https://www.klaj.pl/aktualnosci
Kłaj (do 1954 gmina Targowisko) – gmina wiejska w powiecie wielickim, w województwie małopolskim. Siedzibą gminy jest Kłaj.
Gmina Kłaj zajmuje powierzchnię 8262 ha z czego 4340 ha stanowią lasy Puszczy Niepołomickiej. Pozostałą część stanowią:
grunty orne – 2198 ha
łąki – 685 ha
pastwiska – 181 ha
tereny zabudowy – 279 ha
inne – 579 ha.
Centrum Kłaja
Gmina położona jest w zachodnim krańcu Kotliny Sandomierskiej, na jej południowym obrzeżu, w mezoregionie Doliny Raby. Obszar wysunięty najbardziej na zachód (przy granicy z Szarowem) sięga wzniesień mezoregionu Wysoczyzn Przykarpackich – Wysoczyzny Wielicko-Gdowskiej. 600 m południowej granicy Kłaja stanowi rzeka Raba, reszta przypada na Targowisko. Północną granicę wsi stanowi linia południowego skraju głównego kompleksu Puszczy Niepołomickiej. W rzeczywistości granica Kłaja wbiega głęboko w leśne ostępy, obejmuje środkową część Puszczy, północno-wschodnie obrzeże torfowiska Błoto oraz uroczyska takie jak: Grójec, Gibiel, Kowalina, Kozi Las, Lipowiec, Na Poszynie, Poszynka, Wielki Pagórek, Wilczy Las, Załęcze, Zamłynie i Żółty Pagórek. Większa część wsi oraz należące do niej uroczyska zostały ukształtowane w okresie zlodowacenia środkowopolskiego i bałtyckiego, jako stożek napływowy Raby. Osobliwością geologiczną Kłaja a właściwie jego puszczańskiej części, jest wzniesienie Kobyła Głowa, położone około 3 km na północ od stacji kolejowej. Wzniesienie to ma charakter ostańca, pagórka morenowego z okresu pierwszego zlodowacenia krakowskiego, które ocalało w trakcie późniejszej erozji. Na południe od przysiółka Goły Brzeg i w bezpośrednim jego sąsiedztwie, rozlewa się jedno z najdłuższych i najbardziej okazałych rabisk, czyli starorzeczy Raby. W latach siedemdziesiątych od głównego koryta Raby zostało ono odcięte w górnym biegu tamą, a nowe przeprowadzono przekopem liczącym 0,5 km. Osobliwością geologiczną Kłaja a właściwie jego puszczańskiej części, jest wzniesienie Kobyła Głowa, położone około 3 km na północ od stacji kolejowej. Wzniesienie to ma charakter ostańca, pagórka morenowego z okresu pierwszego zlodowacenia krakowskiego, które ocalało w trakcie późniejszej erozji. Na południe od przysiółka Goły Brzeg i w bezpośrednim jego sąsiedztwie, rozlewa się jedno z najdłuższych i najbardziej okazałych rabisk, czyli starorzeczy Raby. W latach siedemdziesiątych od głównego koryta Raby zostało ono odcięte w górnym biegu tamą, a nowe przeprowadzono przekopem liczącym 0,5 km. Gmina Kłaj zajmuje powierzchnię 8262 ha z czego 4340 ha stanowią lasy Puszczy Niepołomickiej.
Ze względu na położenie i ukształtowanie gmina jest zaliczana do najmniej skażonych w woj. małopolskim, znalazła się w czołówce gmin polskich szczególnie dbających o ochronę środowiska przyrodniczego. Gmina Kłaj graniczy terytorialnie z gminami: Niepołomice, Drwinia, Gdów i Bochnia.
Ze względu na położenie i ukształtowanie gmina jest zaliczana do najmniej skażonych w woj. małopolskim, znalazła się w czołówce gmin polskich szczególnie dbających o ochronę środowiska przyrodniczego.
WARTO ZOBACZYĆ:
*Pałac i Mauzoleum Żeleńskich - Majątek ziemski w Grodkowicach to dawna siedziba Żeleńskich, rodu szlacheckiego (w przeszłości kalwińskiego), zamieszkującego tutaj od XVII wieku. Rodzina ta, chociaż zajmująca się gł. rolnictwem, może poszczycić się także znanymi artystami, którzy z niej się wywodzą. Tu urodził się znany polski kompozytor Władysław Żeleński, tu także na wakacje do swojego wuja przyjeżdżał syn Władysława, Tadeusz Boy- Żeleński, literat, krytyk teatralny, publicysta, autor tekstów kabaretu „Zielony balonik”. Stąd też wywodzili się Żeleńscy, którzy założyli w Krakowie słynny Zakład witrażów. Obecny pałacyk, wybudowany w 1902 roku, w miejsce nieistniejącego dziś XVII-wiecznego dworu, został zaprojektowany przez Teodora Talowskiego w stylu eklektycznym, stanowiącym konglomerat elementów architektury romantycznej i neorenesansowej oraz niemieckiego modernizmu. Jest to budynek piętrowy, wzniesiony z czerwonej cegły i jasnego kamienia. Otacza go park, tworzący oazę zieleni, odcinającą skutecznie widoki zewnętrznego, współczesnego świata.Na głównym wejściem znajduje się sentencja:
„Sibi Amico et posteritati” – „Sobie, przyjacielowi i potomności” Po 1945 roku majątek Żeleńskich został upaństwowiony i przekazany Instytutowi Hodowli i Aklimatyzacji Roślin. W 2003 roku pałac został wpisany na listę obiektów architektonicznych promowanych podczas V Małopolskich Dni Dziedzictwa Kulturowego. Mauzoleum Żeleńskich Rodzinny grobowiec rodziny Żeleńskich z 1903 r. Usytuowany na dziedzińcu kościelnym w Brzeziu. Projektantem kaplicy był przyjaciel Żeleńskich - Władysław Ekielski. We wnętrzu znajdują się grobowce kilku członków rodu Żeleńskich, niektóre zdobią epitafia m.in. Marcyjana z Żelanki oraz Kamili z Rusockich (Żeleńska). W swoim pamiętniku Karol Żeleński (ostatni właściciel majątku) podaje że, wybudował go jego dziad Stanisław, brat kompozytora Władysława Żeleńskiego. Do tej pory są w nim chowani przedstawiciele tej rodziny.
*Kapliczka Świętej Anny w Brzeziu - Kapliczka z końca XIX wieku usytuowana jest przy drodze wyjazdowej z Brzezia na drogę Krajową nr 4. Słupowa, zbudowana najprawdopodobniej z kamienia. Na dwuspodniowym cokole znajduje się czworoboczny słup, ozdobiony dwoma wypukłymi pasami. Na nim ustawiona jest figura Matki Boskiej w niebieskiej sukni, depczącej głowę węża. Maryja ukazana jest ze skrzyżowanymi na piersiach dłońmi, rozwianymi włosami i welonem. Figurę osłania półkolisty, metalowy daszek. Kapliczka i figura są barwnie pomalowane i potocznie nazywane „Św. Anny”. Prawdopodobnie wcześniej usytuowana była tutaj figura tej świętej. Starszy mieszkaniec Brzezia twierdzi, że obecna figura przestawia Świętą Annę, mylnie braną za Matkę Boską.
*Kapliczka Świętego Floriana w Brzeziu - Kapliczka z 1880 roku zlokalizowana jest na niewielkim wzniesieniu, pośrodku zbiegu trzech ulic: tzw. ulicy Świętego Floriana, Jana Pawła II i Stromej. Ogrodzona jest prostym płotkiem. Usytuowana na dwuspadowym, niewielkim cokole, trójkondygnacyjna, z figurą Świętego Floriana. Kamienna, barwnie pomalowana kapliczka posiada w najniższej części, w płycie, napis fundacyjny Katarzyny Kościółkówny. W kondygnacji środkowej znajdują się płaskorzeźbione postacie świętych: Katarzyny, Michała Archanioła, Agnieszki i Ambrożego. Na ścianie ostatniej kondygnacji umieszczona jest scena Zwiastowania i Koronacji Najświętszej Marii Panny oraz postacie świętych m.in. Mikołaja. Kapliczkę wieńczy figura Świętego Floriana gaszącego płonący kościół. Ze względu na bardzo zły stan, w 2018 roku wykonane zostały prace konserwatorskie.
*Puszcza Niepołomicka - Puszcza Niepołomicka, dawniej Las Kłaj zajmuje blisko pół powierzchni gminy.
Puszcza niepołomicka to kompleks leśny położony w zachodniej części Kotliny Sandomierskiej, ok. 20 km na wschód od Krakowa. Zajmuje 7 miejsce wśród lasów nizinnych w kraju. Tworzy go kilka oddzielnych kompleksów, niegdyś stanowiących jedną całość. Główny obszar zlokalizowany w widłach Wisły i Raby zajmuje 110km². Pierwsza pisemna wzmianka o puszczy, w której występuje pod nazwą „Las Kłaj” pochodzi z 1242. W roku 1393 r. występują już pod nazwą "Las Niepołomicki", a w 1441 r. użyto po raz pierwszy nazwy "Puszcza Niepołomicka". Puszcza była własnością najpierw królów Polski (XIII-XVIII w.), a po rozbiorach przeszła na własność skarbu państwa.Nazwa Puszczy Niepołomickiej wywodzi się od staropolskiego słowa "niepołomny", czyli niemożliwy do pokonania, zniszczenia. Zatem dawniej puszcza "niepołomna" byłaby lasem trudnym do wykarczowania oraz do zagospodarowania rolniczego.Puszcza Niepołomicka była w przeszłości częścią wielkiego kompleksu leśnego, który rozciągał się od północnej Kotliny Sandomierskiej aż po dolinę Sanu. Ze względu na niewielką odległość puszczy od Krakowa, od XIII do XVIII w. była ona jednym z najpopularniejszych obszarów, na których polowali polscy władcy. Obecnie na terenie puszczy prowadzona jest normalna gospodarka leśna. Na obrazie satelitarnym tego obszaru widać skutki tej gospodarki: mozaikę młodników, zrębów i nielicznych starodrzewi.Puszcza Niepołomicka jest wymarzonym miejscem do rekreacji i wypoczynku. Fascynujący urok leśnych połaci można podziwiać z licznych szlaków turystycznych. Przygotowane trakty są wyśmienite na piesze i rowerowe wyprawy, a wśród konarów drzew odnajdziemy spokój i harmonię.
*Czarny Staw - Puszcza Niepołomicka to niewątpliwie jedno z najpiękniejszych miejsc do rekreacji w okolicy. To doskonałe miejsce do wypoczynku nie tylko dla mieszkańców gminy Kłaj oraz gmin ościennych, ale również dla turystów. Miłośnicy aktywnego sposobu spędzania wolnego czasu mogą nacieszyć się tu świeżym powietrzem oraz fantastycznymi widokami. Tu natura nie jest skromną. W głębi lasu, wśród zieleni drzew rozciąga się około 2 hektarowy zbiornik wodny nazywany „Czarnym Stawem”. Jest to największy i najbardziej popularny punkt czerpania wody w tutejszym lesie. Jego nazwa nie jest przypadkowa. Woda ma niemalże czarne zabarwienie ze względu na bliskość torfów, a jeszcze bardziej podkreśla je otoczenie ciemnego, sosnowego boru. W tym akwenie nie można się kąpać, ani nie da się tam dojechać samochodem. W związku z czym poleca się długi spacer lub przejażdżkę na rolkach, rowerze lub hulajnodze.
*Starorzecze Raby - Cennym walorem turystyczno-rekreacyjnym jest dolina rzeki Raby od lat odwiedzana przez miłośników kąpieli i wędkarzy.Na południe od przysiółka Goły Brzeg i w bezpośrednim jego sąsiedztwie, rozlewa się jedno z najdłuższych i najbardziej okazałych rabisk, czyli Starorzeczy Raby.
*Wielkie Błoto - Ten największy kompleks bagienny w województwie małopolskim znajduje się w przeważającej części w Szarowie na terenie zachodniej części Puszczy Niepołomickiej. Powstał on na skutek słabego odpływu wód z zagłębienia powierzchni starszej terasy Wisły – Raby. Występują tu unikalne zarośla łozowe, będące ostoją licznych gatunków zwierząt i ptactwa wodnego. Największą osobliwością tego terenu jest najdalej na południe wysunięte w Europie środkowej stanowisko reliktowej brzozy niskiej. Można tu spotkać roślinność bagienną oraz mokre łąki. Zachowały się tu pyłki roślinności tundrowej sprzed 8-7 tys. lat z okresu klimatu chłodnego (polodowcowego). Na skutek usuwania czynnych procesów torfotwórczych wyginęło tu wiele gatunków roślin, tj. skalnica torfowiskowa, widłak torfowy, rosiczka okrągłolistna. Eksploatację torfu prowadzono tutaj już od 1886r. Zapoczątkował ją Stanisław Żeleński. Żeleńscy w tym czasie byli właścicielami znacznej części Szarowa. Na początku XX wieku znajdowała się tutaj kopalnia torfu zatrudniająca około 60 osób. W Szarowie Żeleńscy założyli fabrykę czerni lakierniczej czyli farby. Torf wykorzystywany był jako materiał opałowy, a od lat 60-tych również do produkcji czerni torfowej (używanej jako naturalny barwnik do farb i lakierów) oraz sadzy. Jego intensywna eksploatacja spowodowała wybranie wierzchniej części złoża. Obecnie torf nie jest już tutaj przemysłowo eksploatowany. Zachowały się jednak ślady jego dawnego wydobywania.Torfowiska, wskutek odsłonięcia oraz zmeliorowania, uległy znacznemu przesuszeniu i miejscami przybrały strukturę pylastą. Do przesuszenia pokładów przyczyniło się też obniżenie poziomu wód gruntowych. Innym zagrożeniem dla torfowiska jest jego samozapalanie się lub pożary spowodowane wypalaniem kęp turzyc lub zarośli. W ciągu ostatnich 96 lat, jak stwierdzono, nie nastąpiło przyrastanie torfu i szacuje się, że w ciągu najbliższych 100 lat torfowisko ulegnie całkowitemu zanikowi.
*Ośrodek hodowli żubrów - W centrum uroczyska Poszyna znajduje się Ośrodek Hodowli Żubrów. Dziś jest to 70 - hektarowy teren ogrodzony betonowym płotem o dł. 3,5 km. Na obszarze tym żyje przeciętnie ok. 30 żubrów. Hoduje się tu zwierzęta wyłącznie linii białowiesko-kaukaskiej, o dł. 2,5 - 3,5 m. wysokości w kłębie 1,8 - 2 m. Pożywienie zwierząt składa się z ziół, trawy, młodych gałązek, kory drzew itp. Żubry mają sierść barwy brunatnej, gęstą przy grzywie i u szyi oraz krótkie, lecz masywne nogi. Każde nowo narodzone cielę otrzymuje imię zaczynające się od litery P (podobnie jak w całej Polsce). Las w rezerwacie w zasadzie pozbawiony jest podszytu, otwarty i prześwietlony. Jest to rezerwat ścisły bez możliwości zwiedzania.Historia żubrów i Ośrodka Hodowli Żubrów na terenie kompleksu Puszczy Niepołomickiej zaczyna się od roku 1925, jednak dopiero w kilka lat później w 1936 r. obszar 36 ha ogrodzono solidnym, drewnianym płotem i podzielono na pięć kwater. Pierwsze stado liczyło zaledwie trzy sztuki. Celem powstania i istnienia Ośrodka jest zachowanie i ochrona gatunku zagrożonego wyginięciem. Żubry z Puszczy Niepołomickiej mają stanowić zabezpieczenie na wypadek konieczności uzupełnienia czy zwiększenia liczebności stad żyjących na wolności.
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz