Kowala (daw. gmina Kowala-Stępocina) – gmina wiejska w województwie mazowieckim, w powiecie radomskim. W latach 1975–1998 gmina położona była w województwie radomskim.
Od strony północnej Kowala graniczy z Radomiem, od wschodu z jego osiedlami mieszkaniowymi i gminą Skaryszew, od południa z gminami Orońsko i Wierzbica, a od zachodu z gminą Wolanów.
Siedziba gminy to Kowala-Stępocina, gmina używa skróconej formy nazwy tej miejscowości Kowala.
Kowala - gmina w powiecie radomskim, położona w południowej części województwa mazowieckiego zajmuje obszar 74,7 km2. Mieszka tu obecnie 11 929 osób (stan na dzień 31.12.2018 r.). Gminę tworzy 19 sołectw w skład których wchodzi 26 miejscowości. Gmina od północy graniczy z Radomiem, od wschodu z jego osiedlami mieszkaniowymi i gminą Skaryszew, od południa z gminami Orońsko i Wierzbica, a od zachodu z gminą Wolanów. Położenie geograficzne naszej gminy, w bezpośredniej bliskości aglomeracji miejskiej oraz dogodnych szlaków komunikacyjnych, daje szczególne możliwości rozwoju głównie w sferze usług. Południowy obszar gminy to region z przewagą gospodarstw rolnych, w którym obok tradycyjnych gospodarstw wzrasta ilość specjalistycznych ferm hodowlanych oraz producentów owoców i warzyw. Spośród kilkuset przedsiębiorstw zarejestrowanych na terenie gminy najważniejsze znaczenie mają firmy transportowe, piekarnie i wytwórcy mebli. Na jej terenie mają swoje siedziby: Urząd Gminy, Urząd Pocztowy, Bank Spółdzielczy, Gminne Centrum Informacji, Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej, Ośrodek Integracji Środowiskowej "Szansa", Samodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej, sześć publicznych szkół podstawowych, publiczne przedszkole, publiczna biblioteka, sześć kościołów parafialnych, apteka oraz cztery jednostki Ochotniczej Straży Pożarnej. Kowala i jej okolice mają ciekawą historię, bogatą kulturę i tradycję. Do najważniejszych zabytków zalicza się modrzewiowy kościół w Bardzicach z XVIII wieku oraz barokowy kościół pod wezwaniem św. Wojciecha w Kowali.
ZARYS HISTORYCZNY:
Według legend wieś Kowala miała istnieć już w XI wieku. Jednak te przekazy nie znajdują potwierdzenia w źródłach. Pierwszą pewną wzmianką jest zapis z kościelnych spisów podatkowych z lat 1325-1327, gdzie po raz pierwszy pojawia się nazwa wsi Chowale. W kronikach Długosza (1470-1480) pojawia się już nazwa Cowalya Sthępoczina. Nazwa według językoznawców pochodzi od nazwy osobowej "Stępota", pochodzącej od słowa stąpać. Wieś od końca XV w. była własnością kolejno Pawła herbu Bogoria, rodu Łodziów z Wielkopolski, Piaseckich a następnie Kamienieckich. Kowala nie stała się w tym czasie "gniazdem" rodowym żadnego z rodów. W początkach XVIII wieku dziedzicami Kowali zostali Gozdzcy, zwani też Gojskimi herbu Doliwa. Kolejnym dziedzicem wsi został Andrzej Mokronowski, a po nim w 1784 r. Kowalę oraz Rudę Wielką kupił Jan Rogowski herbu Jastrzębiec szambelan królewski, porucznik wojsk polskich. Rogowski był fundatorem nowej świątyni w Kowali, która została konsekrowana w 1790r. Niestety kilka lat później w 1794 r. kościół spłonął od uderzenia pioruna. Wtedy Jan Rogowski, a po nim jego zięć Jan Nepomucen Jasiński wystawili nową murowaną świątynię. Po śmierci Jana Jasieńskiego dziedziczką wsi została jego córka Klementyna Deskur, która wraz z mężem Józefem Deskurem w czasie Powstania Styczniowego wspierała powstańców. Tuż po powstaniu Kowala została siedzibą gminy. W tym czasie majątek Kowala został sprzedany Zofii i Szczepanowi Bukowieckim, a następnie przeszedł w ręce Władysława Kuźnickiego. Jego córka Maria Kuźnicka objęła zarząd majątku Kowali w 1919 r. i wspólnie z mężem Aleksandrem Bronisławem Colonne-Walewskim gospodarowali w Kowali do roku 1945, kiedy majątek uległ parcelacji. Maria z Kuźnickich Colonna-Walewska była znanym społecznikiem. Za zaangażowanie i pomoc innym ludziom została nagrodzona w 1928 r. medalem Dziesięciolecia Odzyskania Niepodległości. Po wybuchu II Wojny Światowej już w dniach 7-8 września, Kowala została zajęta przez wojska niemieckie. Druga wojna światowa w rejonie Kowali przebiegła dosyć spokojnie. Walewscy w miarę możliwości pomagali uciekinierom, partyzantom i mieszkańcom okolicznych wsi. We dworze Maria Walewska zorganizowała tajne nauczanie. Po wojnie właścicielka Kowali Maria Sylwia Walewska podjęła pracę jako nauczycielka a później jako urzędniczka. Zmarła w 1980 r.W 1950 r. wprowadzono Rady Narodowe, likwidując samorząd gminy i urząd wójta. Powstały wówczas gromady obejmujące po kilka wiosek. Gmina Kowala została podzielona na kilka gromad. W 1954 roku wprowadzono Gromadzkie Rady Narodowe. W latach 1954 – 1972 granice gromad były często zmieniane. W 1972 r. zniesiono gromady, zastępując je gminami. Wprowadzono urząd Naczelnika Gminy. Wtedy po raz drugi powstała gmina Kowala. W 1975 roku wprowadzono dwustopniowy podział terytorialny kraju. Powiaty uległy likwidacji, w ich miejsce powstała struktura mniejszych województw i gmin. Utworzono wtedy województwo radomskie, w którym znalazła się gmina Kowala. Od 1 stycznia 1991 po reformie administracyjnej Kowala weszła w skład nowoutworzonego powiatu radomskiego w województwie mazowieckim.
ROZWÓJ GOSPODARCZO-SPOŁECZNY:
Gmina Kowala dba o rozwój gospodarczy i społeczny. Świadczą o tym inwestycje i realizowane projekty skierowane do lokalnej społeczności. Dogodność dla mieszkańców stanowi dobrze rozwinięta sieć dróg. Na terenie gminy funkcjonuje pięć szkół podstawowych: w Kowali, Bardzicach, Mazowszanach, Młodocinie Mniejszym i Kończycach Kolonii, gimnazjum w Parznicach oraz przedszkole w Kowali. Placówki te są wyremontowane i doposażone, a ostatnio przy szkołach podstawowych powstały nowoczesne i bezpieczne place zabaw. Działalność kulturalna gminy Kowala opiera się na działaniach takich instytucji jak Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej, Gminna Biblioteka Publiczna. Gminne Centrum Wolontariatu, placówki oświatowe oraz liczne stowarzyszenia i grupy nieformalne aktywnie działające w sferze kultury. Z ich inicjatywy do kalendarza na stałe wpisały się takie imprezy jak: Sztafeta Niepodległości, Akcja Czyścioch, Dzień Wolontariusza, festyny rodzinne, rajdy rowerowe i wiele innych imprez środowiskowych, konkursów i happeningów organizowanych corocznie w różnych miejscowościach na terenie gminy.
WARTO ZOBACZYĆ:
Kościół parafialny p.w. św. Wojciecha w Kowali
Kościół p.w. św. Andrzeja Boboli w Bardzicach
Dom pamięci ks. Romana Kotlarza
Pomnik Żwirki i Wigury
Pomniki i miejsca pamięci związane z Powstaniem Styczniowym
Pomnik w Rożkach - upamiętnia dokonaną w tym miejscu w dniu 12.10.1942 r. masową egzekucję przeprowadzoną przez hitlerowców na mieszkańcach Radomia.
źródło: www.kowala.pl
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz