Powiat proszowicki – powiat w Polsce (województwo małopolskie), utworzony w 1999 roku w ramach reformy administracyjnej. Jego siedzibą są Proszowice.
Według danych z 31 grudnia 2019 roku powiat zamieszkiwało 43 222 osób.
Powiat Proszowicki o powierzchni 414.6 km2 leży w odległości ok. 30 km od Krakowa w kierunku północno - wschodnim, granicząc z powiatami: miechowskim, krakowskim ziemskim, bocheńskim, brzeskim, tarnowskim i kazimierskim (woj. Świętokrzyskie). Powiat położony w obrębie Płaskowyżu Proszowickiego będącego częścią makroregionu - Niecki Nidziańskiej, o glebach lessowych będących bazą dla czarnoziemu. Występuje tutaj klimat łagodny, pozbawiony skoków i zmian termicznych. Powiat tworzy 6 gmin: 3 miejsko-wiejske: Proszowice, Nowe Brzesko oraz Koszyce, 3 gminy wiejskie: Koniusza, Pałecznica, Radziemice, w skład których wchodzi 135 miejscowości.
ZARYS HISTORYCZNY:
1954–1972
Powiat proszowicki został powołany 1 października 1954 roku w województwie krakowskim, jako jeden z pierwszych powiatów utworzonych po wprowadzeniu gromad w miejsce dotychczasowych gmin (29 września 1954) jako podstawowych jednostek administracyjnych PRL. Na powiat proszowicki złożyły się 1 miasto i 24 gromady, które wyłączono z trzech ościennych powiatów (w praktyce gromady te należały do tych powiatów przez zaledwie dwa dni):
z powiatu miechowskiego (woj. krakowskie):
miasto Proszowice
gromady Biórków Wielki, Brzesko Nowe, Dobranowice, Glewiec, Igołomia, Karwin, Klimontów, Koniusza, Kowala, Makocice, Mniszów, Niegardów, Ostrów, Pałecznica, Pieczonogi, Radziemice, Smoniowice, Śmiłowice, Wawrzeńczyce i Wierzbno
z powiatu krakowskiego (woj. krakowskie):
gromady Czulice i Wyciąże
z powiatu pińczowskiego (woj. kieleckie):
gromady Bobin i Kościelec (zmiana przynależności wojewódzkiej)
1 stycznia 1956 roku gromady Czulice i Wyciąże powróciły do powiatu krakowskiego, natomiast do powiatu proszowickiego przyłączono gromady Łętkowice i Waganowice z powiatu miechowskiego[9]. 31 grudnia 1961 roku zniesiono gromady Dobranowice (włączono do gromad Wawrzeńczyce, Brzesko Nowe i Kowala) i Mniszów (do gromad Brzesko Nowe i Kowala). 1 stycznia 1969 roku zniesiono gromadę Śmiłowice a jej obszar włączono do gromady Nowe Brzesko.
1973–1975
Po zniesieniu gromad i reaktywacji gmin 1 stycznia 1973 roku powiat proszowicki podzielono na 1 miasto i 8 gmin:
miasto Proszowice
gminy Igołomia-Wawrzeńczyce, Kościelec, Niegardów, Nowe Brzesko, Pałecznica, Proszowice, Radziemice i Wierzbno
1975–1998
Po reformie administracyjnej obowiązującej od 1 czerwca 1975 roku terytorium zniesionego powiatu proszowickiego zostało włączono do nowego województwa miejskiego krakowskiego; jedynie gmina Pałacznica znalazła się w nowym (mniejszym) województwie kieleckim.
W 1976 roku zniesiono cztery gminy:
15 stycznia – gminę Kościelec
1 lipca – gminę Pałecznica(weszła w skład dychotomicznej gminy Racławice-Pałecznica)
2 lipca – gminy Niegardów i Wierzbno
Gmina Pałecznica została odtworzona 2 kwietnia 1991 roku.
1999 do dziś
W wyniku reformy administracyjnej z 1999 roku powiat przywrócono w województwie małopolskim, lecz w innym kształcie niż zniesiony w 1975 roku:
gminę Igołomia-Wawrzeńczyce przyłączono do powiatu krakowskiego
gmin Kościelec, Niegardów i Wierzbno nie reaktywowano.
miasto i gminę Proszowice połączono 1 stycznia 1992 roku we wspólną gminę miejsko-wiejską
powiat proszowicki zwiększył się natomiast o:
gminę Koszyce (do 1954 roku w powiecie pińczowskim w woj. kieleckim, w latach 1973–1975 w powiecie kazimierskim w tymże województwie, a następnie w „małym” woj. kieleckim do końca 1998 roku)
gminę Koniusza (do 1954 roku w powiecie miechowskim w woj. krakowskim, odtworzonej 2 lipca 1976 roku w woj. miejskim krakowskim – tamże do 1998 roku)
WALORY POWIATU PROSZOWICKIEGO:
Na terenie powiatu zachowało się wiele zabytków architektury sakralnej i świeckiej (zabytkowe kościoły, dwory, pałace, przydrożne kapliczki i figurki). Należy również wspomnieć o ludziach, znanych i szanowanych synach tej ziemi. Stąd pochodził Stanko z Proszowic - Stańczyk nadworny błazen króla Zygmunta Starego; Jan Proszowski - nadworny malarz króla Jana Kazimierza. W Proszowicach urodził się ojciec Rafał Kalinowski, karmelita, powstaniec z 1863 roku oraz błogosławiony ksiądz Józef Pawłowski, męczennik jednego z niemieckich obozów koncentracyjnych. Z kolei z Rzędowic (k. Proszowic) pochodził Wojciech Bartos (Bartosz Głowacki) chłop kościuszkowski, kosynier wsławiony w bitwie pod Racławicami.
Powiat Proszowicki posiada wiele atrakcji turystycznych. Równie cenna jest przyroda - rzeźba terenu (nieckowate ukształtowanie, pagórkowatość terenu, wąwozy, urwiska), czyste powietrze oraz zagajniki sprawiają, iż teren doskonale nadaje się do wypoczynku, rekreacji, uprawiania sportu i turystyki (pieszej i rowerowej). Przez powiat przebiegają szlaki historyczno-turystyczne, są to m.in.: Szlak Kościuszkowski prowadzący docelowo do Kopca T. Kościuszki w Racławicach; Szlak Rowerowy - Młyny Doliny Szreniawy oraz Szlak Architektury Drewnianej z wykorzystaniem systemu IDENTUR, który służy oznakowaniu lokalnych zabytków. Są również miejsca, w których pagórki dochodzą do samej Wisły, tworząc urwiska z bogatą roślinnością. To wszystko nadaje krajobrazowi niezwykłego kolorytu, gdzie można uprawiać turystykę pieszą, rowerową, czy też wędkowanie.
Wszystko to sprawia, że Powiat Proszowicki ze swoim krajobrazem, zabytkami przyrodą, możliwościami sportowo-turystycznymi zachęca do odwiedzenia i spędzenia czasu na wiele ciekawych sposobów.
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz