Zasób Archiwum Państwowego w Kielcach to akta miast, gmin i cechów, administracji ogólnej i specjalnej, wymiaru sprawiedliwości, przedsiębiorstw oraz instytucji gospodarczych, a także szkół instytucji społecznych, stowarzyszeń, majątków ziemskich, osób i rodzin. Zakres chronologiczny zasobu to głównie XIX i XX wieku, choć najstarsze dokumenty datowane są na wiek XV. Aby go Państwu przybliżyć, całość podzieliliśmy na pięć grup chronologicznych:
Okres staropolski: reprezentowany jest przez niewielką ilość materiałów archiwalnych. Na uwagę zasługują przede wszystkim: księgi wójtowskie miasta Janikowa (1771 – 1781) i miasta Tarłowa (1771 – 1811); akta rodziny Skotnickich (1563 – 1774); akta Brzuchowskich (1771 – 1729); wypisy z akt grodzkich (1764 – 1783); dokumenty dotyczące dóbr z terenu województwa kieleckiego (1378 – 1739); księgi metrykalne parafii rzymskokatolickiej w Szewnej (1695 – 1797) oraz w Koniecpolu (1582 – 1775) czy wreszcie dokumenty Sądu Wiejskiego wsi Świątniki pow. sandomierskiego (1518 – 1810). Dokumenty z tego okresu można również spotkać wśród akt cechowych, rodów i rodzin, a szczególnie Małachowskich z Białaczowa, gdzie znajdują się mowy sejmowe z okresu Sejmu Czteroletniego.
Okres rozbiorowy: to podstawy zasobu Archiwum. W wyniku transformacji zmian ustrojowych i terytorialnych miasta Kielce zyskało status stolicy guberni na terenie, której ukonstytuowały się organy administracji państwowej szczebla (wojewódzkiego) gubernialnego, powiatowego i gminnego; administracji specjalnej, wymiaru sprawiedliwości, wojska, policji, itp.
Okres międzywojenny: wybitne miejsce należy przypisać Urzędowi Kieleckiemu I (1916, 1919 – 1939), reprezentującemu organ administracji ogólnej II instancji, którego materiały archiwalne odwzorowują i potwierdzają rozwój życia społecznego na terenie województwa we wszystkich niemalże dziedzinach. Na poziomie powiatu wymienić należy Starostwo Powiatowe Kieleckie I (1919 – 1939). Obok organów administracji ogólnej tworzona była i działała równolegle administracja specjalna reprezentowana m.in. przez Okręgowy Urząd Ziemski w Kielcach (1919 – 1933), skupiający w swojej gestii sprawy obrotu ziemią, parcelacji i komasacji gruntów, czy też Dyrekcję Odbudowy w Kielcach i powiatowe biura odbudowy (1919 – 1923), zajmujące się odbudowa zniszczonych podczas wojny gospodarstw. Reprezentantami instytucji wymiaru sprawiedliwości są: Sąd Okręgowy w Kielcach (1917 – 1939), sądy pokoju (1917 – 1929), sądy grodzkie (1928 – 1939), a także Więzienie w Kielcach (1919 – 1945) oraz więzienia z obszaru województwa kieleckiego.
Biorąc pod uwagę fakt, że w archiwach państwowych niewiele zachowało się materiałów ilustrujących dzieje polskiego przemysłu cukrowniczego, z uwagą należy odnieść się do następujących zespołów: Cukrownia" Łubna" w Kazimierzy Wielkiej (1870 – 1950), dokumentujący działalność fabryki założonej w 1845 roku przez hr. Franciszka Łubieńskiego, która po znacznych reorganizacjach prosperuje do dzisiaj oraz Częstocickie Towarzystwo Fabryk Cukru Spółka Akcyjna – Cukrownia "Częstocice" (1871 – 1944). Interesujące dokumenty zawierają zespoły: Kolej Wąskotorowa Działowska (1923 – 1925) oraz Towarzystwo Starachowickich Zakładów Górniczych (1877 – 1945), Liga Morska i Kolonialna w Iłży (1934 – 1939).
Okres II wojny światowej: okres, w odniesieniu, do którego baza źródłowa jest bardzo skromna. Z działających urzędów wymienić należy: Urząd Ziemski w Radomiu (1932, 1940 – 1944/45), Zbiór gromadzkich ksiąg wytwórczości rolniczej powiatu kieleckiego (1940 – 1943), Starostwo Powiatowe w Końskich (1942 – 1943), Powszechny Zakład Ubezpieczeń Wzajemnych w Kielcach (1941-1944), Biuro Techniczne w Kielcach (1941 – 1944), Policję Państwową w Opocznie (1940 – 1943), Urząd Szkolny Kielecki (1939-1944). Zestawienie niniejsze należy uzupełnić bardzo ciekawymi zbiorami dokumentów w tym: Zbiór Tadeusza Piwońskiego (1939 – 1942), Zbiór dotyczący mjr Henryka Dobrzańskiego - Hubala (1939 – 1940), Dar Aleksandra Siwka o Organizacji – Polska Niepodległa (1940 – 1944, 1957), Tajne nauczanie w powiatach kieleckim, radomskim, częstochowskim i sandomierskim (1939 – 1945) oraz Armii Krajowej Okręgu Kieleckiego – Obwód Jędrzejowski (1939 – 1940).
Okres powojenny: charakteryzuje się trzema cezurami ustrojowymi, zawierającymi w latach 1944/45 – 1950, 1950 – 1973/75, 1975 – 1990, przy czym dominującą rolę odgrywały instytucje rad narodowych szczebla wojewódzkiego, powiatowego, gromadzkiego i gminnego: Wojewódzka Rada Narodowa w Kielcach (1944 – 1950), Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w Kielcach (1950 – 1974), Wojewódzka Rada Narodowa w Kielcach (1974 – 1990). W okresie dualizmu administracji w latach 1944-1950, funkcjonowały równolegle do rad narodowych urzędy administracji państwowej ogólnej i specjalnej szczebla wojewódzkiego i powiatowego: Urząd Wojewódzki Kielecki II (1944 – 1950), któremu podlegały starostwa powiatowe, Wojewódzki Urząd Ziemski w Kielcach (1944 – 1947), Państwowy Urząd Repatriacyjny - Oddział Wojewódzki w Kielcach (1945 – 1951), Wojewódzki Urząd Informacji i Propagandy w Kielcach (1945 – 1947), Okręgowy Urząd Likwidacyjny w Kielcach (1945 – 1950), Komisja Specjalna do Walki z Nadużyciami i Szkodnictwem Gospodarczym - Delegatura w Kielcach (1945-1954), Kuratorium Okręgu Szkolnego w Kielcach (1945 – 1950), Izba Przemysłowo – Handlowa w Częstochowie (1945 – 1950), Prokuratoria Generalna Rzeczypospolitej Polskiej - Zespół Delegacyjny w Kielcach (1945-1951).
ODDZIAŁ W SANDOMIERZU:
Zakres kompetencji terytorialnych placówki to dzisiejszy powiat opatowski, sandomierski, staszowski oraz tereny należące do byłego woj. tarnobrzeskiego.
OFERTA EDUKACYJNA:
Oferta edukacyjna Archiwum Państwowego w Kielcach – lekcje i warsztaty archiwalne
Zapraszamy do skorzystania z lekcji przybliżających wiedzę o Archiwum i jego zasobie. Oferujemy możliwość skorzystania z lekcji tematycznych, które prowadzą pracownicy Archiwum. W naszym Archiwum istnieje również możliwość samodzielnego przeprowadzenia zajęć lekcyjnych przez nauczycieli. Zajęcia mogą zostać urozmaicone prezentacją materiałów archiwalnych związanych z konkretnym tematem, przygotowaną przez pracownika Archiwum Państwowego w Kielcach.
źródło: www.kielce.ap.gov.pl
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz