Powiat łaski – powiat w Polsce (w zachodniej części województwa łódzkiego), utworzony w 1999 roku w ramach reformy administracyjnej. Jego siedzibą jest miasto Łask.
W skład powiatu wchodzą:
gminy miejsko-wiejskie: Łask
gminy wiejskie: Buczek, Sędziejowice, Widawa, Wodzierady
miasta: Łask
Powiat łaski ma powierzchnię 618 km2 i leży w środkowo-zachodniej części województwa łódzkiego. Sąsiaduje z powiatami: zduńskowolskim, pabianickim, bełchatowskim, sieradzkim, wieluńskim i poddębickim. Stolice sąsiednich powiatów to duże miasta województwa: Pabianice (70,4 tys. mieszkańców), Bełchatów (61,8 tys.), Zduńska Wola (44,4 tys.), Sieradz (44,4 tys.).
Powiat łaski leży na Niżu Polskim (Podprowincja – Nizina Środkowopolska) w obrębie Niziny Południowowielkopolskiej (Makroregion). W 70% powiat położony jest na Wysoczyźnie Łaskiej (Mezoregion), tylko południowa jego część – obszar gminy Widawa – należy do Kotliny Szczercowskiej (Mezoregion).
Przez powiat przebiegają drogi krajowe:
nr 14 Łódź – Wrocław (do Łodzi jest 35 km, do Wrocławia 200 km); Łowicz – Walichnowy
nr 12 (44) Łask – Piotrków Trybunalski (45 km); Dorohusk – Łęknica
Obszar powiatu w części środkowej przecina linia kolejowa z Warszawy przez Łódź do Kalisza i Wrocławia. Ma ona znaczenie szczególnie ważne dla ruchu osobowego. Na terenie powiatu nie ma jednak przystanku pociągów pośpiesznych. Najbliżej znajdują się one w Zduńskiej Woli i Pabianicach.
Przez południową część powiatu, południkowo przebiega magistrala kolejowa Śląsk – Porty, szczególnie ważna w przewozach towarowych. W bezpośrednim sąsiedztwie, zaledwie 3 km od granicy powiatu znajduje się na tej linii ważny węzeł kolejowy Zduńska Wola – Karsznice.
Na terenie powiatu łaskiego znajduje się lotnisko wojskowe, pełniące funkcję przyjmowania i serwisowania samolotów F-16, a także szkolenia pilotów.
ZARYS HISTORYCZNY:
Okres 1867-1870
Nowo utworzony powiat łaski miał powierzchnię 1405 km2. Wchodziło w jego skład 5 miast: Łask, Pabianice, Lutomiersk, Szczerców i Widawa oraz 18 gmin: Bałucz (Bałucz), Buczek (Buczek), Chociw (Chociw), Dąbrowa Rusiecka (Rusiec), Dąbrowa Widawska (Widawa), Dłutów (Dłutów), Dzbanki (Szczerców), Górka Pabianicka (Pabianice), Lutomiersk (Lutomiersk), Łask (Utrata), Pruszków (Pruszków), Widzew (Widzew), Wodzierady (Wodzierady), Wola Wężykowa (Sędziejowice), Wymysłów (Dobroń), Wygiełzów (Wygiełzów), Zapolice (Zapolice), Zelów (Zelów).
Okres 1870 – 1939
W 1870 r. utraciły prawa miejskie i zostały osadami miejskimi Lutomiersk, Widawa i Szczerców. W okresie I wojny światowej, gdy obszar powiatu zajęły wojska okupacyjne, zniesiono dotychczasowy podział administracyjny. Powiat łaski przestał istnieć. Został on podzielony między sprzymierzone wojska: część północna należała do powiatu łódzkiego pod okupacją niemiecką, część południowa do powiatu piotrkowskiego pod okupacją austro-węgierską. Granica między zaborcami przebiegała na linii Dłutów – Ldzań – Buczek – Marzenin – ujście Widawki. W II Rzeczypospolitej powstało nowe województwo – łódzkie (1919 r.), powiat łaski znalazł się w jego granicach. Powierzchnia ogólna powiatu od 1867 r. nie zmieniła się, jedynie nastąpiły zmiany w obrębie gmin. Do Łasku włączono wieś Utratę (1931 r.), do Pabianic część gminy Górka Pabianicka (1923 r.). Osadą miejską został Zelów. Przemianowano również nazwy niektórych gmin: gmina Wola Wężykowa została nazwana gminą Sędziejowice, Wymysłów – gm. Dobroń, Dąbrowa Widawska – Widawą, Dzbanki – Szczercowem. Ostatecznie w powiecie znajdowały się dwa miasta: Łask i Pabianice oraz 18 gmin: Bałucz, Buczek, Chociw, Dąbrowa Rusiecka (siedziba Rusiec), Dłutów, Dobroń, Górka Pabianicka (siedziba Pabianice), Lutomiersk, Łask, Pruszków, Sędziejowice, Szczerców, Widawa, Widzew, Wodzierady, Wygiełzów, Zapolice, Zelów. W 1927-28 r. pojawiła się na mapie osada letniskowa „Miasto-Las Kolumna”.
Okres II wojny światowej
Okupant niemiecki wprowadził sobie wygodny podział administracyjny. Ziemia Łaska należała do Rzeszy w obrębie tzw. Kraju Warty, do 1941 r. w okręgu rejencyjnym Kalisz, po tym roku w nowo utworzonym okręgu rejencyjnym Litzmannstadt (Łódź). Rejencje dzieliły się na landratury (powiaty), a te na obwody. Łask został siedzibą landratury. W jej obrębie znalazły się miasta: Łask, Pabianice i Bełchatów. Mniejszymi jednostkami były: Bałucz, Bełchatów, Buczek, Bujny Szlacheckie, Chabielice, Chociw, Dłutów, Dobroń, Grabica, Górka Pabianicka, Holendry Paprockie, Kleszczów, Kluki, Lutomiersk, Łask, Łękawa, Pruszków, Rusiec, Sędziejowice, Suchcice, Szczerców, Wadlew, Widawa, Widzew, Wodzierady, Wygiełzów, Zelów.
Okres 1945-1954
Po wojnie miastem wydzielonym zostały Pabianice. Granice i podział na gminy pozostały przedwojenne. Powiat dzielił się na 18 gmin, a te po 1954 r. na gromady. Z powiatem sąsiadowały powiaty: łódzki, sieradzki, piotrkowski, wieluński i radomszczański. Planowano powiększyć powierzchnię powiatu łaskiego i włączyć okolice Chabielic i wsie położone na południe i wschód od Zelowa. Przez 86 lat, nie licząc podziału administracyjnego wprowadzonego przez okupantów w wojnach światowych, obszar powiatu łaskiego nie ulegał zmianom.
Okres 1954-1972
Władze komunistyczne już od 1950 r. „eksperymentowały”, wprowadzając nowe jednostki podziału administracyjnego. „Wielka reforma” miała miejsce w 1954 r. zniesiono gminy na rzecz wielu małych gromad. Później okazało się, że gromady są za małe, więc łączono je w większe (po 1956 r.). Poważnie zmieniła się wielkość powiatu: wyłączono dawne gminy Lutomiersk i częściowo Widzew (weszły w skład powiatu łódzkiego) oraz gminy Szczerców (weszła do powiatu bełchatowskiego) i Dąbrowa Rusiecka (do nowego powiatu Pajęczno). Dołączono jedynie niewielki teren okolicznych wsi Kociszewa, położony na wschód od Zelowa.
W 1954 r. Zelów otrzymał status osiedla, a w 1957 r. uzyskał prawa miejskie. W 1959 r. status osiedla uzyskała również Kolumna.
Ostatecznie powiat łaski liczył 1160 km² z dwoma miastami Łaskiem i Zelowem oraz osadą Kolumna i 26 gromadami, które siedziby miały w następujących miejscowościach: Bałucz, Buczek, Brodnia, Chociw, Dłutów, Dobroń, Górka Pabianicka, Kociszew, Kwiatkowice, Marzenin, Ochle, Okup Wielki, Osieczno, Paprotnia, Pawlikowice, Pożdżenice, Pruszków, Sędziejowice, Siedlce, Wadlew, Widawa, Wiewiórczyn, Wodzierady, Wygiełzów, Zapolice.
Okres 1973 – 1999
W niewielkim stopniu zmieniła się powierzchnia powiatu. Wyłączono niewielkie fragmenty z gromady Bałucz (okolice Przatówka), a włączono wsie z gromad Sromutka i Bujny Szlacheckie (na południe od Zelowa). W 1973 r. wrócono do podziału powiatów na gminy. Do Łasku włączono Kolumnę. Aż do 1975 r., nim zniesiono powiaty, powiat łaski liczył 1152 km² i znajdowały się w nim miasta (Łask i Zelów) oraz 10 gmin (Buczek, Dłutów, Dobroń, Łask, Pabianice, Sędziejowice, Widawa, Wodzierady, Zapolice, Zelów.
W roku 1975, po utworzeniu nowych województw, obszar powiatu łaskiego włączono do woj. sieradzkiego, piotrkowskiego i łódzkiego. W 1990 r. utworzono Urząd Rejonowy z siedzibą w Łasku. Urząd ten obejmował swym zasięgiem gminy: Łask, Widawa, Sędziejowice, Buczek, Wodzierady, oraz Dobroń i Lutomiersk. Łask spełniał zatem rolę ośrodka ponadgminnego.
Od 1999 r.
W wyniku przeprowadzonej reformy administracyjnej Łask ponownie został siedzibą powiatu. Niestety nowy podział administracyjny kraju nie uwzględnił opinii mieszkańców, powiązań historycznych, kulturowych oraz osadniczo-przestrzennych łączących gminę Dobroń z Łaskiem wyłączając ją z powiatu łaskiego, w rezultacie obszar powiatu został wydatnie okrojony do 617,7 km2.
PRZYRODA:
Teren powiatu łaskiego jest niezwykle malowniczy i urozmaicony.
Walory krajobrazowe, względna czystość wody, rozległe łąki i suche lasy, znajdujące się w sąsiedztwie doliny Grabi, stanowią o dużej atrakcyjności wypoczynkowej i rekreacyjnej tego regionu.
Park Krajobrazowy Miedzyrzecza Warty i Widawki powołany został w 1989 roku w celu ochrony cennych walorów przyrodniczo-krajobrazowych. W obecnych granicach PKMWiW leży na terenie 9 gmin: Widawa, Konopnica, Burzenin, Zapolice, Sieradz, Sędziejowice, Ostrówek, Rusiec, Zduńska Wola. Powierzchnia Parku wynosi 25330 ha. Park Krajobrazowy Międzyrzecza Warty i Widawki obejmuje obszar o wyróżniającym się krajobrazie, dużych wartościach naturalnych środowiska przyrodniczego, walorach estetycznych, historycznych i kulturowych. Przedmiotem ochrony w Parku są doliny Warty i Widawki i ich dopływów wraz z systemem stref przystokowych oraz towarzysząca tym obszarom szata roślinna. Obszar Parku wyróżnia się w swym otoczeniu urozmaiconą rzeźbą terenu. Szczególnie malowniczo prezentują się przełomowe odcinki doliny Warty, gdzie wysokości względne stoków dochodzą do 45 m, na powierzchni ukazują się stare utwory wapienne. Szczególne walory krajobrazowe tego terenu zaobserwować można ze skarpy warciańskiej od Belenia do Strońska oraz w okolicach Konopnicy, Strobina, Majaczewic i Strumian. Meandrujące rzeki, liczne starorzecza, obszary wydmowe i torfowiska to kolejne, cenne przyrodniczo i krajobrazowo obszary Parku. Wyjątkowe pod tym względem są okolice Szynkielowa, gdzie rozległe torfowisko bezpośrednio sąsiaduje z wydmą śródlądową. Wysoką wartością przyrodniczą wyróżniają się również torfowiska w dolinie Niecieczy oraz ukryte wśród torfowisk ujście Oleśnicy do Warty pod Szynkielowem. Wszystkie partie dolin charakteryzują się mozaikowością pokrycia: łąki przeplatają się z roślinnością nadrzeczną, wokół starorzeczy i torfowisk chłopskie lasy wcinają się nieregularnie w pola uprawne. Ciekawa pod względem jest obudowa biologiczna rzek i strumieni, stanowiąca ostoje dla wielu gatunków ptaków. Lasy w Parku stanowią tylko niespełna 25% ogólnej powierzchni. Przeważają sztucznie wprowadzone zbiorowiska borowe, a zespoły naturalnych borów bagiennych, łęgów i grądów zachowały się w niewielkich fragmentach. Stosunkowo małe zmiany w środowisku przyrodniczym związane z działalnością człowieka przyczyniły się do botanicznej atrakcyjności tego terenu. Na terenie Parku Krajobrazowego Międzyrzecza Warty i Widawki stwierdzono występowanie ponad 600 gatunków roślin naczyniowych. We florze Parku reprezentowane są różnorodne grupy siedliskowe, co pozostaje w ścisłym związku z charakterem roślinności tego obszaru. Oprócz gatunków lasów liściastych, mieszanych i borowych, liczne są tu rośliny związane z torfowiskami , wilgotnymi łąkami, szuwarami, wodami oraz innymi siedliskami podtopionymi, przynajmniej okresowo. W niektórych punktach Parku istotnym elementem jego flory są także gatunki kserotermiczne.
Flora Parku jest niezbyt bogata w gatunki chronione a dość bogata w rzadkie i interesujące z wybranych grup siedliskowych, głównie rośliny hydro- i higrofilne a więc te, które związane są z wszelkimi siedliskami wodnymi, nawodnymi i bagiennymi. Dość liczną grupę stanowią też gatunki kserotermiczne i w różnym stopniu ciepłolubne, które spotyka się w miejscach, gdzie występują margle wapienne lub żwirowe pagórki morenowe. To właśnie rośliny z wymienionych powyżej grup oraz gatunki leśne stanowią najważniejsze z geobotanicznego punktu widzenia element flory Parku i decydują o jej charakterze. Na obszarze Parku stwierdzono występowanie ok.60 gatunków chronionych, w tym 30 całkowicie. Rośliny rzadkie w skali kraju stanowią 20% całej flory. Najliczniejsze wśród nich są gatunki muraw kserotermicznych i ciepłolubnych okrajków. W granicach powiatu łaskiego znajdują się trzy z czterech rezerwatów Parku: rezerwat florystyczny „Winnica” i rezerwat bagienny „Grabica”. Częściowy rezerwat florystyczny „Winnica” położony jest w pobliżu Wielkiej Wsi w gminie Widawa w granicach Parku Krajobrazowego Międzyrzecza Warty i Widawki. Utworzony w 1995 r. na obszarze 1,54 ha. Rezerwat obejmuje 300-metrowy fragment skarpy opadającej ku dolinie rzeki Warty, o wystawie południowo-zachodniej, z wychodniami górnojurajskich margli. Występujące tu ciepłolubne rośliny związane z podłożem wapiennym stanowią jedyne w środkowej Polsce stanowisko muraw kserotermicznych o wyglądzie stepu kwietnego. Niższe partie skarpy pokrywają gęste zarośla śliwy tarniny, dzikiej róży, ligustru pospolitego oraz wiązu polnego z dużym udziałem formy korkowatej. Pomimo niewielkiej powierzchni rezerwatu, jego flora jest bardzo bogata. Udokumentowano tu występowanie 175 gatunków roślin naczyniowych i 6 gatunków mchów. Rosną tu gatunki ściśle chronione: dziewięćsił bezłodygowy, aster gawędka, dzwonek boloński i syberyjski, gatunki o ochronie częściowej: pierwiosnka lekarska i kalina koralowa. Najwięcej jest tu gatunków rzadkich: ligustr pospolity, przytulia północna, dąbrówka kosmata, rumian żółty, pajęcznica gałęziasta, bodziszek czerwony, pszeniec różowy, gorysz siny i pagórkowy, pięciornik siedmiolistkowy, kłosownica pierzasta, głowienka wielokwiatowa, czyściec kosmaty, koniczyna dwukłosowa i długokłosowa, szałwia oraz liczne gatunki róż, w tym rzadka róża skórzasta. Całość otoczona jest dość zwartą ścianą krzewów stanowiącą barierę buforową dla znajdujących się wewnątrz muraw kserotermicznych. Jedna bujnie rozrastająca się tarnina i dereń Ze względu na rzadkość występowania miejsc o takim ciepłolubnym charakterze, rezerwat ten stanowi rarytas w środkowej części kraju. Aby w pełni poznać walory rezerwatu, należy zwiedzić go kilkakrotnie w ciągu sezonu wegetacyjnego. Bogactwo gatunkowe kwitnących roślin czyni to miejsce atrakcyjnym od wiosny do jesieni. Do zwiedzania udostępniona jest ścieżka poprowadzona w środkowej i południowej części rezerwatu. Stanowi ona część ścieżki przyrodniczo-dydaktycznej „Rezerwat Winnica – Starorzecze w Siemiechowie”.
Częściowy rezerwat torfowiskowy „Grabica” położony jest w sąsiedztwie wsi Grabica w gminie Sędziejowice w granicach Parku Krajobrazowego Międzyrzecza Warty i Widawki. Utworzony w 2000 r. na obszarze 8,36 ha. Rezerwat stanowi rozległe, utworzone w drodze sukcesji zabagnione zagłębienie porośnięte olsem, zaroślami i szuwarami. Rosnąca tu roślinność stale tworzy niezbyt trwałe fazy sukcesji. Procesy przebiegają tu dynamicznie, bez wpływu człowieka. Zamierające drzewa przewracają się tworząc wykroty, a pojawiające się odnowienia to nowe pokolenie lasu. Na skutek tych procesów struktura roślinności ma tutaj naturalny charakter, zbliżony do pierwotnego charakteru, co dodatkowo podnosi walory przyrodniczego tego obszaru. Na terenie rezerwatu odnotowano występowanie 105 gatunków roślin naczyniowych. Do występujących tu roślin znajdujących się pod ścisłą ochroną i roślin rzadkich należy widłak torfowy, widłak goździsty, bagno zwyczajne, grążel żółty, pałka szerokolistna, storczyk krwisty, rosiczka długolistna, kalina koralowa, rzęsa mniejsza, kosaciec żółty, siedmiopalecznik błotny, turzyca dzióbkowata. Bardzo zróżnicowany krajobraz oraz niedostępność terenu sprawia, że jest to bardzo dogodne miejsce bytowania i rozrodu wielu gatunków zwierząt. Można spotkać tu cyrankę, żurawia, łabędzia niemego, borsuka, a latem w ciągu dnia jelenie. Rezerwat jest niewielką, chronioną częścią większego obszaru bagien i podmokłych łąk. Przepływająca w pobliżu rzeka Grabia stanowi stałe źródło zasilania w wodę tego obszaru.
Florystyczny i torfowiskowy rezerwat przyrody Korzeń położony jest w pobliżu wsi Korzeń w gminie Widawa. Został utworzony Rozporządzeniem Ministra Ochrony Środowiska z dnia 23 XII 1998 r. w celu ochrony dużej powierzchni torfowiska o charakterze przejściowym oraz dobrze zachowanych fitocenoz olsu torfowego. Jego powierzchnia wynosi 34,93 ha.
Za najcenniejsze wartości przyrodnicze rezerwatu można uznać :
– duże zróżnicowanie siedlisk, znajdujące odzwierciedlenie w bogactwie zbiorowisk roślinnych; występują tu zbiorowiska roślinne: torfowisko przejściowe, zespół grzybieni północnych, oraz zbiorowisko łąkowe;
– występowanie dużych populacji gatunków roślin chronionych: rosiczki długolistnej, rosiczki okrągłolistnej, paprotki zwyczajnej, widłaka jałowcowego, grzybieni północnych, bagna zwyczajnego, kruszyny i wielu gatunków rzadkich, jak: modrzewnica zwyczajna, przygiełka biała i inne;
– cenne stanowiska lęgowe dla takich ptaków jak żuraw i brodziec samotny oraz miejsce rozmnażania płazów i matecznik dla takich ssaków jak dziki czy bobry. Poza Parkiem Krajobrazowym w powiecie łaskim utworzono rezerwat leśny „Jodły Łaskie”, położony na wschód od wsi Pruszków przy drodze Pruszków – Czestków w gminie Sędziejowice. Wysoczyzny Łaskiej. Teren rezerwatu leży na osadach moreny dennej zlodowacenia Warty. Utworzony w 1991 r. na obszarze 59,19 ha w celu ochrony niezwykle zróżnicowanego fitocenotycznie lasu mieszanego z dużym udziałem jodły pospolitej przy północnej granicy jej naturalnego zasięgu oraz licznych pomnikowych 200-letnich dębów, jodeł i okazałych sosen. Obszar rezerwatu jest bardzo zróżnicowany florystycznie. Na stosunkowo niewielkim obszarze występuje aż jedenaście różnych zespołów roślinnych, wśród których aż siedem podstawowych ekosystemów leśnych, takich jak: bór mieszany sosnowo-dębowy, bór świeży, bór suchy, bór bagienny, ols, łęg olszowo-jesionowy oraz najważniejszy i najcenniejszy w tym miejscu kontynentalny grąd jodłowy. Na terenie rezerwatu zwarte drzewostany jodłowe w wieku 80-130 lat osiągają wysokość 40 m i należą do najwyższych i najlepiej zachowanych w Polsce środkowej. Jodły rosną tu wielopiętrowo, są w bardzo dobrej kondycji i wykazują wyjątkowo dobrą dynamikę wzrostu. Runo leśne jest tu również bardzo zróżnicowane. Występuje w nim wiele gatunków roślin chronionych jak choćby kalina koralowa, kruszyna pospolita, bagno zwyczajne. Występuje tu także znaczna ilość ptaków, w tym gatunków chronionych: bocian czarny, myszołów, jastrząb gołębiarz, puszczyk. Atrakcyjne jest również otoczenie rezerwatu, gdzie rosną inne ciekawe zespoły leśne.
WARTO ZOBACZYĆ:
Kościół p.w. Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Maryi Panny i Św. Michała Archanioła w Łasku
zespół klasztorny Bernardynów w Widawie
Kościół p.w. Świętego Ducha
Kościół św. Stanisława Bp. i św. Mikołaja w Borszewicach (gm. Łask)
kościół parafialny p.w. Św. Jana Chrzciciela w Buczku
Kościół parafialny p.w. Św. Mikołaja i Św. Doroty w Kwiatkowicach
drewniany młyn wodno-elektryczny z dębową turbinąKościół Parafialny p.w. Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Marzeninie (gm. Sędziejowice)
Kościół p.w. Św. Marcina w Widawie
neogotycka kaplica św. Rocha w Widawie
Zespół dworsko-parkowy w Sędziejowicach
Dwór w Woli Bałuckiej
dwór w Łopatkach
dwór szlachecki w Wodzieradach
Pałac w Piorunowie
Park Miejski im. Rodu Łaskich w Łasku
Zabytkowy młyn wodny „Krzywda” w Brzeskach
drewniany młyn wodno-elektryczny z dębową turbiną w Woli Marzeńskiej
Młyn w Kozubach pochodzący z 1920 r
resztki cmentarza żydowskiego założonego w 1835 r. (Podłaszcze)
cmentarze wojenne w Ulejowie, Wodzieradach i Zamościu oraz mogiła w Łasku.
źródło: www.lask.com.pl
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz