna oddziaływanie pozostałych ośrodków o znaczeniu ponadregionalnym jest niewielkie. Powierzchnia gminy Pasłęk wynosi: 26439 ha, gmina liczy 20,1 tys. mieszkańców, w tym miasto Pasłęk - 12,6 tys.
Gmina miejsko – wiejska Pasłęk, zgodnie z podziałem Polski na jednostki fizyczno – geograficzne wprowadzonym przez J. Kondrackiego (1998), położona jest w obrębie:
PROWINCJI: Niżu Środkowoeuropejskiego,
PODPROWINCJI: Pobrzeży Południowobałtyckich i Pojezierzy Południowobałtyckich,
MAKROREGIONÓW: Pobrzeża Gdańskiego i Pojezierza Iławskiego (dla tej jednostkipodziału na mezoregiony nie przeprowadzono),
MEZOREGIONÓW: Równiny Warmińskiej, Wysoczyzny Elbląskiej.
Równina Warmińska znajduje się na wschód i południowy wschód od Wysoczyzny Elbląskiej nad rzekami Baudą i dolną Pasłęką, zajmując obszar około 640 km2. Powierzchnia równiny pochyla się ogólnie w kierunku północnym i opada stopniem terenowym do ciągnącego się wzdłuż Zalewu Wiślanego Wybrzeża Staropruskiego. Na południu granica z Pojezierzem Iławskim zaznacza się kilkudziesięciometrową różnicą wysokości oraz zmianą typu krajobrazu z równinnego na pojezierny i biegnie na południe od Pasłęka nad rzeką Wąską. Zastoisko warmińskie nie sięgało w okolice Pasłęka, gdzie powierzchnię terenu buduje glina morenowa.
Pojezierze Iławskie jest symetrycznym odpowiednikiem Pojezierza Wschodniopomorskiego, przy czym dzieli je Dolina Dolnej Wisły traktowana jako odrębny makroregion. Południową granicę Pojezierza Iławskiego wyznacza zasięg fazy pomorskiej i dolny bieg dopływu Wisły – Osy, a na wschodzie częściowo dolina Drwęcy. Na północy charakteryzowana jednostka graniczy z Żuławami Wiślanymi i Równina Warmińską, a od wschodu łączy się z Pojezierzem Olsztyńskim. Wysokości nad poziom morza wzrastają w kierunku północno – wschodnim od 50 – 60 m na krawędzi dolny Wisły do 140 m. Region obejmuje powierzchnię 4230 km2. Pojezierze Iławskie obfituje w jeziora, spośród których jeziora Drwęckie i Jeziorak połączone są zabytkowym Kanałem Elbląskim z połowy XIX wieku m.in. przez Jezioro Drużno.
Północne krańce gminy Pasłęk leżą w obrębie Wysoczyzny Elbląskiej, która obejmuje 450 km2 falistej kępy wysoczyznowej dochodzącej do 197 m i opadającej stromymi stokami ku Zalewowi Wiślanemu i Żuławom Wiślanym, a mniej wyraźnie ku Równinie Warmińskiej. Znaczna wysokość względna wysoczyzny przyczyniła się do powstania głębokich rozcięć erozyjnych.
Walory przyrodnicze i krajobrazowe gminy Pasłęk
Ważną rolę w krajobrazie gminy odgrywa rzeka Wąska. Od granicznej miejscowości gminy Cieszyniec, zbocza doliny są silnie podcięte przez zakola rzeki i porozcinane bocznymi dolinkami podobnymi do jarów. Silna erozja, zaznaczająca się w dolinie, związana jest z nisko położoną bazą erozyjną.
W celu zachowania piękna krajobrazu tego odcinka doliny Wąskiej zaklasyfikowano go do Obszaru Chronionego Krajobrazu Rzeki Wąskiej. W obrębie OCHK rzeki Waskiej położone jest kąpielisko miejskie z parkiem leśnym utworzone w 1926r., a przekształcone w 1994r. w Park Ekologiczny im. Stanisława Pankalli. S. Pankalla (1926-1994) - patron PE - był cenionym leśnikiem i miłośnikiem przyrody ziemi pasłęckiej. Ten uroczy, malowniczo położony zakątek pasłeckiej krainy jest miejscem wypoczynku i rekreacji dla szukających wytchnienia mieszkańców miasta. W środkowej części parku znajduje się jezioro (zasilane wodami Wąskiej) o oficjalnej nazwie Jeziorko.
W południowo-zachodniej, granicznej części gminy znajduje się zespół pochylni Kanału Ostódzko-Elbląskiego zbudowanych wg projektu inż. I. Steenke.
Na 10 km odcinku, między jeziorem Drużno na poziomie 0,3m n.p.m., a leżącym na wysokości 99,9m n.p.m. jeziorem Piniewskim (wieś Awajki) dla pokonania różnic wysokości skonstruowano pochylnie, po których statki na platformach podciągane są lub opuszczane energią wody spadającej na koła. Są to pochylnie: Całuny Nowe, Jelenie, Oleśnica, Kąty, Buczyniec. Za pomocą pochylni Kanał opuszcza Żuławy Wiślane przechodząc na teren Pojezierza Iławskiego. Strefa ta tworzy Obszar Chronionego Krajobrazu Kanału Ostródzko-Elbląskiego. walory przyrodnicze, unikatowość pochylni Kanału sprawia, że stanowi on zabytek kulturowy na skalę światową i jest jedną z największych atrakcji turystycznych w świecie.
Na terenie gminy Pasłęk znajduje się jeden rezerwat przyrody. Jest ot rezerwat leśny "Kruki Pasłęckie" położony w południowo-wschodniej części gminy, na północny-wschód od Kwitajn. Ochronie podlega tu fragment lasu liściastego z pojedynczymi, pomnikowymi dębami w wieku ponad 250 lat.
W bogatym krajobrazie historycznym gminy ważną rolę obok średniowiecznych zamków, kościołów odgrywały i odgrywają malownicze pałace i dwory. Historyczny pejzaż tej ziemi tworzyły wielkoobszarowe średnie i małe majątki ziemskie.
Punktem centralnym w realizacji przestrzennej dawnego majątku ziemskiego była zawsze rezydencja właścicieli stroną frontową zwrócona w kierunku podwórza gospodarczego; z drugiej jej strony położony był park, ogród, związane często z rzeką, strumieniem, stawem.
Geomorfologia i rzeźba terenu
Charakterystyczną cechą krajobrazu gminy Pasłęk jest jego duże zróżnicowanie, wynikające z położenia w obrębie dwóch odmiennych jednostek fizjograficznych wyższego rzędu (Pobrzeży Południowobałtyckich i Pojezierzy Południowobałtyckich). Przejawia się to między innymi zróżnicowanymi formami ukształtowania terenu oraz stosunkami wysokościowymi, co omówiono poniżej.
Północny fragment gminy Pasłęk, w okolicy Rogowa i Borzynowa położony jest na południowym skłonie obszaru Wysoczyzny Elbląskiej. Teren opada od wysokości 110 - 120 m w Rogowie do 30 - 45 w Aniołowie i Borzynowie, u podstawy skłonu wysoczyzny.
Dalej na południe, równoleżnikowy pas terenu, sięgający po południowe granice miasta Pasłęk, położony jest w obrębie Równiny Warmińskiej. Ta część równiny znajduje się na wysokości 10 - 50 m n.p.m. Budują ją ilaste gliny zwałowe, sporadycznie nadbudowane piaskami, żwirami i głazami moren czołowych. Opisywany fragment Równiny Warmińskiej w części północnej odwadnia równoleżnikowa dolina Elszki, w części południowej dolina rzeki Wąskiej. Najniżej położonym obszarem są okolice wsi Krosno, Rzeczna czy Zielony Grąd, gdzie powierzchnia terenu obniża się do 10 – 15 m n.p.m., by na granicy charakteryzowanej jednostki administracyjnej (okolice wsi Krosienko) osiągnąć rzędną 3,1 m n.p.m.
Południowa część gminy Pasłęk położona jest już na obszarze Pojezierza Iławskiego Teren podnosi się od wysokości około 70 m w Nowej Wsi do 165,2 m n.p.m. w południowej części gminy, koło Zielonki Pasłęckiej. Różnica pomiędzy skrajnymi punktami występującymi na obszarze charakteryzowanej jednostki administracyjnej wynosi około 162 m, a 2 skrajne punkty oddalone są od siebie w linii prostej o 13,5 km.
Jak wynika z powyższego opisu, cały obszar gminy Pasłęk pochylony jest wyraźnie ze wschodu na zachód. Podobnie jest z południa na północ, przy czym najniżej położony obszar znajduje się w części środkowej, w dnie doliny rzeki Wąskiej. Pomiędzy wyraźnie zaznaczającymi się w morfologii terenu wysoczyznami ograniczającymi gminę od południa i od północy, znajduje się obniżenie - Zastoisko Pasłęckie – rozcięte rzeką Wąską i jej dopływami.
Podsumowując, na obszarze charakteryzowanej jednostki administracyjnej występują 3 typy krajobrazu naturalnego: krajobraz nadmorski, krajobraz młodoglacjalny oraz krajobraz dolin i równin akumulacyjnych. Krajobraz nadmorski obserwowany jest w peryferycznej zachodniej części gminy. Wytworzył się on pod wpływem stosunkowo młodych procesów geomorfologicznych zachodzących na wybrzeżu. Krajobraz młodoglacjalny – reprezentowany przez Pojezierze Iławskie oraz Wysoczyznę Elbląską - występuje na znacznym obszarze gminy Pasłęk i cechuje się dużą ilością zagłębień bezodpływowych, rynien polodowcowych oraz bardzo słabym drenażem naturalnym. Natomiast ostatni z typów krajobrazu związany jest z dolinami rzecznymi, w tym z doliną rzeki Wąskiej. Charakterystyczne dla niego jest płytkie występowanie wód gruntowych oraz okresowe zalewy wód rzecznych.
Duże zróżnicowanie ukształtowania ternu obserwowane w gminie jest czynnikiem warunkującym znaczną dynamikę zjawisk i procesów przyrodniczych. Ponadto położenie na styku odmiennych jednostek fizyczno – geograficznych powoduje dużą atrakcyjność krajobrazową gminy i warunkuje rozwój turystyki.
Warunki klimatyczne
Obszar gminy Pasłęk, podobnie zresztą jak obszar całego powiatu elbląskiego, należy wg Atlasu hydrologicznego Polski, (Stachy 1987) do pomorsko - warmińskiego regionu klimatycznego. Według klasyfikacji W. Okołowicza i D. Martyn (1979) jest to region klimatyczny mazurski, aczkolwiek charakteryzowana jednostka administracyjna, a zwłaszcza jej północno – zachodnia część, leży w strefie wpływów Bałtyku, co bardziej uzasadniałoby jej przynależność do regionu pomorskiego.
Średnia roczna temperatura powietrza w gminie mieści się w przedziale od 7,6oC w północnej części charakteryzowanej jednostki administracyjnej do 7,3oC w jej południowej części. Średnie roczne wartości temperatury powietrza odnotowywane w gminie Pasłęk są wyższe od temperatur północno – wschodniej Polski (Pojezierza Suwalskiego i wschodniej części Pojezierza Mazurskiego) o około 1,5oC, ale równocześnie są niższe od temperatur południowo – zachodnich obszarów kraju o około 1,0oC.
Średnia temperatura najzimniejszego miesiąca w roku – stycznia - waha się od -1,7oC w północno – wschodniej części gminy do -2,5oC w części południowo – zachodniej. Najcieplejszym miesiącem jest natomiast lipiec, dla którego średnia temperatura powietrza wynosi około 17,8oC.
Na podstawie danych z wielolecia (1985–1994) zaobserwowanych na stacji Elbląg stwierdzono znaczną przewagę w występowaniu wiatrów z kierunków SE, S oraz SW, przy czym na przestrzeni roku cechowały się one dość znacznym zróżnicowaniem. Średnia prędkość wiatrów w skali rocznej utrzymywała się na poziomie 3,4 m/s. Najsilniejsze wiatry występowały wiosną, jesienią i zimą. Ilość dni występowania ciszy i wiatrów słabych była dosyć niska.
Wielkość średnich miesięcznych sum opadów scharakteryzowano w oparciu o dane ze stacji IMGW Pasłęk (1961-1980), Słobity (1968-1980) i Dobry (1964-1980). Stacja Pasłęk jest reprezentatywna dla północnego skłonu Pojezierza Iławskiego, stacja Słobity dla południowo – wschodniego skłonu Wzniesienia Elbląskiego, natomiast stacja Dobry dla Równiny Warmińskiej. Poniżej w formie graficznej przedstawiono średnie miesięczne sumy opadów w roku przeciętnym, wilgotnym oraz suchym dla każdej z wymienionych stacji.
Dla posterunku Pasłęk średnia wartość opadu z wielolecia wynosiła 700 mm. W rocznym rozkładzie opadów obserwowano przewagę półrocza letniego nad zimowym – w okresie od maja do czerwca występowało ponad 60% rocznej sumy opadów. Najwyższe miesięczne sumy opadów występowały natomiast w lipcu i wynosiły od 84 do 100 mm, podczas gdy najniższe notowano w lutym (26 – 35 mm) i marcu (34 – 36 mm). Na uwagę zasługuje również fakt, że obszar gminy Pasłęk charakteryzują wyższe roczne sumy opadów niż regiony nadmorskie. Liczba dni z opadem większym lub równym 1,0 mm mieści się w przedziale 100 – 110 dni i jest stosunkowo równomiernie rozłożona w ciągu roku, przy czym w okresie letnim i zimowym jest to po około 10 dni, a na okresy przejściowe przypada mniej więcej po 7,5 dnia. Liczba dni z opadem silnym, czyli powyżej 1,0 mm, jest niewielka i wynosi na obszarze charakteryzowanej jednostki administracyjnej około 12 – 15 dni.
Rozkład przestrzenny parowania terenowego (rozumianego jako parowanie w wolnych powierzchni wodnych, jak też parowanie z gleby) jest mało zróżnicowany w granicach gminy Pasłęk. Z informacji zawartych w Inwentaryzacji przyrodniczej gminy Pasłęk (1997, tom II) wynika, że wartości tego parametru pomierzone w latach 1951 – 1960 mieściły się w przedziale 350 – 400 mm. Wilgotność względna powietrza wyrażona w % i pomierzona na stacjach Elbląg oraz Prabuty (1951 – 1994) wynosiła odpowiednio 80 i 79%.
Wyraźne zróżnicowanie przestrzenne wynikające z położenia gminy na styku 3 odmiennych jednostek fizyczno – geograficznych: Wysoczyzny Elbląskiej, Równiny Warmińskiej i Pojezierza Iławskiego, przejawia się w strukturze jej zagospodarowania.
Ponadto uwzględniając zewnętrzne oraz wewnętrzne uwarunkowania charakteryzowanej jednostki administracyjnej, w tym potencjał środowiska przyrodniczego i kulturowego, a także uwarunkowania wynikające ze studium i strategii województwa warmińsko – mazurskiego, na obszarze gminy Pasłęk wydzielono następujące strefy strukturalno – przestrzenne (Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Miasta i Gminy Pasłęk, 2000):
Strefę Kanału Elbląskiego (oznaczoną symbolem KE) położoną w południowo – zachodniej części gminy. Jest to strefa rozwoju usług turystycznych, dla których bazę stanowi zespół pochylni Kanału Elbląskiego. Ponadto jest to obszar predysponowany do rozwoju wielofunkcyjnego, co pozwala na rozmieszczenie w przestrzeni innych funkcji poza dominującą. Zasadniczo jednak zakłada się podporządkowanie rozwoju tego obszaru spójnej koncepcji dotyczącej powołania Zespołu Pochylni Kanału Elbląskiego;
Strefę Aluwialną (A) położoną w zachodniej części gminy, obejmującą najniżej położone tereny w granicach charakteryzowanej jednostki administracyjnej, stanowiące bezpośrednie sąsiedztwo jeziora Drużno. Ze względu na przewagę trwałych użytków zielonych obszar ten predysponowany jest do rozwoju hodowli;
Strefę Wschodnią (W) zajmującą południowo – wschodni obszar gminy, obejmującą dorzecze Silwy. Strefa ta cechuje się znacznym zalesieniem oraz wysokimi walorami przyrodniczymi, co w połączeniu ze słabszym potencjałem rolniczej przestrzeni produkcyjnej w odniesieniu do pozostałych terenów gminy, stwarza możliwość wielofunkcyjnego rozwoju omawianego obszaru;
Strefę Południową (Pd) zlokalizowaną w południowej części charakteryzowanej jednostki administracyjnej. Obszar ten predysponowany jest do intensywnej produkcji rolnej ze względu na wysokie walory rolniczej przestrzeni produkcyjnej, brak jest przeciwwskazań do lokalizacji funkcji gospodarczych i przemysłowych;
Strefę Północną (Pn), która podobnie jak strefa południowa, jest predysponowana do rozwoju intensywnej produkcji rolnej;
Dolinę Rzeki Wąskiej (DRW), która obejmuje dorzecze przecinającej obszar gminy ze wschodu na zachód rzeki Wąskiej. Są to tereny o wysokich walorach przyrodniczych, w tym o dużym udziale terenów zalesionych, co stwarza możliwości rozwoju wielofunkcyjnego.
Dodatkowo w powyższych rozważaniach należy uwzględnić zagospodarowanie przestrzenne miasta Pasłęka, w obrębie którego wydzielono obszary: koncentracji usług ogólnomiejskich, mieszklano – usługowe, przemysłowo – składowe, o funkcjach turystyczno – rekreacyjnych, terenów sportowych, oraz terenów zieleni.
Formy użytkowania terenów
Całkowita powierzchnia gminy Pasłęk wynosi 264,39 km2, z czego 11,39 km2 zajmuje miasto Pasłęk. Na strukturę osadniczą gminy składają się 34 sołectwa. Łącznie w granicach charakteryzowanej jednostki administracyjnej znajduje się 68 miejscowości wiejskich oraz miasto Pasłęk.
ZARYS HISTORYCZNY:
Pasłęk (Holland, Preussisch Holland) – miasto w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie elbląskim. Liczy niespełna 12 tysięcy mieszkańców. Położone jest na północnym skraju Pojezierza Iławskiego. Przez miasto przepływa rzeka Wąska, uchodząca do jeziora Drużno.
Najstarsza wzmianka o ziemi pasłęckiej pochodzi (z zapisaną nazwą) pochodzi z 9 lipca 1231 r. - w dokumencie wystawionym przez papieża Grzegorza IX dla chrześcijan w Pomezanii i w okolicach Pasłęka mowa jest o terra Passalucensis. Prawdopodobnie istniał tu pierwotnie gród pruski zdobyty następnie przez Krzyżaków, którzy następnie wybudowali na jego miejscu zamek o nazwie Pazlok/Patzlok. W średniowiecznych dokumentach występują ponadto następujące nazwy: Pazluch, Paczlog, Pasluczen. W XIV w. powstał murowany zamek oraz system fortyfikacji miejskich (do dziś mury zachowane na 1200 metrach długości, co stawia je w gronie najdłuższych zachowanych murów miejskich w Polsce), ratusz, dzisiejszy kościół św. Bartłomieja. Powstała przy nim osada w miejscu której w roku 1297 lokowano miasto Holland (prawdopodobnie na cześć zasadźców pochodzących z terenów Holandii). Podczas wojny trzynastoletniej (1454–66) mieszkańcy miasta opowiedzieli się po stronie Polski i z pomocą większych miast pruskich doprowadzili do odejścia załogi krzyżackiej z pasłęckiego zamku. W tym okresie rezydowała tutaj polska załoga. W myśl postanowień II Pokoju toruńskiego w 1466 pozostał w państwie krzyżackim; podczas wojny polsko-krzyżackiej 1520–21 obsadzony przez załogę polską (do 1525); od 1525 w Prusach Książęcych, dzielił ich losy polityczne i gospodarcze. W 1635 roku w mieście odbywały się wstępne pokojowe rozmowy polsko-szwedzkie (w kościele św. Bartłomieja) zakończone ostatecznie podpisaniem 26-letniego rozejmu w Sztumskiej Wsi.
W roku 1701 miasto zmieniło nazwę na Preussisch Holland (do roku 1945). W latach 1717-1719 Andreas Hildebrandt wybudował w kościele św. Bartłomieja wspaniałe organy, które funkcjonują do dziś. W latach 1818 –1975 siedziba powiatu. Pod koniec XIX w. i do roku 1945 miasto posiadało swoje bogate tradycje piernikarskie (jeden z cukierników otrzymał tytuł Nadwornego Dostawcy Pierników, kolejny opatentował swoje wyroby). W 1833 starostwo powiatowe rozpoczęło wydawanie swojego pisma urzędowego, pierwszego tego typu na terenie Prus. W XIX i na początku XX wieku miasto rozwijało się, powstawały większe i mniejsze zakłady produkcyjne. Podczas I Wojny Światowej pod Pasłękiem powstał mogący pomieścić nawet 15 tysięcy osób, obóz jeniecki dla żołnierzy alianckich. Przy obozie założono cmentarz, na którym pochowanych zostało ponad tysiąc żołnierzy, głównie rosyjskich. W okresie XIX i na początku XX wieku funkcjonowała w mieście nieliczna gmina żydowska, do dziś zachował się cmentarz żydowski z kilkudziesięcioma macewami i grobami – najlepiej zachowana nekropolia wyznania mojżeszowego na terenie Warmii i Mazur. W okresie międzywojennym miasto powoli rozbudowywało się, zaczęły powstawać nowe osiedla. W dniu 23 stycznia 1945 roku miasto zostało zajęte przez wojska radzieckie, w dniach następnych historyczne centrum (Stare Miasto) uległo ogromnemu zniszczeniu. Od 1945 r. miasto należy do Polski. W mieście i okolicy znajduje się sporo ciekawych zabytków, również z czasów średniowiecza. Jedna z miejskich legend głosi o ukryciu w niezbadanych podziemiach zamkowych słynnej bursztynowej komnaty.
BURSZTYNOWA KOMNATA:
Bursztynowa Komnata to unikat w skali światowej, który powstał na zlecenie króla pruskiego Fryderyka I. Za twórcę idei artystycznej bursztynowego gabinetu uważany jest gdańszczanin wybitny architekt Andreas Schlüter, profesor i dyrektor Akademii Sztuk Pięknych w Berlinie. Wcześniej pracował on w Polsce na zlecenie króla Jana III Sobieskiego wykonując między innymi stiukowe rzeźby w pałacu w Wilanowie. Wykonał on projekt komnaty a pracami nad jej realizacją zajmował się, od 1701 do 1707 r. Gottfried Wolfram, a późnej pracę kontynuowało dwóch mistrzów sztuki bursztyniarskiej z Gdańska Gottfried Turau i Ernest Schacht zaproszeni w tym celu do Berlina. Efekt prac był zadziwiający, było to coś czego jeszcze żaden monarcha nie miał.Ściany gabinetu wyłożono rzeźbionymi kunsztownie płytkami różnego koloru, misternymi inkrustacjami i ornamentami. Pejzaże, herby, monogramy, girlandy z kwiatów, artystyczne miniatury, których szczegóły, jak na przykład sceny z życia rybaków, można było podziwiać jedynie przez szkło powiększające. Na każdej ścianie gabinetu zawisły prostokątne lustra we wspaniałych ramach, a miedzy nimi owalne zwierciadła. Odbijały one wystrój przeciwległych ścian, powiększając przestrzeń gabinetu i zwielokrotniając jego bogactwo artystyczne. Dla spotęgowania efektów świetlnych wykonawcy podłożyli pod bursztynowe płytki srebrną folię, W 1713 roku Fryderyk I zmarł, a władzę w Prusach objął jego syn, Fryderyk Wilhelm I, żołnierz na tronie, który zwolnił z pracy większość artystów pracujących dla dworu królewskiego. Wtedy właśnie Andreas Schlüter opuścił Prusy i udał się do Petersburga. Podczas wizyty w Poczdamie Piotr I w roku 1716 zwrócił uwagę na bursztynowy gabinet i dostał go w darze. Był to prezent dyplomatyczny - zapłata za bezpieczeństwo wschodnich granic królestwa w dobie wojny północnej. W Rosji brakowało jednak rzemieślników zdolnych do montażu wyposażenia komnaty. 18 skrzyń czekało na ostateczny montaż do roku 1743, kiedy to na rozkaz carycy Katarzyny I a później carycy Elżbiety I, najpierw w Pałacu Zimowym artysta włoski Rastrelli a 12 lat później w Carskim Siole kolejny Włoch, Alexander Martelli, przekomponowali dzieło dodając elementy w stylu rokokowym.Plafon ozdobiono malunkiem „Triumf młodości", a brakujące miejsca w sztukaterii uzupełniono wykonanymi we Florencji mozaikami z jaspisu przedstawiającymi alegorie zmysłów. Wkomponowano również 24 kryształowe weneckie lustra. W pozłacanych kinkietach umieszczono 565 świec. Za czasów carycy Katarzyny Wielkiej Komnata została powiększona o kolejne elementy, w tym wykładane bursztynem meble.Dwie rewolucje rosyjskie szczęśliwie ominęły pałac w Carskim Siole, dopiero agresja Niemiec na Związek Radziecki rozpoczyna nową, pełną tajemnic historię bursztynowej komnaty. W lipcu 1942 roku komnatę przywieziono do Królewca. W 1944 roku wojna zbliżała się do granic Niemiec. 10 kwietnia 1945 roku Armia Czerwona zdobyła Królewiec ale bursztynowej komnaty już tam nie było. Jedna z teorii mówi o jej spaleniu podczas jednego z alianckich bombardowań. W 2003 r. w pałacu w Carskim Siole uroczyście otwarto kopię Bursztnowej Komnnaty, nad która pracowano od roku 1979 a jej wykonanie kosztowało wówczas ponad 11 milionów dolarów.Śladem wskazującym na obszar wokół Pasłęka (niem. Preussisch Holland) jako miejsca ukrycia Bursztynowej Komnaty, jest list dr. Alfreda Rhode (dyrektora Muzeum Pruskiego w Królewcu) z dnia 6 września 1944 roku, królewieckiego opiekuna cennego zabytku, do Aleksandra księcia zu Dohny właściciela Słobit (niem. Schlobitten), położonych kilkanaście kilometrów na wschód od miasta. Prośba dr. Rhode dotyczyła możliwości przechowania najbardziej wartościowych eksponatów z muzeum bursztynu. 30 sierpnia i 2 września 1945 r. alianci dokonali nalotów na Królewiec z wykorzystaniem bomb fosforowych, kilka bomb spadło również na zamek, gdzie znajdowała się Komnata. Książę zu Dohna 11 września 1944 roku odmówił prośbie stwierdzając, że jego majątek nie nadaje się do tego zadania. Z Pasłękiem był związany Erich Koch, który posiadał w Topolnie majątek, miał też tutaj krewnych do których przyjeżdżał.Koch miał powody, by właśnie tutaj, w podziemiach pasłęckiego zamku ukryć komnatę. Starzy pasłęczanie wspominają, jak późną jesienią i zimą 1944 roku do zamku wjeżdżały dokładnie strzeżone kolumny wojskowych ciężarówek załadowane drewnianymi skrzyniami. W 1980 roku znany teleradiesteta, Edward Trusielewicz, postawił tezę iż Bursztynowa Komnata jest ukryta pod północno-wschodnią basztą w zamku pasłęckim. Po kilku wizytach i przeprowadzeniu badań teleradiestezyjnych Trusielewicz potwierdził, że komnata zastała ukryta w obrębie wieży zamku na głębokości 10 m. Drugi z zaproszonych wówczas teleradiestetów, dr. Luclan Nowak, zlokalizował w tym samym miejscu i na tej samej głębokości około tony bursztynu. Miejsce ukrycia Bursztynowej Komnaty w Pasłęku jest tylko jedną z hipotez, ale dopóki dwupiętrowe lochy pod pasłęckim zamkiem nie zostaną spenetrowane nikt nie może powiedzieć, że jej tam nie ma. Tajemnica Bursztynowej Komnaty stanowi jedną z najbardziej fascynujących zagadek XX wieku i czeka wciąż na swojego odkrywcę.Warto również zaznaczyć, iż kwestia domniemanego ukrycia Bursztynowej Komnaty w Pasłęku pojawia się też w literaturze przygodowej. Ślad pasłęcki znajdziemy np. w jednej z powieści-kontynuacji przygód słynnego Pana Samochodzika, autorstwa Jerzego Szumskiego, pt. „Pan Samochodzik i bursztynowa komnata”.
Organy Andreasa Hildebrandta:
Organy Andreasa Hildebrandta, znajdujące się w kościele farnym pw. św. Bartłomieja w Pasłęku, to:
największe barokowe organy w Północnej Polsce, z zachowanym w dużym stopniu oryginalnym mechanizmem,
ostatnie istniejące tak duże organy zbudowane przez Andreasa Hildebrandta z Gdańska i pierwszy jego instrument, który jest odrestaurowywany według aktualnych międzynarodowych standardów renowacji zabytkowych organów,
jedne z niewielu barokowych organów na północy Polski, które nie zostały zniszczone w wyniku działań II wojny światowej,
doskonałe organy bachowskie (duża obsada głosów i samodzielność wszystkich sekcji, szczególnie pedałowej),
unikalne jak na czas powstania organów rozwiązania konstrukcyjne (piszczałki o podwójnych labiach, podwójna szafa organowa, miejsce dla orkiestry między szafami organowymi),
jedyne tak duże gdańskie organy z XVIII w., które po renowacji będą się prezentować w swojej pierwotnej formie,
jedyne organy, na których zastosować będzie można wiele oryginalnych registracji dla organów Hildebrandta z kościoła św. Jana w Gdańsku (Daniel Magnus Gronau i jego utwory),
idealne organy do wykonywania gdańskiej muzyki wokalno-instrumentalnej (kantaty z organami obligato) z przewidzianym miejscem dla muzyków między szafami organowymi oraz z urządzeniem transponującym.
Dzięki opisanemu wyżej projektowi, ten bardzo cenny zabytkowy instrument, jakim są pasłęckie organy A. Hildebrandta, został przywrócony do dawnej świetności. Renowacja umożliwiła organizację i rozwój wielu lokalnych inicjatyw muzycznych (w tym chórów i orkiestry), działań pedagogicznych (kursy mistrzowskie, konkurs organowy, letnie akademie muzyki organowej dla studentów, szkoła muzyczna II stopnia, współpraca międzynarodowa i organizacja seminariów organologicznych). Do wyjątkowych przedsięwzięć kulturalnych, zorganizowanych w roku 2013 i 2014 dzięki odrestaurowanemu instrumentowi należy Festiwal Muzyki Organowej i Kameralnej. Dzięki odrestaurowaniu pasłęckich, zabytkowych, unikatowych w skali europejskiej organów Andreasa Hildebrandta w kościele pw. św. Bartłomieja, Pasłęk dołączył do elitarnego grona miast organizujących koncerty muzyki organowej. W dniu 23 czerwca 2013 roku odbył się pierwszy inauguracyjny koncert w ramach Festiwalu Muzyki Organowej i Kameralnej. Repertuar tego koncertu obejmował utwory takich autorów jak Buxtehude, Gronau, Döbel, Meŕula, Volckmar, w tym, odkryte jesienią 2012 r., utwory organowe z kościoła Św. Jana w Gdańsku – zaginione podczas II wojny światowej. W roku 2014 w kościele św. Bartłomieja w Pasłęku odbyła się II edycja festiwalu. W ramach tego przedsięwzięcia muzycznego zaplanowano cykl koncertów, granych od marca do listopada. Repertuar II edycji obejmował utwory Anthonia van Noordt, Johanna Sebastiana Bacha, Johanna Chr. Kittel, Ludwiga van Beethovena, Augusta Wilhelma Bacha, Hugo Distlera, Johannes Matthias Michel.Koncerty przyciągają miłośników muzyki klasycznej, a same organy stały się obiektem pielgrzymek organistów z całej Europy. Ideą przedsięwzięcia jest podtrzymanie wielowiekowej tradycji organowej oraz zachęcenie mieszkańców Pasłęka i okolic do uczestnictwa w koncertach.
WARTO ZOBACZYĆ:
Zamek krzyżacki, zbudowany ok. 1320 r., wielokrotnie odbudowywany w XIV i XVI w. oraz po 1945. Zamek zniszczony podczas wojny polsko-krzyżackiej w 1521 r. i pożarem w 1543 r. Odbudowany z dodaniem dwóch skrzydeł: wschodniego i zachodniego oraz dwóch narożnych wież. W 1945 zniszczony, odbudowany w latach 60. XX w., z przeznaczeniem na cele kulturalne. Obecnie zamek składa się z trzech skrzydeł, otaczających prostokątny dziedziniec otwarty od południa. Skrzydło północne flankują wieże.
Gotycki trzynawowy kościół pod wezwaniem świętego Bartłomieja pochodzący z pierwszej połowy XIV w., a rozbudowany w XVI. Niegdyś wieże wieńczył barokowy hełm, lecz w 1922 uległ on spaleniu i zastąpiono go obecnym dachem siodłowym. Wystrój wnętrza w większości neogotycki. Barokowy ołtarz główny autorstwa rzeźbiarza Izaaka Rigi z Królewca z 1687 r., barokowa ambona i konfesjonał tego samego autorstwa co ołtarz, organy wykonane przez gdańskiego mistrza Hildebrandta z 1719[17].
Mury miejskie z basztami (Wieża Kamienna) i bramami (Brama Młyńska), zbudowane pomiędzy XIII a XV w., otaczają Stare Miasto. Zachowane w większej części, wysokość ok. 8 metrów, długości 1200 metrów, wzmacnianych kilkunastoma basztami łupinowymi
Kilkanaście kamieniczek z XVIII i XIX w. (ul. Chrobrego, Dąbrowskiego, Osińskiego, Sienkiewicza).
Gotycki ratusz pochodzący z XIV w., przebudowany w XVI, a odbudowany w 1960 roku. Późnorenesansowe szczyty pochodzą z XVII w. Posiada podcień wsparty na trzech kolumnach, nad podcieniem sklepienie gwiaździste.
Neogotycki kościół św. Józefa, obecnie cerkiew greckokatolicka.
Renesansowy kościół św. Jerzego, obecnie wspólnie użytkowany przez społeczność ewangelicką (jako kościół filialny parafii w Ostródzie) oraz prawosławną (jako parafialna cerkiew pw. św. Onufrego).
Miejska wieża wodociągowa z 1910 roku.
cmentarz żydowski założony w XIX wieku
źródło: www.paslek.pl
