GMINA PIASKI (WOJEWÓDZTWO WIELKOPOLSKIE)

 

 

www.piaski-wlkp.pl

https://www.facebook.com/GminaPiaskiWLKP

  

https://www.youtube.com/user/piaskiwlkp

Piaski – gmina wiejska w województwie wielkopolskim, w powiecie gostyńskim.

Piaski położona jest w południowej części województwa wielkopolskiego.

Gmina wiejska Piaski położona jest w południowo-środkowej części województwa wielkopolskiego, w odległości około 70 km od Poznania. Gminę Piaski na koniec lipca 2012r. zamieszkiwało 8671 osób (141 osób zameldowanych czasowo), w tym . Piaski są gminą rolniczą, w której użytki rolne zajmują 78% jej powierzchni. Uprawia się tu głównie zboża, rzepak, buraki cukrowe. Wyniki gospodarcze w rolnictwie stawiają gminę w rzędzie najwydajniejszych i najnowocześniejszych w kraju. Mimo, że Piaski są gminą rolniczą, to największa część ludności pracuje w sektorze przemysłowym, znaczący odsetek zajmuje sektor usług, natomiast najmniejsza liczba ludności pracuje w dziale rolniczym. W sektorach tych przeważają firmy i przedsiębiorstwa prywatne, tylko niewielka część to jednostki publiczne. Bogate otoczenie około biznesowe, filie banków, rozwinięta infrastruktura techniczna i społeczna wpływa na atrakcyjność gminy Piaski oraz na przedsiębiorczość jej mieszkańców. Stąd też liczba podmiotów gospodarczych w gminie Piaski systematycznie wzrasta. Według danych GUS w gminie Piaski na koniec 2011 roku w rejestrze REGON było zarejestrowanych 650 podmiotów gospodarczych z czego 621 stanowił sektor prywatny. Główną grupę tych podmiotów stanowił handel i naprawy, budownictwo i przetwórstwo przemysłowe.


ZARYS HISTORYCZNY:

Pierwotna nazwa miejscowości będącej obecnie największą wsią gminną, w której swą siedzibę mają władze samorządowe brzmiała Piaseczna Góra. Teren, na którym powstała od wieków średnich był własnością dziedziców dóbr rycerskich Strzelce Wielkie. Nie nadający się pod uprawę grunt, nie przynosił właścicielom zysku. Z przekazów źródłowych wiadomo, że na początku XVII wieku znajdował się tu cmentarz, na którym grzebano zamieszkujących okoliczne wsie innowierców. W pierwszej połowie XVII za zgodą właściciela ze Strzelec Wielkich powstała przy trasie do Gostynia karczma. Nosiła nazwę „Gościniec na piaskach strzeleckich”. Także niektóre pobliskie miejsca nosiły podobne nazwy, jak znane już w 1764 roku Piaski Smogorzewskie. Przełomowym okresem dla osadnictwa były lata siedemdziesiąte XVIII wieku, czyli czasy panowania króla Stanisława Augusta Poniatowskiego. W Wielkopolsce nastąpiły wówczas liczne lokacje miejskie m.in. Ostrowa (1713), czy Zaniemyśla (1742). W tym też czasie kasztelan Karol Koszutski - właściciel dóbr smogorzewskich i wielkostrzeleckich starał się uzyskać przywilej lokacyjny dla Piasecznej Góry, podjął również zamiar zbudowania miasta na piaszczystych nieużytkach. Za datę powstania Piasecznej Góry, czyli późniejszych Piasków przyjmuje się 15. 01. 1775 roku, kiedy to król Stanisław August Poniatowski podpisał przywilej lokacyjny dla miasta prywatnego. Po uzyskaniu zgody królewskiej Koszutski nadał osadzie 6.05.1775 r. ordynację miejską. Warto zatem podkreślić, że u swoich początków Piaski były miastem. Równocześnie z ordynacją miejską Karol Koszutski nadał Piasecznej Górze herb. Przedstawił on na białym tle czerwonego jelenia, skaczącego przez piaskowa górę i dwie po jej bokach zielone wysmukłe topole. Obecnie herb miejski Piasków jest herbem Gminy Piaski. Nowi osadnicy, ubiegający się o prawa obywatelskie musieli przedłożyć władzom miasta tak zwane świadectwo moralności i dokument urodzenia. Kandydat musiał być wyznania katolickiego lub ewangelickiego. Po spełnieniu tych warunków przyszły mieszczanin musiał złożyć właścicielom miasta przysięgę że będzie wzorowym obywatelem, przestrzegającym prawa i dobra ogólnego miasta. Rozbudowę miasteczka rozpoczęto wokół placu pełniącego funkcję rynku, był także drugi rynek, nazywany kościelnym, położony obok zboru protestanckiego. Miasto miało charakter otwarty, nie było otoczone murami, dlatego nie pobierano cła od wozów i opłaty drogowej. Wobec zdecydowanej przewagi ludności protestanckiej Koszutski zobowiązał się do pomocy w budowie skromnego drewnianego kościoła, poprzez dostarczenie budulca oraz opłacenie cieśli i murarzy. Budowę zboru ukończono w 1782 roku, obok postawiono dzwonnicę.

Ustrój wewnętrzny Piasecznej Góry opierał się na prawie niemieckim. Regulował go szczegółowo dokument lokacyjny i nadana przez właściciela ordynacja miejska. Miasto było własnością prywatno-szlachecką, dlatego właściciel uprawniony był do ingerencji w wewnętrzne stosunki prawne, społeczne i ekonomiczne. Określał wysokość podatków, czynszów od domów, placów oraz wielkości opłat od rzemiosła i handlu. Rzemiosło i
 

Nieurodzajne gleby nie sprzyjały rolnictwu, toteż mieszkańcy Piasecznej Góry utrzymywali się z rzemiosła i dobrego handlu. Obok rzemiosła kwitł w mieście handel. Osiem razy w roku odbywały się zagwarantowane w przywileju lokacyjnym jarmarki. Najbardziej rozwinęło się piwowarstwo i gorzelnictwo oraz handel tymi trunkami.

Pierwsze lata Zaboru Pruskiego (1793-1806)

W tym okresie Piaseczna Góra otrzymała pruską nazwę Sandberg i weszła w skład nowo utworzonego powiatu krobskiego z siedzibą w Gostyniu. Próba odebrania praw miejskich podobnie jak w innych miasteczkach miała miejsce również w przypadku Piasecznej Góry. Sporządzona przez komisarza Hirshfelda ankieta o stanie miasta została przesłana do władz w Berlinie, gdzie stwierdzono, ze poza piwowarstwem i gorzelnictwem jej mieszkańcy utrzymują się z rolnictwa i hodowli bydła. W rzeczywistości sytuowane na nieużytkach miasteczko nie miało charakteru rolniczego. Rezygnacji z praw miejskich władze pruskie nie uzyskały, ponieważ sprzeciwili się temu popierani przez mieszczan właściciela miasteczka.
Pierwszy okres pod panowaniem pruskim, a więc lata 1793-1806, nie był dla Piasecznej Góry najlepszy. Wkrótce zlikwidowano urząd wójta, zwolniono burmistrza i rozwiązano dotychczasowy magistrat. W tym okresie połowę mieszkańców stanowili Niemcy, około trzydziestu procent Żydzi i resztę Polacy. Podobnie jak poprzednio, mieszkańcy Piasecznej Góry zajmowali się rzemiosłem . Handlem detalicznym w mieście i obwoźnym trudnili się nadal Żydzi. W 1836 roku Piaseczna Góra przestała być miastem prywatnym, uzyskała nową ordynacje miejską i dużą samodzielność. Z biegiem czasu, około 1840 r. przyjęło się krótkie miano Piaski i tak już pozostało. Na wiadomość o wybuchu w listopadzie 1830 r. powstania w Kongresówce około 3000 ochotników przedostało się przez pruski kordon graniczny, by zaciągnąć się do szeregów powstańczych.

Na przełomie wieków

W dziejach regionu ważnym wydarzeniem w drugiej połowie XIX wieku było utworzenie w czerwcu 1887 roku powiatu gostyńskiego z czterema miastami - Gostyniem, Krobią, Poniecem, i Piaskami oraz osiemdziesięcioma gminami wiejskimi. Nowy podział terytorialny miał na celu rozbudowanie administracji, a tym samym zwiększenie kontroli nad ludnością polską. 1 października 1888 roku otwarto linię kolejową Leszno- Jarocin wiodąca przez Gostyń, Piaski i Borek oraz Leszno- Kąkolewo- Ostrów. Następnie w 1900 roku powstała linia kolejowa Gostyń- Kościan i wreszcie 3 lutego 1909 roku linia Piaski – Koźmin. W poszczególnych miastach uruchomiono także stacje pocztowo- telegraficzne. Zyskali na tym również mieszkańcy Piasków, miasteczko powoli rozwijało się, przybywało budynków, główne ulice zostały wybrukowane. 28 lutego 1878 roku po raz pierwszy zapalono uliczne lampy olejowe. Wmieście został zbudowany ratusz. Kamień węgielny uroczyście wmurowano 18 maja 1897 roku. Nowy ratusz powstał w rekordowym czasie - już 18 listopada nastąpiło jego poświęcenie. Kilka lat wcześniej - 15 listopada 1895 roku na wzgórzu pod Piaskami otwarty został szpital Marysin prowadzony przez zakon Bonifratów . Teren na ten obiekt o powierzchni 5 hektarów, a także materiał budowlany podarował właściciel Godurowa - Marceli Żółtowski. Od imienia córki fundatora wywodzi się nazwa Marysina. W1912 roku obiekt włączony został w granice administracyjne miasta Piaski.
Przeciwstawiając się narastającej germanizacji zaczęto zawiązywać polskie stowarzyszenia i organizacje społeczno - kulturalne. 20 grudnia 1903 roku powstało w Piaskach Towarzystwo Przemysłowców i Rzemieślników, którego inicjatorem był Józef Małecki i ks. Ignacy Adamski. 9 marca 1912 powstało Koło Śpiewacze „Chopin” z prezesem Antonim Sobeckim, a 3 listopada tego samego roku towarzystwo św. Wincentego a Paulo, wreszcie w czerwcu 1914 roku gniazdo Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół”.


W II Rzeczypospolitej (1918-1939)

W listopadzie 1918 roku wybuchła rewolucja w Niemczech. Piaskowianie - Stanisław Ciemniak i Michał Owczarski na wiadomość o rozpoczęciu walk w Berlinie, rozbroili w godzinach rannych 12 listopada posterunek niemiecki w miejscowej cegielni, gdzie przetrzymywani byli rosyjscy jeńcy wojenni. Następnego dnia powstały w Piaskach Rada Robotnicza i Rada Żołnierska. 15 listopada obie rady połączyły się tworząc Radę Robotniczo- Żołnierską z siedziba w ratuszu. Powołano Oddział Straży obywatelskiej pod dowództwem Tomasza Dmochowskiego w celu utrzymania porządku i bezpieczeństwa w mieście i okolicy.
Przyjazd do Poznania 26 grudnia 1918 roku znakomitego pianisty i gorącego orędownika sprawy polskiej na arenie międzynarodowej - Ignacego Paderewskiego spowodował nieoczekiwany rozwój wydarzeń. Następnego dnia sprowokowani przez niemieckich żołnierzy poznaniacy chwycili za broń i opanowali ważniejsze obiekty w mieście. W ramach pułku strzelców wielkopolskich piaskowianie toczyli potyczki, podczas których ginęli lub odnosili rany. Już w pierwszych dniach powstania otwarty został szpital w Gostyniu i Piaskach - Marysinie. Szpital na Piaskach stał się centralnym szpitalem wojskowym dla całego frontu Grupy Leszno.

Władze i ustrój miasta

Po wyzwoleniu w powiecie gostyńskim utworzono polską administrację. Dabiński usunął pruskich żandarmów powołując na ich miejsce Polaków. Ponadto usunięto wszystkie niemieckie napisy na gmachach urzędowych i w nazwach ulic oraz wprowadzono język polski jako urzędowy. Ewenementem w Piskach było pozostawienie na dotychczasowym stanowisku pruskiego burmistrza Ernesta Kliema, który w niewielkim stopniu władał językiem polskim. Stosunki z radą miejską nie układały się zbyt dobrze i ostatecznie otrzymał 23 listopada 1920r. wypowiedzenie. Kolejnym burmistrzem został Jan Trafankowski 23 września 1920r. Na mocy rozporządzenia Rady Ministrów z 28 maja 1934r. Piaski utraciły status miejski. Na podstawie rozporządzenia wojewody poznańskiego z 14 września tego roku powiat gostyński podzielony został na gromady i gminy zbiorcze. Piaski stały się wtedy siedzibą gminy wiejskiej składającej się z 14 gromad z wójtem na czele.

Lata wojny i okupacji (1939-1945)

Z chwilą wybuchu wojny ludność cywilna wpadła w panikę i opuszczając swoje domy oraz gospodarstwa uciekała na wschód. Tłumy uchodźców tarasowały drogi, utrudniając odwrót wojsku. Do 6 września Piaski i okolica zostały zajęte przez wojska hitlerowskie. Rozpoczęły się pierwsze trudne dni wieloletniej okupacji. Niemcy rozpoczęli organizowani swojej administracji i policji. Wkrótce zamknięto szkoły i kościoły, wprowadzono godzinę policyjną i obowiązek zdania wszelkiej broni i aparatów radiowych. Piaski podobnie jak inne miejscowości, otrzymały niemieckie nazwy. Na mapach ponownie pojawił się pruski Sandberg. Pierwszą ofiarą hitlerowców w Piaskach był 21 letni pomocnik gajowego Władysław Kasprzak z Michałowa. Rozstrzelany został 12 września za posiadanie broni myśliwskiej, znalezionej u niego podczas rewizji domowej. W latach 1943-1944 w Piaskach znajdował się niewielki obóz dla jeńców radzieckich. Mieścił się w barakach przy stacji kolejowej. Jeńców zatrudniono do budowy bocznicy kolejowej, magazynów wojskowych oraz drogi wiodącej do leśniczówki.

Ostatnie dni okupacji

Po połowie stycznia 1945 roku rozpoczęła się wielka ucieczka Niemców z całym dobytkiem na zachód w kierunku Leszna. 19 stycznia wyruszyła na zachód kolumna ponad dwunastu wozów konnych, chroniona przez uzbrojoną i umundurowaną eskortę. Wycofując się Niemcy podpalali ważniejsze obiekty, w tym magazyny wojskowe w Piaskach. Piaski zostały wyzwolone 26 stycznia, natomiast powiat gostyński 27 stycznia 19945 roku przez oddziały I Frontu Ukraińskiego i I Frontu Białoruskiego.

 

******

Szwajcaria godurowska

Romantyczne miejsce w centrum gminy
Jadąc z Piasków w stronę Borku w miejscowości Godurowo należy skręcić w lewo za ostatnimi zabudowaniami. Polna droga doprowadzi nas najpierw do strzelnicy łowieckiej, a następnie w stronę lasu, gdzie można zobaczyć malownicze tereny, nazywane przez mieszkańców gminy "Szwajcarią godurowską". Drewniany most, wolno przepływająca woda i piękno przyrody zachwycają amatorów pieszych, rowerowych i konnych wycieczek z całego powiatu.Aż trudno uwierzyć, ze w pobliżu ruchliwej drogi można znaleźć miejsce ciszy i spokoju.

Muzeum bł. Edmunda Bojanowskiego w Grabonogu

muzeum z siedzibą we wsi Grabonóg (powiat gostyński). Placówką opiekuje się tutejszy Zespół Szkół Rolniczych im. gen. Józefa Wybickiego. Muzeum powstało w 1981 roku. Jego siedzibą jest wyremontowany w czynie społecznym dworek, pochodzący z początku XIX wieku, miejsce urodzenia w 1814 roku Edmunda Bojanowskiego, założyciela Zgromadzenia Sióstr Służebniczek Najświętszej Maryi Panny Niepokalanie Poczętej i późniejszego błogosławionego. 

źródło: www.piaski-wlkp.pl; Wikipedia