Żagań (pol. hist. Żegań, Żegan lub Zegan; niem. Sagan, Sagan in Schlesien lub Sagan am Bober; łuż. Zahań; cz. Zaháň; łac. Saganensis, Saganum, Sagnum, Zagano lub Zager) – miasto, będące jednocześnie gminą miejską i siedzibą gminy wiejskiej Żagań, zlokalizowane w zachodniej Polsce, w województwie lubuskim, na pograniczu Niziny Śląsko-Łużyckiej i Wału Trzebnickiego, nad Bobrem i Czerną Wielką; siedziba powiatu żagańskiego. Usytuowane w odległości 40 km od granicy polsko-niemieckiej i 100 km od granicy polsko-czeskiej.
Żagań leży w południowo-zachodniej Polsce, na południowych krańcach województwa lubuskiego, w środkowo-zachodniej części powiatu żagańskiego, w środkowym biegu Bobru – lewobrzeżnego dopływu Odry, na wysokości 102 m n.p.m. (centrum). Położenie geograficzne miasta określają współrzędne 51°37′N 15°19′E.
Według danych z 1 stycznia 2010 r. powierzchnia miasta wynosiła 40,38 km². Miasto stanowi 3,57% powierzchni powiatu żagańskiego. Ponad 54% obszaru miasta zajmują lasy, zaś gospodarstwa i działki rolne zlokalizowane na terenie miasta zajmują 15% powierzchni Żagania. Obszar chronionego krajobrazu stanowi niespełna 4% powierzchni miasta.
Według podziału fizycznogeograficznego Jerzego Kondrackiego obszar Żagania zawiera fragmenty trzech mezoregionów: Wzniesień Żarskich, Wzgórz Dalkowskich oraz Borów Dolnośląskich. Dwie pierwsze wchodzą w skład Wału Trzebnickiego – pasa wzniesień o przebiegu zbliżonym do równoleżnikowego, który uważany jest za granicę zlodowacenia środkowopolskiego w stadiale Warty. Rozpościerające się na południe od miasta Bory Dolnośląskie należą do odrębnej prowincji Niziny Śląsko-Łużyckiej.
Płynący przez Żagań Bóbr daje początek przełomowej dolinie Bobru długości ok. 10 km głęboko wciętej w Wał Trzebnicki. W tym miejscu rzeka dzieli Wał Trzebnicki na dwie części: lewobrzeżną i prawobrzeżną. Lewobrzeżna część miasta wznosząca się od koryta Bobru na zachód to początek Wzniesień Żarskich, zaś prawobrzeżna, wznosząca się na wschód to początek Wzgórz Dalkowskich. W północnej części miasta – Lutni zasila wody Bobru płynąca z południa rzeka Czerna Wielka będąca lewobrzeżnym jego dopływem.
Historycznie miasto przynależy do Dolnego Śląska, jednak po II wojnie światowej związki Żagania z tą krainą osłabły – w latach 1950–1975 miasto należało do „dużego” województwa zielonogórskiego, w latach 1975–1998 do „małego” województwa zielonogórskiego, a od 1999 znajduje się w województwie lubuskim. Miasto Żagań graniczy z Gminą Żagań, Gminą Iłowa (powiat żagański) i Gminą Żary (powiat żarski).
Miasto znajduje się w odległości 40 km od granicy polsko-niemieckiej i 100 km od granicy polsko-czeskiej. Przez Żagań biegnie droga krajowa nr 12 oraz dwie drogi wojewódzkie: droga wojewódzka nr 295 i droga wojewódzka nr 296. Ponadto przez miasto przechodzi kilka linii kolejowych.
ZARYS HISTORYCZNY:
Według legendy Żagań w 700 roku założyła księżniczka Żaganna z rodu Kraka, córka Wandy. Lokalizacja grodu nie została dotychczas naukowo ustalona. Przyjmuje się, że położony był nad Bobrem w odległości około 1,5 km na północ od powstałego później miasta. Strzegł on przeprawy, przez którą wiódł ważny szlak handlowy zwany Niskim Traktem, łączącym Wielkopolskę z południowymi Niemcami. W 1140 r. Bolesław III Kędzierzawy przenosi Żagań na obecne miejsce. W XIII wieku w pobliżu żagańskiego grodu kasztelańskiego powstała osada typu targowego. Położona była na terenie obecnej wsi Stary Żagań, gdzie zachowany jest do dziś romański kościół. Niedogodne w warunkach gospodarczych XIII wieku usytuowanie osady, w stosunku do głównego traktu handlowego, stało się przyczyną translokacji traktu, który w roku 1228 przeniesiony został w pobliże przeprawy na terenie obecnego śródmieścia. Słowiańskie pochodzenie nazwy miasta założonego na prawie magdeburskim ok. 1230 roku wywodzi się od polskiego słowa „zagon”. Pierwotnie nazwę Żagań nosiła wieś położona na północ od obecnego miasta (obecnie Stary Żagań), w pobliżu której ulokowany był bród przez rzekę Bóbr i prawdopodobnie przedlokacyjna osada typu targowego. Założona pod koniec XII wieku przez polskich władców na wzniesieniu zamkowym (na północny – zachód od obecnego miasta) kasztelania nazwana została tak jak położona w jej pobliżu polska wieś – Żagań. Kasztelan żagański Stefan (Stephanus de Sagan castelanus) wymieniony został po raz pierwszy w charakterze świadka w dokumencie wystawionym przez Henryka Brodatego dla klasztoru w Lubiążu w 1202 roku. Dokument lokacyjny miasta nie zachował się do naszych czasów, ale wiadomo, że lokowana w 1260 roku Szprotawa otrzymała prawa miejskie na wzór Żagania. Przedlokacyjna osada targowa znajdowała się zapewne w rejonie kościoła parafialnego. W nowej sytuacji topograficznej osada posiadała dogodne warunki dla gospodarczego i przestrzennego rozwoju. Lokacyjny ośrodek rozplanowany został według rozpowszechniających się wówczas nowych zasad urbanistycznych, w oparciu o regularny układ ulic wybiegających pod kątem prostym czworobocznego rynku. Obszar miasta był niewielki, ograniczając się do rynku i przyległych ulic. Od wschodu granica biegła wzdłuż dzisiejszej ulicy Długiej, z pozostałych stron określała ją linia zachowanych fragmentarycznie murów miejskich. Miasto otoczone zostało drewniano-ziemnymi obwarowaniami łączącymi się z położonymi w zachodnim krańcu książęcym zamkiem, usytuowanym na obszarze powstałego później klasztoru augustianów. Około roku 1280 nastąpiło poszerzenie miasta w kierunku wschodnim. Część nowego obszaru przeznaczona została pod zabudowę miejską, druga zaś część, południowo-wschodnia, pozostała w gestii księcia jako teren przynależny do zamku. Na obrzeżach nowej części miasta stanęły monumentalne założenia architektoniczne – książęcy zamek i klasztor Franciszkanów. Cały poszerzony obszar miasta otoczony został kamiennymi murami, w linii których znajdowały się trzy bramy: Żarska od zachodu, Szprotawska od wschodu i Szpitalna od północy. Ukształtowany w XIII wieku układ przestrzenny był przez całe stulecia podstawą rozplanowania miasta i zachował się bez zasadniczych zmian do czasów współczesnych. Stanowi on, wraz z monumentalnymi założeniami architektonicznymi pałaców i budowli sakralnych, zespół urbanistyczny o dużych wartościach zabytkowych. W XIV w. zabudowa miasta wyszła poza linie obwarowań, za bramami, wzdłuż dróg, rozwinęły się przedmieścia. Intensywny rozwój przestrzenny Żagania rozpoczął się w końcu XVIII w., a w XIX stuleciu miasto rozrosło się we wszystkich kierunkach od średniowiecznego ośrodka. Na terenach położonych poza Bobrem powstała dzielnica przemysłowa, gdzie wybudowano dworzec kolejowy i liczne fabryki. Od końca XIII wieku do 1472 r. Żagań był stolicą odrębnego księstwa rządzonego przez Piastów Śląskich z linii głogowskiej. W 1472 r. zostało ono sprzedane książętom saskim. Kolejnymi właścicielami od 1634 r. byli Habsburgowie, a następnie Lobkowiczowie. W 1627 r. cesarz Ferdynand II sprzedał księstwo dowódcy swych wojsk, Albrechtowi von Wallensteinowi, zaś dziewiętnaście lat później (1646 r.) nabył je książę Vaclav Eusebius von Lobkowicz. W 1786 r. księstwo przeszło drogą zakupu na rzecz Piotra Birona, księcia kurlandzkiego, natomiast w roku 1842 nabyła je księżna Dorota de Talleyrand-Périgord. Z Żaganiem związanych jest wiele wybitnych postaci ze świata kultury i sztuki. Wśród architektów, rzeźbiarzy i malarzy wymienić należy m.in. takich mistrzów jak: Antonio della Porta, Jan Urbański, Walenty Schultze, Jerzy Neunhertz. W latach 1628-1630 mieszkał w Żaganiu słynny astronom Johannes Kepler, przebywał też Henry Beyle (Stendhal) znany pisarz francuski, opat Johann Ignaz von Felbiger pedagog i reformator oświaty, który zasłużył się również tym, że jako pierwszy na Śląsku w 1770 r. zainstalował na wieży kościoła parafialnego odgromnik (piorunochron).
WARTO ZOBACZYĆ:
ZESPÓŁ PAŁACOWO-PARKOWY
POAUGUSTIAŃSKI ZESPÓŁ KLASZTORNY
ŻAGAŃSKI KOMPLEKS OBOZÓW JENIECKICH
ZESPÓŁ SZPITALNY ŚW.DOROTY
DOM WDOWI
MURY MIEJSKIE
WIEŻA KOŚCIOŁA EWANGELICKIEGO - WIEŻA WIDOKOWA
PLAC JANA KEPLERA
DAWNE KOLEGIUM JEZUICKIE
KOŚCIÓŁ PW. PIOTRA I PAWŁA
WIEŻA RATUSZOWA
KOŚCIÓŁ PW. N-N-M-P- I KAPLICA BOŻEGO GROBU
DWORZEC KOLEJOWY
KOŚCIÓŁ PW. ŚWIĘTEGO DUCHA
CMENTARZ NA GÓRCE
DAWNY TEATR MIEJSKI
DAWNA SYNAGOGA
ZABYTKOWE KAMIENICZKI
źródło: www.urzadmiasta.zagan.pl
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz