WIRTUALNY SKANSEN
Muzeum Kultury Ludowej w Kolbuszowej – instytucja kultury województwa podkarpackiego, wpisana do Państwowego Rejestru Muzeów. Obiekt zlokalizowany jest głównie na obszarze miejscowości Brzezówka.
Misją Muzeum jest zachowanie dla następujących po sobie pokoleń świadectwa i obrazu ich tożsamości.
Tę służbę społeczną Muzeum realizuje przez badanie i dokumentowanie uwarunkowań, wpływów i zjawisk dorobku kulturowego Lasowiaków i Rzeszowiaków oraz gromadzenie, przechowywanie i udostępnianie jego materialnych świadectw. Działalność owa ogniskuje się wokół ekspozycji dawnego budownictwa wsi i miasteczek, przedstawianej jako model możliwie bliski rzeczywistemu obrazowi życia. Jest to rozległy zakres działania także w sensie geograficznym, gdyż obejmuje całą północną część województwa podkarpackiego.
Park Etnograficzny, skansen budownictwa ludowego, zlokalizowany jest na terenie trzech sąsiadujących ze sobą miejscowości: Brzezówki, Kolbuszowej oraz Kolbuszowej Górnej, położony nad rzeką Nil, wśród lasów, stawów i pól uprawnych – zajmuje powierzchnię niemal 30 hektarów z czego większość tego obszaru przynależy do miejscowości Brzezówka. Zgromadzono w nim ponad 80 mniejszych i większych obiektów architektury drewnianej oraz liczne sprzęty, narzędzia oraz inne przedmioty obrazujące życie codzienne wsi Lasowiaków i Rzeszowiaków z przełomu XIX i XX w. Do ciekawych obiektów należy okazały kościół pw. św. Marka Ewangelisty z Rzochowa, zespół wiatraków, młyn wodny, olejarnia, remiza strażacka z wystawą dawnego sprzętu pożarniczego, budynek szkoły i karczmy wiejskiej. Kulturę materialną i duchową Lasowiaków i Rzeszowiaków obrazują także urządzone w niektórych wnętrzach wystawy: wyrobów rękodzielniczych, o pracach gospodarskich, o zwyczajach i obrzędach.
Nasze muzeum posiada prawie 16 000 zabytków ruchomych, prezentujących dorobek kulturowy Lasowiaków i Rzeszowiaków oraz podkreślających wyjątkowość ziemi kolbuszowskiej.
Najciekawszymi i określającymi charakter naszej instytucji grupami muzealiów są:
Architektura
Tę grupę tworzą: chałupy, stodoły, budynki inwentarskie, spichlerze, kuźnie, wiatraki, kościół, szkoła, remiza, karczma, młyn wodny, ponadto pracownia garncarska, olejarnia i maneż. Wszystkie te obiekty zestawione są w skansenie. Większość z nich tworzy zagrody, w których małą architekturę reprezentują: płoty, studnie, piwnice i kapliczki, zabytki architektury drewnianej
Sztuka ludowa
Muzealia w tej dziedzinie stanowią rzeźby pełne i płaskorzeźby drewniane i ceramiczne, obrazy i rysunki, malowanki, makatki, wycinanki, pająki oraz różnego rodzaju ozdoby do zawieszania najczęściej wykonane z bibuły, np. serca, kwiaty pojedyncze lub połączone w girlandy.
Stroje ludowe
Wśród pokaźnej kolekcji eksponatów wykonanych z różnych tkanin największą część obejmują elementy dawnego, tradycyjnego stroju ludowego Lasowiaków (region grębowsko-tarnobrzeski, kolbuszowsko-raniżowski, leżajski) i Rzeszowiaków (region rzeszowski, łańcucki, przeworski). Zbiór tworzą stroje odświętne o szczególnie wypracowanej formie, wykonane z wysokiej jakości tkanin i bogato zdobione. Są tu także muzealia związane z ubiorami i wyposażeniem domów mieszczańskich oraz szlacheckich (np. kilimy i narzuty pluszowe, haftowane obrusy, bielizna pościelowa z tkanin luksusowych).
Plastyka obrzędowa
Zbiór ten tworzą eksponaty związane z obrzędowością doroczną i rodzinną. Okres bożonarodzeniowy reprezentują zwłaszcza pająki i akcesoria kolędnicze, a wielkanocny – pisanki wykonane techniką batikową i skrobania, a także palmy. Do muzealiów związanych z obrzędowością rodzinną należą przede wszystkim te dotyczące wesela (pieczywo obrzędowe: szyszki weselne, kołacz, rózgi weselne oraz stroiki – wianki panny młodej).
Ceramika
Kolekcję ceramiki reprezentują trzy główne podzbiory: ceramika wykonywana w warsztatach rzemieślniczych – garncarskich, wyroby fajansowe produkowane przez polskie i zagraniczne farfurnie oraz wyroby porcelanowe. Zbiór ten obejmują przede wszystkim naczynia spełniające utylitarne funkcje w gospodarstwie domowym: garnki różnych rozmiarów i kształtów z odmianą dwojaków i czworaków, misy, donice, makutry, cedzaki, dzbany, doniczki do kwiatków, ale także naczynia specjalistyczne, takie jak podkurzacze do pszczół, miodowniki czy kropielniczki.
Wyroby z drewna
Tę grupę tworzą zwłaszcza przedmioty związane z wyposażeniem wnętrz mieszkalnych i gospodarczych zagród wiejskich. Są to różnego rodzaju meble, naczynia klepkowe i dłubane, mniejsze i większe urządzenia gospodarcze używane do przetwarzania płodów rolnych i zwierzęcych, drobniejsze sprzęty pomocne przy pracach domowych itp.
Kolekcje osobowe
To zbiory muzealiów związane z konkretnymi osobami, na które składają się zabawki drewniane wykonane przez Stanisława Naroga (ekspozycja w chałupie z Wrzaw) oraz wyposażenie domu posła ludowego Jana Sobka i jego syna Stanisława (ekspozycja w chałupie z Budziwoja).
Ule i narzędzia pszczelarskie
Kolekcja obejmuje ule kłodowe leżące, stojące i ramkowe „dziane” w pniach (głównie słowiańskie – Ciesielskiego), warszawskie zwykłe, a także ule ramkowe. Uzupełniają ją drobne narzędzia służące do budowy („dziania”) uli kłodowe oraz oporządzania pszczół w barciach i pasiekach przydomowych.
Narzędzia rolnicze
To zbiór narzędzi i maszyn do uprawy ziemi oraz wstępnej obróbki płodów rolnych. Znajdują się w nim eksponaty niegdyś służące do uprawy roli, siewu oraz pielęgnacji roślin zbożowych, pastewnych i okopowych, zbioru zbóż i siana, czyszczenia oraz gatunkowania ziarna i ziemniaków, a także do przyrządzania paszy. Oprócz tego kolekcję tworzą narzędzia i maszyny omłotowe oraz maszyny napędowe.
Naczynia miedziane
Tę grupę eksponatów stanowią różnego rodzaju i wielkości garnki, rondle, miarki, baniaki i czajniki. Obejmują ją także pojedyncze egzemplarze takich przedmiotów, jak: sagan, kocioł do zawieszania, lejek, taca, półmisek, samowar i grzałka. Większość z nich wytwarzana była przez kotlarzy pochodzących z mniejszości narodowej romskiej.
Meble kolbuszowskie
To cenna kolekcja bogato intarsjowanych barokowych muzealiów określanych jako meble kolbuszowskie. Jej unikatowość stanowią biedermeierowska kanapa (fornirowana orzechem i intarsjowana jaworem, wykonana przez stolarza Jana Turka w latach 20. XIX w. dla Tyszkiewiczów z Weryni) oraz replika biblioteczki (z Pałacu w Weryni, którą wykonał w 1932 r. Wiktor Mazurkiewicz). Uzupełnieniem kolekcji są inne meble zamawiane przez kolbuszowskich mieszczan, znacznie mniej zamożnych klientów, z czego wynika ich stosunkowo skromna forma i zdobnictwo, np.: komoda (dębowa, z charakterystyczną wstęgową intarsją, należąca kiedyś do rodziny Grodeckich), szafa apteczna (wykonana pod koniec XIX w. dla rodziny Cassinów), szafa (o charakterystycznym wykroju płycin drzwiowych wykonana w pierwszych latach drugiej połowy XIX w. dla rodziny Winiarskich) oraz stolik na kwiaty (z warsztatu Wiktora Mazurkiewicza, intarsjowany, datowany na 1952 r. – jeden z ostatnich przykładów zanikającej tradycji świetnego niegdyś kolbuszowskiego stolarstwa).
Zbiory pożarnicze
Zbiór ten tworzą: czterokołowe sikawki konne różnych systemów (najcenniejsze i najciekawsze eksponaty w tej grupie zbiorów!), sprzęt gaśniczy (najdawniejsze zabytki to przenośna sikawka kubłowa, tzw. „kadziówka”, i wahadłowa sikawka wiedeńskiej firmy Knaust z końca XIX w.), umundurowanie i uzbrojenie osobiste (pasy z toporkami, hełmy, kaski, czapki) oraz medale, odznaki i akcesoria pamiątkowe.
EKSPONATY
Sektor wejściowy
dwór z Sędziszowa Małopolskiego (połowa XIX w.) - recepcja, sklep, kawiarnia,
dom z Żołyni Dolnej (1815) - wystawa Jak powstał skansen?, wystawa ziół, oryginalna wędzarnia,
krucyfiks z Kolbuszowej Dolnej (1 połowa XIX w.) - rzeźba polichromowana.
Sektor lasowiacki
drewniany wiatrak paltrak z Rudy (1934),
młyn wodny z Żołyni Dolnej (1897),
kapliczka z Kolbuszowej Górnej (XIX w.),
północnolasowiacka zagroda z Jeziórka (Zagroda Bartników): chałupa (koniec XIX w.), stajnia (początek XX w.), spichlerz (przełom XVIII i XIX w.), stodoła z Woli Zarczyckiej-Kołaczni (koniec XVIII w.), gruba (ziemna piwniczka wolnostojąca),
spichlerz z Bidzin (1784) - najstarszy obiekt skansenu, magazyn i sala wystawowa,
ul pawilonowy z Lubaczowa zbudowany przez Józefa Petrusa (początek XX w.),
kapliczka ze Staniszewskiego (przełom XIX i XX w.),
zagroda z Wrzaw: chałupa (1866), stajnia (około 1925), stodoła z Cyganów (2 połowa XIX w.),
zrekonstruowana kapliczka z Jeżowego (pierwotna z 1824 wzniesiona przez chłopa Sagana),
zagroda puszczańska z Kopci: chałupa z Cierpisza (1859), stodoła z Kopci (2 połowa XVIII w.), spichlerz z Kopci-Żarkowiny (koniec XVIII w.), stajnia z Nowej Wsi (2 połowa XIX w.),
pasieka z Puszczy Sandomierskiej,
zagroda józefińska z Bożej Woli: chałupa z Bożej Woli (1 połowa XIX w.), budynek gospodarczy z Bożej Woli (rekonstrukcja), stodoła z Glin Małych (lata 20. XX w.),
drewniana kuźnia ze Staniszewskiego (początek XX w.),
małomiasteczkowa zagroda rzemieślnicza z Żołyni Dolnej: chałupa (1810), stodoła połączona ze stajnią (1 połowa XIX w.),
kapliczka z Domatkowa (2 połowa XIX w.),
zagroda z Woli Zarczyckiej: chałupa Marcina Turczyna (1914), stodoła Bronisława Piechowskiego (2 połowa XIX w.), stajnia Katarzyny Turczyn (1926), chlew Józefa Sarzyńskiego (lata 20. XX w.), spichlerz Czesława Białasa z Mazurów (1929),
kapliczka słupowa z Widełki (2 połowa XIX w.),
kościół św. Marka z Rzochowa (1843), w skansenie od 2008,
zagroda z Huty Przedborskiej: chałupa (pierwotnie dymna, 1862), stajnia (2 połowa XIX w.), stodoła z Kopci-Górali (połowa XVIII w.),
drewniana szkoła z Trzebosi (1881) z ogrodem kwiatowym i budynkiem gospodarczym z Wólki Sokołowskiej (1 połowa XX w.),
pracownia garncarska z Łążka Garncarskiego (lata 30. XX w.),
zagroda z Lipnicy: chałupa (lata 60. XIX w.), stajnia z Weryni (połowa XX w.),
krzyż z Kolbuszowej Dolnej ufundowany przez Jana Rzepkę (około 1910),
wiatrak holenderski z Zarównia (1936),
karczma żydowska z Hadli Kańczuckich ze studnią w komorze (koniec XIX w.),
drewniana kuźnia z Białobrzegów (1881),
wiatrak holenderski z Padwi Narodowej zbudowany przez Stanisława Skrzypka (1939, funkcjonował do 1975),
wiatrak koźlak z Trzęsówki (około 1910, pracował do lat 60. XX w.),
wiatrak koźlak z Zarębek (pierwotnie z Woli Domatkowskiej, koniec XIX w., działał do lat 60. XX w.),
wiatrak koźlak z Trzęsówki-Kłodzin (pierwotnie stał w Siedlance, lata 20. XX w., pracował do 1950).
Sektor rzeszowiacki
zagroda z Brzózy Stadnickiej: chałupa (2 połowa XIX w.), budynek gospodarczy (2 połowa XIX w.), stodoła z Rzeszowa (2 połowa XIX w.), olejarnia z Brzyskiej Woli (przełom XIX i XX wieku),
remiza (późniejsza kancelaria gminna i areszt) ze Słociny wystawiona staraniem księdza prałata Daniela Solikowskiego (1877) - wystawa poświęcona Ochotniczym Strażom Pożarnym,
kapliczka z Rakszawy (koniec XIX w.), w skansenie od 1983,
zagrody okólne z Markowej: Szylarów (XVIII-XIX w.) i Kielarów (1804, XIX w.),
zagroda z Budziwoja: chałupa (1867), stodoła (2 połowa XIX w.), piwnica (rekonstrukcja z 1986), spichlerz z Ropczyc (przełom XVIII i XIX w.),
wiatrak koźlak z Markowej wzniesiony przez Stanisława Galę (1935)
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz