FOLDER PROMOCYJNY:
https://www.czernikowo.pl/redir,reklama_redir?lp=113
Czernikowo (do 1929 gmina Obrowo) – gmina wiejska w Polsce położona w województwie kujawsko-pomorskim, w powiecie toruńskim, pomiędzy Kotliną Włocławską a Pojezierzem Dobrzyńskim. W latach 1975–1998 gmina administracyjnie należała do województwa włocławskiego.
Siedzibą gminy jest Czernikowo.
W powiecie zajmuje czwarte miejsce pod względem wielkości. Jej powierzchnia wynosi 170 km². W gminie znajduje się 41 wsi, w których łącznie mieszka ponad 8 tysięcy osób. Grunty orne stanowią 48% powierzchni gminy. Na niezbyt wielkich, choć dość żyznych areałach uprawiane są głównie zboża, ziemniaki, rośliny przemysłowe i pastewne, rozwija się też hodowla. Zarejestrowane na terenie gminy podmioty gospodarcze dają zatrudnienie głównie w niewielkich zakładach usług mechanicznych, budowlanych, obsługi rolnictwa, piekarniach, masarniach, stacjach paliw, zajazdach. Najbardziej charakterystyczną cechą gminy jest duża lesistość. Lasy o zróżnicowanym drzewostanie i grunty leśne zajmują 44% jej powierzchni. Są wśród nich obszary podlegające ochronie prawnej ze względu na walory krajobrazowe i przyrodnicze Niziny Ciechocińskiej. Tereny gminy są bardzo atrakcyjne pod względem turystycznym. Północne rejony wyraźnie różnią się od południowych. Na północy dominuje krajobraz pagórkowaty uformowany podczas zlodowaceń. Większość południowej części gminy Czernikowo stanowią lasy wchodzące w skład kompleksu leśnego Puszczy Bydgoskiej. Walory krajobrazowe i rekreacyjne lasów czernikowskich można wzbogacić o tereny do grzybobrania. Prócz samych lasów atrakcję stanowią cieki wodne, jeziora i rzeka Mień, a nade wszystko królowa naszych rzek – Wisła. Na północy dominuje krajobraz pagórkowaty uformowany podczas zlodowaceń. Charakterystycznym elementem budowy terenu jest tutaj polodowcowe Jezioro Steklińskie, które zasilane jest przez rzekę Lubiankę. Innymi wartymi wspomnienia akwenami w północnej części gminy są jeziora Kijaszkowo i Liciszewy. Na terenie naszej gminy znajduje się Zielona Kępa, wyspa o ciekawej endemitowej szacie roślinnej odcięta od lądu starorzeczem rzeki zwanym Martwą Wisłą. Te tereny nie tylko obfitują w bardzo ciekawe krajobrazowo widoki ale także są wspaniałą atrakcją dla poszukiwaczy skamielin. Poza tym niewątpliwie są jednym z najciekawszych stanowisk wędkarskich, gdzie na spinning można złapać okonia, szczupaka czy inną dużą rybę. W roku 2000 odbyły się na terenie gminy Czemikowo warsztaty edukacyjne „Ścieżka po Gminie". Jednym z pomysłów realizowanych przez ich uczestników było opracowanie projektu trasy rowerowej wiodącej pośród pięknych, ciekawych miejsc gminy. Dla najmłodszych czas przyjemnie upłynie na jednym z kolorowych placów zabaw, jakie znajdują się w każdej większej miejscowości.Nieodłącznym elmentem aktywnego wypoczynku w Czernikowie jest baza sportowa przy Zespole Szkół im. M. Kopernika – przede wszystkim okazały stadion z tartanową bieżnią. Poza tym boiska sportowe znajdują się w Steklinie, Witowężu, Osówce, Steklinku, Wygodzie, Jackowie i Makowiskach. Gmina Czernikowo posiada niewielką, choć optymalnie rozłożoną bazę noclegową. W samym centrum Czernikowa znajduje się hotel i restauracja „DaVinci” oferujący usługi cateringowe, wynajem sal oraz noclegi. Obiekt ten może stanowić dobry punkt do zwiedzania okolicznych zabytków czy wypadów na łono przyrody. W Wilczych Kątach jest możliwość skorzystania z usług gastronomicznych firmy cateringowej „Smaki Świata”. Jest to wspaniałe miejsce do wypraw nad Mień i Wisłę oraz do spacerów po lasach.
ZARYS HISTORYCZNY:
Gmina Czernikowo (w powiecie toruńskim, w województwie kujawsko-pomorskim) leży na historycznej Ziemi Dobrzyńskiej. Geograficznie obejmuje dwie jednostki ukształtowania terenu: Nizinę Ciechocińską (będącą w składzie olbrzymiej pradoliny Wisły, Kotliny Toruńsko-Bydgoskiej) oraz wysoczyznę dobrzyńską, zwaną Pojezierzem Dobrzyńskim (w składzie pasa pojezierzy mazurskich) charakteryzującą się występowaniem równin i pagórków moreny dennej, czołowej i jezior polodowcowych. Najstarsze ślady dotyczą pasa nadwiślańskiego (okolice Nowogródka, Włęcza) oraz osadnictwa przy Jeziorze Steklińskim. Pojedyncze znaleziska narzędzi prehistorycznych znajdują się w okolicach Osówki, Kiełpin, Steklina, Szkleńca, Nowogródka, Czernikówka, Liciszew, Mazowsza. Jednak największym odkryciem ostatnich lat – po penetracji grodziska w Steklinie-Niedźwiedziu – są ślady słowiańskiego osadnictwa wczesnośredniowiecznego : broń i narzędzia od VI do XII w. (Znajdują się w zbiorach Instytutu Archeologii przy UMK w Toruniu). Najstarsze miejscowości to z pewnością Czernikowo (wzmiankowane już w 1309 r. jako ośrodek parafialny m.in. dla Osieka i Obrowa), Mazowsze (wieś rodu Doliwów) oraz Steklin (jako grodzisko wzmiankowany już w X w.). Powodem istnienia parafii Czernikowo, w której były na pewno wsie Łążyn, Obrowo, może Osiek nad Wisłą, przypuszczalnie Steklin jest dokument z 1 października 1309 roku. Znajduje się on w zbiorze dokumentów Archiwum Państwowego w Toruniu. Przypomnieć wypada (skoro mało kto posługuje się dziś łaciną, w dodatku średniowieczną), że dokument jest wydany przez biskupa płockiego Jana Wysokiego, który dla mieszczan toruńskich będących właścicielami wsi Obrowo i Łążyn ustala wysokość dziesięciny, którą mają płacić na rzecz parafii Czernikowo. W XV w. w Czernikowie nastąpił rozwój gospodarczy i stał się ośrodkiem dominującym dla okolicznych wsi nie tylko pod względem religijnym , ale i gospodarczym, posiadało m.in. młyn, karczmę. Osadnictwo typu folwarcznego, objęło nierolnicze tereny gminy w kierunku nadwiślańskim. Od co najmniej II poł. XIV w. Czernikowo posiadało murowany kościół w stylu gotyckim, dość bogato wspierany przez kolatorów. Kościół, ale drewniany, był także w Mazowszu. Rozpoczęło się także w pasie nadwiślańskim osadnictwo tzw. „olęderskie”. Osiedlili się tu wygnani z powodów nietolerancji religijnej protestanccy mieszkańcy północno – zachodniej Europy, m.in. menonici, baptyści, którzy odznaczali się wysoką kulturą rolną i przystąpili do osiedlenia terenów w pasie od Woli przez Osówkę, Witowąż aż do Włęcza, Nowogródka, Skwirynowa.W czasie potopu szwedzkiego ziemia stała się ośrodkiem grabieży i gwałtów, które spowodowały utratę plonów i długotrwały głód oraz masowe epidemie, które doprowadziły do wyludnienia wsi. Do dziś - w sąsiednim Zębowie - znane jest miejsce pochówku (oznaczone pamiątkowym krzyżem) ludności po epidemii 1658 roku, która uśmierciła prawie całą wieś. Podobna sytuacja była w całym regionie. Po okresie napoleońskim ( Księstwa Warszawskiego) nasze ziemie weszły w skład Królestwa Polskiego czyli zaboru rosyjskiego. Administracyjnie znalazły się w guberni płockiej i w powiecie lipnowskim. Jeśli chodzi o gminy, to Czernikowo należało wraz z częścią parafii do gminy Obrowo, natomiast północne tereny podlegały gminie Mazowsze, południowe przynależały do gminy Osówka. Były to gminy rolnicze. Od XIX wieku było tam stosunkowo dużo ludności wyznania ewangelickiego, głównie luterańskiego. Zasiedlone zostały w sposób znaczny stare i powstały nowe wsie, kolonie, przysiółki i rumunki: Liciszewy, Makowska (d. Budy), Wilcze Kąty, Włęcz, Mień, Rozstrzały, Łazy, Jaźwiny, Jackowo, Bernardowo, itd. W końcu XVIII wieku Czernikowo i Steklin przeszły w ręce rodu Nałęczów. Hrabia Antoni Norbert Nałęcz obiecywał powstanie szkoły na stałe. Czernikowo, po ślubie Barbary Nałęczówny i Kwiryna Zielińskiego znalazło się w rękach Zielińskich, pobudowano dwór drewniany, podmurowany, który został zniszczony w 1945 roku. Natomiast w połowie XIX w. wybudowano ładny dwór późnoklasycystyczny w Steklinie, z aleją spacerową nad jezioro, z pięknym parkiem. Podobnie w Kijaszkowie wybudowano dwór Lisowskich wśród parku nad jeziorem (niestety nie przetrwał, został zdewastowany po wojnie). Dwór z pięknym parkiem istniał również w Steklinku, ale po spaleniu rolę dworu przejął przebudowany spichlerz. Przykładem budownictwa wiejskiego tego okresu są chałupy olęderskie, które przetrwały w szczątkowej postaci.Innym rodzajem budownictwa są domy murowane. Szczególnie ciekawie prezentuje się historyzująca (o cechach głównie neoklasycystycznych) plebania w Czernikowie z poł. XIX w. Wydarzenia historyczne nie minęły mieszkańców tego regionu. Traktem nowożytnym szły wojska napoleońskie, potem rosyjskie. Tragicznym rezultatem przemarszu wojsk była epidemia cholery, która stała się udziałem mieszkańców Mazowsza, Witowęża. W powstaniu styczniowym brali udział mieszkańcy Czernikowa, Mazowsza, Osówki i okolic. Pozostały przekazy, czasem dokumenty i ślady na cmentarzu (emigranci popowstaniowi). Także śladem są niektóre kapliczki przydrożne z Matką Boską Skępską (jak ta w Steklinie), które wg miejscowych legend są w miejscu pochowania powstańców. Chłopi zostali uwłaszczeni, zaczął się powolny proces parcelacji wsi. Po powstaniu styczniowym gminy rozpoczęły realizację reformy szkolnictwa. Już w 1865 roku istniały szkoły np. w Czernikówku i Czernikowie. W tym czasie tereny dzisiejszej gminy były objęte innymi jednostkami administracyjnymi. Czernikowo znajdowało się w gminie Obrowo z Osiekiem i Zębowem. Mazowsze i Osówka były osobnymi gminami. Na naszych terenach działało Towarzystwo Rolnicze. W czasie powstawania Macierzy Szkolnej silnymi ośrodkami były Czernikowo i Mazowsze. W 1915 roku wkroczyły tu wojska niemieckie, w Czernikowie powstała Polska Katolicka Szkoła Ludowa. W 1914 roku powstała kolej wąskotorowa. Czernikowo znacznie rozwinęło się w początkach XX wieku, tak że przeniesiono tu siedzibę gminy. Dalszy rozwój nastąpił po ustanowieniu drogi bitej a także po wybudowaniu kolei szerokotorowej. II wojna dotarła 4 września 1939 wraz z bombardowaniem stacji kolejowej i domu w centrum wsi. Zamknięto szkołę, nauczycieli i księży aresztowano i wywieziono ( wszyscy z Czernikowa mieli nie wrócić). Włączono ziemie do Rzeszy, więc wysiedlono wszystkich z gospodarstw i warsztatów; zamieniono w parobków lub przesiedlono na roboty w głąb Niemiec. Dokonano kilku egzekucji, największa w Mazowszu (8 km) upamiętniona pomnikiem. Ludność ewangelicka ewakuowała się jeszcze przed Armią Czerwoną lub została zmuszona do wyjazdu, opustoszały wsie w pasie nadwiślańskim. Cmentarze poniszczono w odwecie i zdewastowano. Część gospodarstw została zajęta przez repatriantów. Wyzwolenie przywitano z nadzieją, postawiono krzyż dziękczynny, rozpoczęto budowę szkoły w czynie społecznym. Wkrótce powstały zakłady GS. Dworek w Czernikowie spalono a piękny w Kijaszkowie (10 km) popadł w ruinę. Zachował się tylko klasycystyczny w Steklinie, bo stał się siedzibą PGR. Po okresie przymusowej kolektywizacji część wsi wróciła do gospodarstw własnych. W 1973 roku Czernikowo stało się siedzibą dużej gminy obejmującej część dawnych gmin Mazowsze, Osówka, Obrowo (Czernikowo). Po 1989 wieś także włączyła się w proces przemian ustrojowych i kapitalistycznych i nadal ma swoje skromne miejsce w historii a ludzie stąd i z okolicy włączali się mniej lub bardziej czynnie w wydarzenia dziejowe.
WARTO ZOBACZYĆ:
> kościół parafii pod wezwaniem św. Bartłomieja z przełomu XIII/XIV w. w Czernikowie, nr A/707 z 09.09.1964 roku
> park dworski z przełomu XVIII/XIX w. w Kijaszkowie, nr A/997 z 07.03.1991 roku
> kościół parafii pod wezwaniem św. Marcina z 1900 roku wraz z ogrodzeniem i bramą, w Mazowszu, nr 417/A z 26.10.1998 roku
> zespół dworski z połowy XIX w. w Steklinie, obejmujący: dwór; park; spichrz, nr 250/A z 11.01.1988 roku
> zespół dworski w Steklinku, obejmujący: dwór z 1890; park z XIX w.; oborę ze spichrzem z początku XX w., nr A-998/1-3 z 11.01.1988 roku.
> Cmentarz w Czernikowie - Cmentarz grzebalny w Czernikowie założono przy drodze do Jackowa, poza ówczesną zabudową wsi. Był to początkowo nieduży cmentarz, rozplanowany na rzucie kwadratu. Cmentarz w tych granicach nie przetrwał długo. Pierwsza regulacja miała miejsce już na początku XX wieku.
> Cmentarz w Makowiskach - Jest najlepiej zachowanym cmentarzem ewangelickim. Założyli go protestanccy osadnicy w pocz. XVIII w. Rozplanowany został na rzucie prostokąta z wejściem od wschodu. Pochówki na cmentarzu są orientowane. Cmentarz wypełniony jest mogiłami, tumbami, stelami, metalowymi obejściami grobów, żeliwnymi krzyżami i rumowiskiem płyt.
> Cmentarz w Wilczych Kątach - Założony został w drugiej połowie XVIII wieku. Usytuowany jest na wzgórzu, dzisiaj wtopiony w linię lasu. Od południowego zachodu wznosi się przy cmentarzu metalowa konstrukcja dzwonnicy. W pobliżu niej stoi stary budynek szkoły. Rozplanowany na rzucie prostokąta. Zachowały się liczne mogiły, obejścia grobów, tumby i rumowiska. W pobliżu drewnianego krzyża cmentarnego, stojącego w miejscu centralnym cmentarza, znajduje się czynna kwatera rodziny Feldt.
> Cmentarz w Włęczu - Założyli go w obecnym miejscu około połowy XVII wieku prawdopodobnie menonici. Usytuowany jest z prawej strony drogi wiodącej do wsi z Osieka nad Wisłą. Najstarsza część cmentarza znajduje się pośrodku, na wysuniętym od wschodu cyplowatym wzniesieniu. Wejście na cmentarz znajdowało się niegdyś od wschodu, na osi wzgórka. Stoi tam jeszcze dzisiaj dzwonnica cmentarna.
> Cmentarz w Liciszewach - Cmentarz w Liciszewach znajduje się na wzniesieniu nad Jeziorem Liciszewskim, powstał na planie prostokąta. Krótszymi bokami sąsiaduje z drogą i brzegiem jeziora. Na granicy cmentarza znajdują się nasadzenia z lip i kasztanowców, a wewnątrz aleja lipowa. Południowa strona cmentarza- położona nieco wyżej, jest zarośnięta jest całkowicie przez samosiewy bzu. Jest to starsza część, gdzie znajdują się pozostałości XIX wiecznego grobowca rodzinnego, trzyosobowy nagrobek dziecięcy (lastrykowy, późniejszy) z datami śmierci od 1987 do 1908 r. Powierzchnia cmentarza wynosi około 0,45 ha. W odległości 200-300 metrów od cmentarza znajdowała się szkoła z żelazna dzwonnicą. W chwili obecnej pozostała dzwonnica bez dzwonu.
źródło: www.czernikowo.pl; Wikipedia
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz