Świerklaniec – gmina wiejska w województwie śląskim, w powiecie tarnogórskim. Została utworzona 1 października 1924 roku ze zlikwidowanego obszaru dworskiego Świerklaniec, a w późniejszych latach była powiększana o sąsiednie wsie. W latach 1975–1998 gmina położona była w województwie katowickim.
Siedziba gminy to Świerklaniec.
W skład gminy wchodzą cztery sołectwa:
Świerklaniec,
Nakło Śląskie,
Nowe Chechło
Orzech.
Gmina graniczy z gminami Ożarowice, Miasteczko Śląskie, Tarnowskie Góry, Radzionków i powiatem grodzkim Piekary Śląskie. Świerklaniec leży na trasie: Tarnowskie Góry – Mierzęcice (lotnisko) - Siewierz, droga 78, oddalony jest:
5 km od Piekar Śląskich
10 km od Bytomia
15 km od Mierzęcic (lotnisko)
25 km od Gliwic
30 km od Katowic
60 km od Częstochowy
80 km od Opola
100 km od Krakowa
Powierzchnia gminy zajmuje 44,3 km2, a liczba mieszkańców wynosi około 11 tys. 43% powierzchni gminy stanowią lasy z przewagą borów sosnowych. Teren gminy Świerklaniec obfituje w wiele gatunków roślin, spotkać tu można gatunki objęte częściową oraz całkowitą ochroną.
Na terenie gminy znajdują się dwa duże zbiorniki wodne: Kozłowa Góra wybudowany w latach 1935÷39 będący ujęciem wody pitnej dla najbliższych okolic oraz zbiornik Nakło-Chechło po byłym wyrobisku piasku zamieniony w 1973 roku na jezioro pełniący rolę rekreacyjno-wypoczynkową dla mieszkańców Górnego Śląska.
ZARYS HISTORYCZNY:
Początków osadnictwa na ziemiach należących obecnie do Gminy Świerklaniec należy szukać w wiekach średnich. Pierwsze zapiski dotyczące wsi Orzech pochodzą z 1277 roku. Przełomowym momentem dla rozwoju tej ziemi było wygaśnięcie piastowskiej linii książąt bytomskich i podział ich dóbr. Konsekwencją było ufundowanie przez księcia oleśnickiego Konrada II zamku w Świerklańcu w drugiej połowie XIV wieku. Od 1498 roku ziemie te znalazły się pod panowaniem księcia opolskiego Jana II zwanego Dobrym, a po jego śmierci w 1532 roku przeszły w ręce Jerzego Brandenburskiego z dynastii Hohenzollernów. Kolejny raz ziemia świerklaniecka zmieniła swojego właściciela po wojnie trzydziestoletniej na rzecz Habsburgów.
Ostatecznie w roku 1629 Świerklaniec został przekazany rodzinie Henckel von Donnersmarck, która panowała w nim do 1945 roku.
Okres panowania rodziny Henckel von Donnersmarck to czas rozbudowy i modernizacji ziemi świerklanieckiej. Dokonali oni przebudowy średniowiecznego zamku w Świerklańcu na nowożytna rezydencję renesansową wraz z parkiem. Około 1876 roku zakończono budowę w Świerklańcu pałacu tzw. "Małego Wersalu" będącego założeniem pałacowo - parkowym stanowiącym jedną z najokazalszych rezydencji ówczesnej Europy. Niestety zarówno zamek jak i "Mały Wersal" zostały zdewastowane i spalone w 1945r. Poza przebudową zamku świerklanieckiego, oraz budową "Małego Wersalu" rodzina Henckel von Donnersmarck na terenie obecnej gminy dokonała wielu innych inwestycji. Wprowadzali oni wszelkie nowinki techniczne. Ich rezydencje były w pełni skanalizowane, wodę doprowadzano miedzianymi rurociągami, park oświetlony był latarniami na biogaz. (jedno z pierwszych tego typu rozwiązań w Europie). Znane i cenione były istniejące tu gospodarstwa warzywne, ogrodnicze i sady owocowe. Budynkiem pozostałym po Donnersmarkach w Świerklańcu, który ocalał od zniszczenia jest "Pałac Kawalera" znajdujący sie w świerklanieckim parku, będący dzięki swej działalności wizytówką Gminy Świerklaniec. Zbudowany on został w latach 1903 - 1906 wedłu projektu Ernesta von Ihne, na przyjazd cesarza Wilhelma II. Jest to budynek piętrowy z arkadowym portykiem z podjazdem. Przed wejściem do budynku znajdowały się cztery rzeźby z brązu przedstawiające bawiące się dzieci. Odrestaurowany po wojnie, służył jako ośrodek szkolenia kadr dla górnictwa. W 1992 roku przeszedł na własności Gminy Świerklaniec.
W parku w Świerklańcu znajduje się kościółek z mauzoleum rodzinnym. Kościółek i mauzoleum został wzniesiony w latach 1895 - 1897 - na wzór berlińskiego Monbijou wg projektu znanego ówczesnego architekta Juliusa Raschdorffa z Pszczyny. Ewangelicka świątynia przeznaczona była dla urzędników hrabiego Donnersmarcka. Mauzoleum połączone jest z kościołem krużgankiem o bogato zdobionych łukach i filarach. Kaplica grobowa zbudowana na planie krzyża otoczona kutym metalowym ogrodzeniem. Pochowany był tutaj między innymi książę Guido. W 1945 roku zarówno kościół, jak i mauzoleum zostały zniszczone i splądrowane. Odbudowano je i konserwowano w 1957 roku, a w 1959 roku wydano zakaz odprawiania tam nabożeństw. Wyremontowany w latach 1980 - 1983. Obecnie filia rzymskokatolickiej parafii w Świerklańcu.
W Nakle Śląskiem również zachowały się zabytki po rodzinie Donnersmarcków. Między innymi kościół parafialny pod wezwaniem Najświętszego Serca Jezusowego, neoromański z architektury bizantyjskiej, zbudowany w latach 1892 - 1894 oraz zamek. W połowie XIX wieku Hugo von Donnersmarck wybudował na miejscu starego murowanego zamku rycerskiego - zamek w stylu neogotyckim. Po czasie budowla została przebudowana przez Łazarza Henckel von Donnersmarcka i w takiej postaci przetrwała do dziś. Zamek zamieszkiwany był przez rodziną Donnersmarcków do 1945 roku, kiedy to zmuszeni byli oni go opuścić. Obiekt został przejęty przez Skarb państwa, zarządza nim Zespół Szkół Rolniczych . Otaczał go niewielki park krajobrazowy z pięknymi alejkami spacerowymi, wzdłuż których rosło wiele ciekawych okazów drzew. Zlokalizowany jest w niewielkim parku w odległości 200 m od głównej drogi. Nieopodal zamku znajdują się zabudowania folwarczne o ciekawej architekturze.
WARTO ZOBACZYĆ:
*Zamek w Świerklańcu (niem. Schloss Neudeck) – obecnie ruiny dawnego zamku (starego pałacu) na mokradłach w miejscowości Świerklaniec w powiecie tarnogórskim. Pierwotnie założony w średniowieczu przez Piastów na otoczonej wodą wyspie na planie owalnym, z dziedzińcem oraz wieżą. Przebudowywany później znacznie przez kolejnych właścicieli.
*Pałac w Świerklańcu – pałac w Świerklańcu istniejący w latach 1876-1962. Zwany był „Małym Wersalem”. W 1876 niedaleko starego zamku Guido Henckel von Donnersmarck wybudował jako prezent dla swojej żony Blanki de Paiva – nową rezydencję w stylu Ludwika XIII zwaną popularnie „Małym Wersalem”. Pałac zaprojektował Hector Lefuel (nadworny budowniczy Napoleona III). Zamek i pałac zostały splądrowane i podpalone w 1945 i ostatecznie zniszczone w czasach PRL. Nadający się budulec uzyskany z ruin oraz marmury i kamienne bloki posłużyły do budowy Pałacu Kultury Zagłębia w latach 1951-1958. W 1962 bez wiedzy ówczesnego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków wysadzono resztki ruin zamku. Z zespołu pałacowego do dzisiaj ocalały baseny, tarasy i fontanny, Pałac Kawalera oraz kościół z grobowcami rodziny. Autorem rzeźb na tarasie, które ocalały do dziś, był Emmanuel Frémiet. Dwie pochodzące z parku pałacowego rzeźby lwów znajdują się w Zabrzu (zdobią wejście do parku przy ulicy 3 Maja), natomiast brama do pałacu zdobi dziś wejście do ogrodu zoologicznego w chorzowskim parku rozrywki.
*Pałac Donnersmarcków w Nakle Śląskim – pałac znajdujący się w Nakle Śląskim w województwie śląskim, w powiecie tarnogórskim. Budowę pałacu w stylu neogotyckim rozpoczął w 1856 roku Hugo von Donnersmarck, prawdopodobnie w miejscu starszego dworu. Budowę ukończył jego syn Łazarz IV (1835-1914), który zamieszkał w nim jeszcze za życia swojego ojca. W 1891 rozbudowano rezydencję, m.in. podwyższając i przebudowując wieżę. Pałac był jedną z głównych siedzib bytomsko-siemianowickiej katolickiej linii Donnersmarcków. W roku 1929 pałac odziedziczył Łazarz V. Po II wojnie światowej umieszczono w nim szkołę rolniczą. W pobliżu pałacu znajduje się park krajobrazowy z połowy XIX wieku z zabytkowym starodrzewiem, trzema bramami i budynkami gospodarczymi. Obecnie pałac z otaczającym parkiem jest wpisany do rejestru zabytków województwa śląskiego i jest własnością starostwa powiatowego w Tarnowskich Górach. W latach 2006–2010 w pałacu mieściła się Galeria „Barwy Śląska”, prezentująca zbiory malarstwa intuicyjnego ze zbiorów Gerarda Stanisława Trefonia. W latach 2010–2012 wnętrza obiektu zostały poddane generalnemu remontowi. Od 1 stycznia 2013 r. w pałacu działa Centrum Kultury Śląskiej, powołane w kwietniu 2012 r. przez Radę Powiatu Tarnogórskiego. Pierwszym dyrektorem został 1 stycznia dr Stanisław Zając.
*Pałac Kawalera - „Dom Kawalerów”, został zbudowany w latach 1903-1906 dla podejmowania znamienitych gości. Na elewacji budynku umieszczono wykutą w piaskowcu datę „MDCCCCIII” (1903) związana właśnie z jego budową. „Dom Kawalerów” to dzieło niemieckiego architekta Ernesta von Ihne. Na polowania i uczty do Świerklańca przybywał cesarz Wilhelm II ze swoja świtą. Hencklów chętnie odwiedzali również przedstawiciele arystokracji pruskiej oraz innych znakomitych rodów europejskich. Wszystkie detale architektoniczne, w tym m.in. gzymsy, narożniki, cokół wykonano z piaskowca, a lico wymurowano z cegły klinkierowej. Z przepychem urządzono wnętrza. Znalazły tam miejsce cenne meble, obrazy, rzeźby, amerykańskie wanny royal, podłogi z dębowego parkietu, posadzki z marmuru, oraz doskonale działające centralne ogrzewanie. Po zakończeniu II wojny światowej obiekt został odrestaurowany i służył jako ośrodek szkoleniowy dla górnictwa. Obecnie Dom Kawalerów nazywany jest Pałacem Kawalera. Do końca marca 2015 roku mieściły się w nim trzygwiazdkowy hotel, restauracja i kawiarnia, prowadzone przez gminę. Władze samorządowe postanowiły jednak wprowadzić pewne zmiany organizacyjne. Pomieszczenia restauracji i kawiarni Pałacu Kawalera, w drodze publicznego konkursu, zostały wydzierżawione prywatnemu podmiotowi. Część hotelowa aktualnie jest nieczynna.
*Kościół Dobrego Pasterza W Świerklańcu - Świątynia i połączona z nim kaplica grobowa rodu Henckel von Donnersmarck zbudowana w parku świerklanieckim w latach 1896-1898 według projektu znanego wówczas architekta Juliusa Raschdorffa (wzorem jest kościółek Monbju w Berlinie). Wnętrze zostało ukształtowane w duchu ewangelickim, jako jednoprzestrzenne bez podziału na nawy i prezbiterium. Dach wieńczy wieża sygnaturkowa. Mauzoleum na planie krzyża połączone jest z świątynią krużgankiem. W krypcie znajduje się 19 komór betonowych i podłoga, która umożliwia pochowanie zmarłego w ziemi. W części naziemnej znajduje się płaskorzeźba „Złożenie do grobu”. Na szczycie dachu góruje figura Anioła Pokoju. W krypcie był pochowany m.in. Guido Henckel von Donnersmarck. W styczniu 1945 roku kościół i kaplica zostały splądrowane. Dwanaście lat później świątynię przejęła parafia w Świerklańcu. Wierni odnowili kościółek. Nabożeństw, ówczesne władze komunistyczne, zakazały po dwóch latach. Parafia znów przejęła go w latach osiemdziesiątych. Po kapitalnym remoncie, świątynię konsekrował ks. bp. Herbert Bednorz 28 sierpnia 1983 r. Kościółek jest pod wezwaniem Dobrego Pasterza, ale patronuje mu też Matka Boska Częstochowska.
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz