Krynica-Zdrój (do 2002 Krynica, łem. Крениця) – miasto w województwie małopolskim, w powiecie nowosądeckim, siedziba gminy miejsko-wiejskiej Krynica-Zdrój.
Krynica-Zdrój jest jednym z najbardziej znanych kurortów, określanych mianem „Perła Polskich Uzdrowisk”. Położona jest w Beskidzie Sądeckim na wysokości 560-620 m n.p.m. w malowniczych dolinach Kryniczanki i jej dopływów, Krynicę-Zdrój otaczają wzgórza Góry Parkowej i pasmo Jaworzyny Krynickiej. Krynica-Zdrój jest położona 150 km na południe od Krakowa. W Krynicy-Zdroju zbiegają się drogi wojewódzkie numer 971 i 981. Przez Gminę Krynica- Zdrój przebiega droga krajowa numer 75. W odległości 90 km od Krynicy-Zdroju znajduje się wjazd na autostradę A4 w Brzesku. W Krynicy-Zdroju znajduje się stacja końcowa linii kolejowej 105. Z Krynicy-Zdroju można dojechać pociągiem do Nowego Sącza, Tarnowa, Krakowa, Warszawy, Gdyni, Bydgoszczy i innych miast.
Beskid Sądecki pokrywają wspaniałe lasy, wśród których przeważają drzewostany bukowe w paśmie Jaworzyny Krynickiej a jodłowe i świerkowe w paśmie Zimnego i Dubnego. W okolicach znajduje się 16 rezerwatów przyrody. W roku 1987, dla zachowania unikalnych wartości krajobrazu naturalnego utworzono na obszarze Beskidu Sądeckiego Popradzki Park Krajobrazowy. Duże, zwarte kompleksy leśne zamieszkiwane są przez rzadkie gatunki zwierząt (niedźwiedź, żbik, wydra) i ptaków (puchacz, orlik). W lasach, na polanach i łąkach spotyka się blisko 1000 gatunków roślin. Klimat Krynicy-Zdroju ma walory klimatu podalpejskiego, wyróżnia się dużą liczbą dni słonecznych w roku oraz znacznymi wahaniami temperatury i ciśnienia atmosferycznego w ciągu doby.
Sławę swą jako uzdrowisko, Krynica-Zdrój zawdzięcza znakomitym wodom leczniczym, wśród których na szczególną uwagę zasługuje Zuber – unikalna w skali europejskiej woda o niezwykle wysokiej mineralizacji. Liczne ośrodki sanatoryjne znajdujące się w Krynicy-Zdroju są doskonale wyposażone w urządzenia zabiegowolecznicze i mogą z powodzeniem konkurować z najbardziej renomowanymi ośrodkami w kraju i za granicą. Ale Krynica-Zdrój to nie tylko uzdrowisko, to także prężnie rozwijające się centrum sportowe (głównie sporty zimowe), turystyczne, rekreacyjne, kongresowe i kulturalne. Corocznie w uzdrowisku organizuje się wiele imprez o zasięgu krajowym i międzynarodowym, seminaria polityczne i naukowe, międzynarodowe spotkania ludzi kultury, sztuki, biznesu i polityki, plenery artystyczne, występy zespołów.
KRYNICA-ZDRÓJ JAKO UZDROWISKO:
Pierwsze wzmianki o leczniczych właściwościach krynickich źródeł znajdują się w dziele księdza Gabriela Rzączyńskiego pt. Historia naturalis curiosa Regni Poloniae (...), wydanym w pierwszej poł. XVIII w. Pierwsze naukowe badania wód krynickich przeprowadził jednak dopiero profesor Uniwersytetu Lwowskiego Baltazar Hacquet na zlecenie władz austriackich, które w 1783 r. przejęły Krynicę wraz z pozostałymi miejscowościami dóbr muszyńskich. Opinia Hacqueta, w której pozytywnie ocenił on lecznicze wartości tych wód zarówno do kąpieli, jak i do picia, zachęciła komisarza rządowego z Nowego Sącza, do zakupienia w 1793 r. krynickiego zdroju wraz z okolicznymi polami i łąkami za cenę 50 ówczesnych złotych. Ten ujął źródła w drewniane oprawy i wybudował pierwszy niewielki dom mieszkalny dla gości. Można więc uznać, że początki lecznictwa uzdrowiskowego w Krynicy datują się na przełom XVIII i XIX w. W 1800 r. krynickie źródła przeszły na własność rządu austriackiego, pod zarząd komunalny dóbr muszyńskich, który nie mogąc znaleźć dzierżawcy postanowił poprowadzić zdrojowisko we własnym zakresie. W tym celu wzniesiony został w 1805 r. drugi, większy dom mieszkalny oraz wybudowano pierwszych 9 kabin kąpielowych. W tym roku Krynica zanotowała pobyt 180 gości. W 1806 r. wybudowano pierwszą drewnianą pijalnię wody mineralnej (istniejąca do dziś „Słotwinka”). Za rzeczywistą datę powstania krynickiego uzdrowiska należy jednak uznać 1807 r., kiedy to dr Jan Nennel został mianowany pierwszym lekarzem uzdrowiskowym.
Z tego czasu pochodzą pierwsze naukowe opisy wód krynickich, które w 1806 r. wykonał Józef August Schultess, profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego. Ponownie obudowano źródła i ustalono pierwsze strefy ich ochrony, obejmujące teren o promieniu 150 kroków. Wybudowano proste łazienki i kilka kolejnych domów dla kuracjuszy, uregulowano prowizorycznie Kryniczankę. Powstał nawet projekt wytwórni naczyń do wysyłki wód poza uzdrowisko. Pomimo to liczba kuracjuszy, która w 1810 r. wyniosła 530 osób, w następnych latach nie zwiększała się. Zniechęcone deficytowym przedsięwzięciem w 1852 r. władze austriackie poleciły zlikwidować uzdrowisko. Na szczęście zarząd dóbr muszyńskich odwlekał realizację polecenia. Jednocześnie grupa lekarzy krakowskich, którym przewodził dr Józef Dietl, rektor Uniwersytetu Jagiellońskiego, zaczęła propagować krynickie wody wśród lekarzy i społeczeństwa i coraz częściej wysyłać do nich kuracjuszy. Dietl, uznany później za ojca polskiej balneologii, w imieniu komisji rzeczoznawców wystąpił pod adresem rządu austriackiego z postulatami rozwoju uzdrowiska. Współdziałał z nim m.in. dr Michał Zieleniewski. Zarząd przystąpił do budowy urządzeń sanitarnych, leczniczych i mieszkalnych. W 1901 r. w Krynicy przebywało już ponad 6 tys. kuracjuszy i liczba ich corocznie rosła, przekraczając dziesięć lat później 10 tys. W związku z koniecznością pozyskania większej ilości wód do kąpieli od 1911 r. poszukiwania nowych źródeł wód mineralnych w Krynicy prowadził geolog Rudolf Zuber, profesor Uniwersytetu Lwowskiego. Zakończyły się one sukcesem w 1914 r. przez dowiercenie się w szybie „Zuber I” do szczawy alkalicznej o największym znanym wówczas stężeniu. Po zakończeniu I wojny kontynuowano w Krynicy poszukiwania kolejnych źródeł, uzyskując m.in. w odwiercie nr 11 („Zuber II”) na głębokości 952 m wielkie złoża suchego dwutlenku węgla, zastosowanego do suchych kąpieli gazowych. Z nowych szybów ujęto źródła „Jan” i „Słotwinka”. Rozbudowano krytą pijalnię z urządzeniami do podgrzewania wód, doprowadzanych do niej rurociągami. Z II wojny światowej uzdrowisko wyszło z licznymi stratami. Wywiezione zostały linie do butelkowania wód i inne urządzenia techniczne, zniknęły cenne miedziane wanny do kąpieli. Wszystkie budynki uzdrowiskowe wymagały pilnych remontów. Mimo to w 1945 r. zanotowano tu pierwszych kilkuset gości, a w 1947 – ok. 14 tys. Dalsze badania krynickich wód prowadził inżynier Leon Nowotarski, długoletni dyrektor Państwowego Zakładu Zdrojowego. W latach swej świetności Krynica była modnym uzdrowiskiem, miejscem pobytu i spotkań wielu sławnych Polaków. Bywali tu m.in.: Józef Piłsudski, Jan Matejko, Artur Grottger, Henryk Sienkiewicz, Józef Ignacy Kraszewski, Ludwik Solski, Helena Modrzejewska, Władysław Reymont, Julian Tuwim, Konstanty Ildefons Gałczyński i Jan Kiepura. Także obcokrajowcy: królowa Holandii Juliana, Valdas Adamkus, Václav Havel, Wiktor Janukowycz.
WODY MINERALNE:
Największym skarbem Krynicy-Zdroju sa jej wody lecznicze - szczawy, udostępnione przez 6 naturalnych źródeł i 19 odwiertów. Obecnie wody te można kosztować w czterech czynnych pijalniach wód:
1. Pijalnia Główna (wody: Słotwinka, Jan, Tadeusz, Zdrój Główny i Zuber) usytuowana w centrum krynickiego deptaka, wybudowana w 1971 r. a w latach 2013-14 gruntownie zmodernizowana
2. Pijalnia Mieczysław (woda: Mieczysław) na deptaku w Starym Domu Zdrojowym
3. Pijalnia Jana (wody: Jan i Józef) pod dolną stacją kolejki terenowej na Górę Parkową; w 2019 r. gruntownie odremontowana
4. Pijalnia w Starych Łazienkach Mineralnych (wody: Słotwinka, Jan, Tadeusz, Zdrój Główny i Zuber) położona przy wylocie deptaka od ulicy Kraszewskiego.
Kryniczanka pochodzi ze źródła "Zdrój Główny" bijącego z głębi ziemi przed Pijalnią Główną w Krynicy-Zdroju, odkrytego w 1793 r. To właśnie tutaj powstała pierwsza w Polsce rozlewnia wód w roku 1808. Woda zawiera niezbędną dla organizmu ilość magnezu dzięki czemu łagodzi stany stresowe i nadmierną pobudliwość. Działa przeciwzapalnie i przeciwuczuleniowo. Dzięki bardzo dużej zawartości wapnia wzmiacnia układ kostny.
Jan naturalna woda lecznicza - bardzo moczopędna, idealna w leczeniu kamicy nerkowej, stosowana również w leczeniu innych schorzeń nerek i dróg moczowych oraz miażdżycy i cukrzycy (w połączeniu z wodą Zuber) gdyż wydatnie obniża poziom cholesterolu i cukru
Józef ma działanie moczopędne, słabo żółciopędne, lecznicze w niedokrwistości, ogólnie wzmacniające
Zuber unikalna woda lecznicza w skali europejskiej o bardzo dużej mineralizacji - leczy choroby wrzodowe żołądka i dwunastnicy, wątrobę i drogi żółciowe, zwalcza nadkwasotę, obniża poziom cukru i cholesterolu we krwi.
Słotwinka szczawa skuteczna w leczeniu przewlekłych nieżytów przewodu pokarmowego, chorób z niedoboru magnezu, chorób neurologicznych. Pomaga usuwać metale ciężkie z organizmu, działa przeciwalergicznie
Mieczysław zalecana w nieżytach żołądka, chorobie wrzodowej żołądka i dwunastnicy, po resekcji żołądka
Tadeusz stosowany jest w leczeniu schorzeń układu krwiotwórczego, przy rekonwalescencji po chorobach zakaźnych, w niedokrwistościach oraz w schorzeniach nieżytowych jelit
Bezpłatnie wody można spróbować ze Źródełka Miłości na szczycie Góry Parkowej, Bocianówki na Polanie Michasiowej, ujęcia Ciurkacz na ulicy Pułaskiego oraz Źródła Słonecznego nad dworcem PKP.
WARTO ZOBACZYĆ:
Najstarszym budynkiem w Krynicy jest pijalnia „Słotwinka” z 1806 r. Początkowo stała w miejscu, które obecnie zajmuje Pijalnia Główna na krynickim deptaku z 1971 r., na 3500 m² znajduje się sala koncertowa i ogród zimowy. W początkach drugiej połowy XIX w. pijalnia „Słotwinka” została przeniesiona do Parku Słotwińskiego. Otwierana sezonowo. Tuż obok znajduje się „Koncertowa”, której historia sięga 1870 r. Wybudowany wtedy Pawilon nosił nazwę Słotwiński Pawilon Koncertowy i taką też pełnił funkcję. Odbywały się tam koncerty, a sam park był ulubionym miejscem kuracjuszy odwiedzających Krynicę. Od 1989 r. niniejszy obiekt po generalnym remoncie, aczkolwiek nie ingerującym w jego stylistykę funkcjonuje jako restauracja „Koncertowa”. Inne zabytki uzdrowiska to Łazienki Borowinowe z 1881 r., Stare Łazienki Mineralne z lat 1863–1966. W centralnej części deptaku stoi neorenesansowy Stary Dom Zdrojowy z 1889 r. (z zachowaną oryginalną salą balową), w którym mieściła się pijalnia wody „Mieczysław”, która w 2007 r. została wyremontowana i ponownie otwarta.Na tyłach tego domu, w sąsiedztwie potoku Kryniczanki przy Bulwarach Dietla, wzniesione zostały wille. To szereg jednych z najstarszych zachowanych – często drewnianych zabudowań willowych dla kuracjuszy przy wizytowej arterii miasta. „Biała Róża” z 1856 r., „Biały Orzeł” z 1857 r., „Kosynier”, „Wisła” i „Węgierska Korona” z 1880 r., „Witoldówka”, „Małopolanka” z 1898 r. Obok Pijalni Głównej stoi muszla koncertowa z okresu międzywojennego, na miejscu Pawilonu orkiestry uzdrowiskowej. W muszli wmurowana tablica pamiątkowa ku czci związanego z Krynicą Jana Kiepury (1902–1966). W 1932 r. za pieniądze zarobione na scenach świata wybudował w Krynicy-Zdroju według projektu Bohdana Pniewskiego kosztujący trzy miliony dolarów USA luksusowy modernistyczny hotel (po wojnie zwany sanatorium, aktualnie zabytek) „Patria” – miejsce kręcenia kilku filmów pod koniec lat 30. XX w. (m.in. film Książątko z 1937 r.). W „Patrii” zachował się oryginalny wystrój w tym marmury i alabastry, drzwi obrotowe, winda z lat 30. XX w., taras wypoczynkowy na dachu. Przed wojną do hotelu należał też basen i kort tenisowy. Dach hotelu Patria był zwieńczony ogromnym stalowym masztem, na którym wywieszano polską flagę z okazji świąt narodowych. Maszt usunięto w czasie II wojny światowej. Obok muszli koncertowej stoi modernistyczny Nowy Dom Zdrojowy (sanatorium) autorstwa prof. Witolda Minikiewicza z 1939 r. z zachowanym wystrojem charakterystycznym dla luksusowej architektury funkcjonalistycznej lat 30. XX w. (marmury, stal chromowana, importowane drewno, duże przeszklenia, fontanna nawiązująca do awangardowej rzeźby polskiej lat 30. XX w., taras na dachu, a także ciekawostka amfiteatr koncertowy umieszczony przy tylnej elewacji – nieużywany od dawna, zaprojektowany raczej do kameralnych występów), w pobliżu pomnik Adama Mickiewicza z 1906 r. W Krynicy przy ul. Piłsudskiego znajduje się pomnik ku czci Wojska Polskiego z inskrypcją „Obrońcom Zwycięzcom”. Jest uznawany za niesztampowy i oryginalny przykład nowoczesnej rzeźby. Pomnik stworzył w 1985 r. profesor Bronisław Chromy z okazji 40. rocznicy zakończenia II wojny światowej. W Krynicy znajduje się drewniany kościół Przemienienia Pańskiego z 1864 r., kościół Wniebowzięcia NMP, wzniesiony w latach 1887–1902 w stylu „renesansu włoskiego”, Nowe Łazienki Mineralne (1923–1926). 1 lipca 2008 r. w Krynicy przy ul. Kościuszki, z nieustalonych przyczyn zapalił się zabytkowy budynek Szczerbiec (w wyniku tego pożaru spaleniu uległo piętro i poddasze budynku). Ze względów bezpieczeństwa ruiny tego obiektu zostały Rozebrane. W Krynicy-Zdroju i jej najbliższej okolicy jest wytyczony Szlak Cerkwi Łemkowskich poświęcony budownictwu sakralnemu tych okolic, w przeszłości zamieszkanych głównie przez Łemków.
PONADTO:
> Muzeum Turystyki Górskiej na Jaworzynie - Jest to jedno z kilku działających w polskich górach schronisk prezentujących historię ich poznawania oraz przybliżających tradycje uprawiania turystyki górskiej w Polsce oraz na ziemiach, które niegdyś do Polski należały. Muzeum na Jaworzynie Krynickiej otwarto w 1970 roku. Jego ekspozycja poświęcona jest przede wszystkim historii turystyki na terenie Beskidu Sądeckiego oraz walkom partyzanckim w paśmie Jaworzyny Krynickiej.
> Muzeum Nikifora - Mieści się w zabytkowej, typowej dla XIX-wiecznych uzdrowisk, drewnianej willi "Romanówka". Obiekt usytuowany do roku 1990 przy ul. Piłsudskiego rozebrano i po remoncie konserwatorskim w latach 1992-1994 odtworzono na nowym miejscu w centrum miasta, przy Bulwarze Dietla, naprzeciwko Starego Domu Zdrojowego. W muzeum szeroko przedstawiona jest twórczość jednego z najsłynniejszych na świecie malarzy z kręgu malarstwa intuicyjnego, Nikifora (ok. 1895-1968) niemal całe życie mieszkającego w Krynicy. Są tu obrazy Nikifora pochodzące z wszystkich okresów jego twórczości; zarówno akwarele, gwasze jak i rysunki prezentujące róźnoraką, charakterystyczną dla artysty tematykę: pejzaże z cerkwiami i kościołami, architekturę krynicką, wnętrza, dworce, urzędy, "fabryki dolarów", portrety, itp. Część dokumentacyjną wystawy stanowią pamiątki po Nikiforze, publikacje poświęcone malarzowi oraz jego fotografie. Muzeum jest również miejscem prezentacji wystaw znanych artystów z kręgu sztuki nieprofesjonalnej i ludowej.
> Cerkwie - szlak architektury drewnianej: Berest - dawna cerkiew greckokatolicka pod wezwaniem śś. Kosmy i Damiana, KOŚCIÓŁ FILIALNY P.W. MICHAŁA ARCHANIOŁA - DAWNA CERKIEW GRECKOKATOLICKA W POLANACH, KOŚCIÓŁ P.W. MATKI BOSKIEJ RÓŻAŃCOWEJ - DAWNA CERKIEW GRECKOKATOLICKA P.W. ŚW.ŚW. KOSMY I DAMIANA w PIORUNCE, GRECKOKATOLICKA P.W. ŚW. PARASCEWY w Czyrnej, KOŚCIÓŁ P.W. MATKI BOSKIEJ CZĘSTOCHOWSKIEJ - DAWNA CERKIEW GREKO-KATOLICKA P.W. ŚW. MICHAŁA ARCHANIOŁA W MOCHNACZCE NIŻNEJ, KOŚCIÓŁ RZYMSKOKATOLICKI P.W. ŚW.JANA EWANGELISTY - DAWNA CERKIEW GRECKOKATOLICKA w MUSZYNCE, KOŚCIÓŁ P.W. Św. Św. Kosmy i Damiana DAWNA CERKIEW GRECKOKATOLICKA POD TYM SAMYM WEZWANIEM w TYLICZU, KOŚCIÓŁ PARAFIALNY P.W. NAJŚWIĘTSZEGO SERCA JEZUSOWEGO - DAWNA CERKIEW P.W. OPIEKI NAJŚWIĘTSZEJ MARII PANNY (KRYNICA UL. SŁOTWIŃSKA 50), CERKIEW PARAFIALNA BIZANTYJSKO-UKRAIŃSKA GRECKOKATOLICKA P.W. ŚW. ŚW. PIOTRA I PAWŁA I RZYMSKOKATOLICKA P.W. OBJAWIENIA PAŃSKIEGO W KRYNICY DOLNEJ UL. KRASZEWSKIEGO 177, CERKIEW PRAWOSŁAWNA P.W. ŚW. RÓWNEGO APOSTOŁOM KSIĘCIA WŁODZIMIERZA w Krynicy-Zdroju
źródło: www.krynica-zdroj.pl; Wikipedia
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz