wirtualny spacer
Powiat tomaszowski – powiat w Polsce (województwo lubelskie) odtworzony w 1999 roku w ramach reformy administracyjnej. Jego siedzibą jest miasto Tomaszów Lubelski.Powiat Tomaszowski leży w południowo-wschodniej części województwa lubelskiego, przy granicy z Ukrainą – przejście drogowe i kolejowe w Hrebennem. Powiat zajmuje powierzchnię 1487 km.kw. Na obszarze powiatu znajdują się następujące krainy geograficzne: Roztocze Środkowe i Południowe – zwane też Wschodnim, Wyżyna Wołyńska (Kotlina Hrubieszowska i Grzęda Sokalska), Wyżyna Lubelska (Padół Zamojski), Kotlina Sandomierska (Równina Biłgorajska) i Kotlina Pobuża (Równina Bełska). Na terenie powiatu znajdują się cztery miasta:
- Tomaszów Lubelski (20 222 mieszk. • 13,29 km² • 1522 os./km²)
- Łaszczów (ok. 2300 mieszk. • 5 km² • 460 os./km²)
- Tyszowce (2186 mieszk. • 17,85 km² • 122 os./km²)
- Lubycza Krolewska (ok. 1700 mieszk.)
Powiat tomaszowski wyróżnia się niespotykanym bogactwem form ochrony przyrody. Znajdują się tu trzy parki krajobrazowe: Krasnobrodzki, Południoworoztoczański i Puszczy Solskiej, a także aż 11 rezerwatów przyrody wśród nich “Nad Tanwią i “Czartowe Pole, ze słynnymi szumami, 7 użytków ekologicznych i ok. 100 pomników przyrody! Najwyższą formą ochrony na terenie powiatu tomaszowskiego są parki krajobrazowe. Są to: Puszczy Solskiej, Krasnobrodzki oraz Południoworoztoczański. Inną formą ochrony przyrody występującą na terenie powiatu są rezerwaty (florystyczny: “Skrzypny Ostrów” (ze stanowiskiem modrzewia polskiego, gm. Tarnawatka), leśne: “Las Lipowy w Uroczysku Bukowiec” (gm. Jarczów), ”Jalinka” (gm.Lubycza Król.) ze skamieniałymi drzewami,”Przecinka” (ze starodrzewem bukowym, gm. Rachanie), “Zarośle” (ze starodrzewem jodły, gm. Tomaszów Lub.), torfowiskowy: “Nowiny” (gm. Susiec) stepowy: “Skarpa Dobużańska” (z roślinnością kserotermiczną gm. Tyszowce),”Machnowska Góra (gm.Lubycza Król.), geologiczny: “Piekiełko” (skupisko 68 głazów piaskowców kwarcytycznych), rezerwaty krajobrazowe: “Nad Tanwią” (gm. Susiec), “Czartowe Pole” (na pograniczu gmin Susiec i Józefów)).
Parki Krajobrazowe:
*Krasnobrobrodzki Park Krajobrazowy /9390 ha/, utworzony w 1988 r. na obszarze Roztocza Środkowego; w pow. tomaszowskim znajduje się płd.-wsch. część Parku z kulminacją Wapielnia /386,5 m n.p.m./; w rzeźbie Parku dominują pasma wzgórz o wysokości do 350 m n.p.m., urozmaiceniem krajobrazu są paraboliczne wydmy i głębokie wąwozy; ponad połowę powierzchni Parku zajmują lasy, głównie bór świeży, w którym przeważa sosna a także jodła; w runie występują rzadkie rośliny górskie jak: widłak wroniec, narecznica szerokolistna, przytulia okrągłolistna a także gatunki środowisk torfowiskowych i kserotermicznych.
*Południoworoztoczański Park Krajobrazowy, (1989r.), /20.376 ha/ powierzchni, z tego 4.139 ha w woj. podkarpackim; w krajobrazie przeważają spłaszczone pagórki porośnięte lasem, urozmaicone wciętymi dolinami, wąwozami i wydmami, tu znajdują się największe wzniesienia roztoczańskie w Polsce: Długi Goraj (391,5 m n.p.m.) oraz Wielki Dział ( 390,5 m n.p.m.) i Krągły Goraj (388,7 m n.p.m.); lasy zajmują 67 % pow. Parku, wśród nich cenne bory buczyny karpackiej i jodłowe; wśród ssaków występują: wydra, piżmak, tchórz, borsuk, łasica, kuna, gronostaj; przez Park prowadzą ciekawe szlaki turystyczne m.in. “Po bunkrach Mołotowa” /niebieski/.
*Park Krajobrazowy Puszczy Solskiej, /28,980 ha/, utworzony w 1988 r., na terenie ówczesnych województw: zamojskiego i przemyskiego; aktualnie płn.-wsch. część Parku leży w pow. tomaszowskim; najcenniejszą formą geologiczno – topograficzną jest krawędź Roztocza, przez którą przełamują się rzeki: Szum, Sopot, Jeleń, Tanew, Potok Łosiniecki, tworząc system małych wodospadów tzw. “szumów”; Park ma charakter typowo leśny, 85 % pow. zajmują bory sosnowe i inne; występują tu także torfowiska niskie i wysokie; w faunie spotyka się zwierzęta łowne, płazy, gady oraz rzadkie i chronione ptaki m.in.: perkozy, orlika krzykliwego, pustułkę, cietrzewia, puchacza, dudka, żurawia i bociana czarnego;
O wielokulturowym dziedzictwie ziem powiatu tomaszowskiego świadczą liczne zabytki świeckie i sakralne, jak np. grodziska należące do Grodów Czerwieńskich, kościoły rzymskokatolickie, cerkwie greckokatolickie (unickie) i prawosławne, d. zbory ewangelickie i żydowskie synagogi.
Dobrze rozwinięta usługowa baza turystyczna, głównie w Tomaszowie Lub., Suścu, Majdanie Sopockim, a także znana gościnność mieszkańców, są dodatkowymi walorami powiatu tomaszowskiego.
ATUTY POWIATU
Przygraniczne położenie – przez powiat przebiega droga krajowa Nr 17 Gdańsk-Warszawa-Hrebenne (granica państwa) Odessa.
Na terenie powiatu znajduje się międzynarodowe przejście graniczne Hrebenne – Rawa Ruska.
Relatywnie niskie koszty pracy i łatwy dostęp do fachowców.
Ceny towarów i obiektów niższe niż w innych regionach kraju.
Zaplecze rolnicze dobrej jakości produkty jako baza dla rozwoju przetwórstwa żywnościowego, znakomite ekologiczne warunki do produkcji rolnej, w tym zdrowej żywności.
Naturalne walory przyrodniczo-krajobrazowe Roztocza, specyficzny mikroklimat lasów sosnowych, czyste nieskażone środowisko.
Bogate tereny myśliwskie i łowieckie.
PREFEROWANE KIERUNKI INWESTYCJI
Przetwórstwo i obrót produktami rolno-spożywczymi.
Infrastruktura okołoturystyczna.
Infrastruktura przygraniczna.
Ochrona środowiska naturalnego.
OŚWIATA
Bazę dydaktyczną w powiecie stanowi: 52 szkoły podstawowe, 22 gimnazja, 4 zespoły szkół.
KULTURA
Na terenie powiatu organizowane są imprezy kulturalno-sportowe o zasięgu krajowym oraz między-narodowym. Ważniejsze imprezy to: Transgraniczny Festiwal Pieśni o Roztoczu, Festiwal Dorobku Artystycznego Polskich Środowisk Przygranicznych, Ogólnopolskie Narciarskie Biegi Hetmańskie,
SPORT
Powiat tomaszowski ze względu na położenie geograficzne stwarza wszechstronne możliwości aktywnego wypoczynku zarówno w okresie letnim jak i Zimowym. W Tomaszowie Lubelskim funkcjonuje Ośrodek Sportu i Rekreacji TOMASOVIA z kompleksem sportowym, halą sportową, siłownią, dwoma boiskami piłkarskimi, kortami tenisowymi oraz hotelem. W okresie zimy istnieją doskonałe warunki do uprawiania sportów zimowych. Wytyczone są w obrębie Siwej Doliny trasy narciarskie.
- Tomaszów Lubelski (20 222 mieszk. • 13,29 km² • 1522 os./km²)
- Łaszczów (ok. 2300 mieszk. • 5 km² • 460 os./km²)
- Tyszowce (2186 mieszk. • 17,85 km² • 122 os./km²)
- Lubycza Krolewska (ok. 1700 mieszk.)
Powiat tomaszowski wyróżnia się niespotykanym bogactwem form ochrony przyrody. Znajdują się tu trzy parki krajobrazowe: Krasnobrodzki, Południoworoztoczański i Puszczy Solskiej, a także aż 11 rezerwatów przyrody wśród nich “Nad Tanwią i “Czartowe Pole, ze słynnymi szumami, 7 użytków ekologicznych i ok. 100 pomników przyrody! Najwyższą formą ochrony na terenie powiatu tomaszowskiego są parki krajobrazowe. Są to: Puszczy Solskiej, Krasnobrodzki oraz Południoworoztoczański. Inną formą ochrony przyrody występującą na terenie powiatu są rezerwaty (florystyczny: “Skrzypny Ostrów” (ze stanowiskiem modrzewia polskiego, gm. Tarnawatka), leśne: “Las Lipowy w Uroczysku Bukowiec” (gm. Jarczów), ”Jalinka” (gm.Lubycza Król.) ze skamieniałymi drzewami,”Przecinka” (ze starodrzewem bukowym, gm. Rachanie), “Zarośle” (ze starodrzewem jodły, gm. Tomaszów Lub.), torfowiskowy: “Nowiny” (gm. Susiec) stepowy: “Skarpa Dobużańska” (z roślinnością kserotermiczną gm. Tyszowce),”Machnowska Góra (gm.Lubycza Król.), geologiczny: “Piekiełko” (skupisko 68 głazów piaskowców kwarcytycznych), rezerwaty krajobrazowe: “Nad Tanwią” (gm. Susiec), “Czartowe Pole” (na pograniczu gmin Susiec i Józefów)).
Parki Krajobrazowe:
*Krasnobrobrodzki Park Krajobrazowy /9390 ha/, utworzony w 1988 r. na obszarze Roztocza Środkowego; w pow. tomaszowskim znajduje się płd.-wsch. część Parku z kulminacją Wapielnia /386,5 m n.p.m./; w rzeźbie Parku dominują pasma wzgórz o wysokości do 350 m n.p.m., urozmaiceniem krajobrazu są paraboliczne wydmy i głębokie wąwozy; ponad połowę powierzchni Parku zajmują lasy, głównie bór świeży, w którym przeważa sosna a także jodła; w runie występują rzadkie rośliny górskie jak: widłak wroniec, narecznica szerokolistna, przytulia okrągłolistna a także gatunki środowisk torfowiskowych i kserotermicznych.
*Południoworoztoczański Park Krajobrazowy, (1989r.), /20.376 ha/ powierzchni, z tego 4.139 ha w woj. podkarpackim; w krajobrazie przeważają spłaszczone pagórki porośnięte lasem, urozmaicone wciętymi dolinami, wąwozami i wydmami, tu znajdują się największe wzniesienia roztoczańskie w Polsce: Długi Goraj (391,5 m n.p.m.) oraz Wielki Dział ( 390,5 m n.p.m.) i Krągły Goraj (388,7 m n.p.m.); lasy zajmują 67 % pow. Parku, wśród nich cenne bory buczyny karpackiej i jodłowe; wśród ssaków występują: wydra, piżmak, tchórz, borsuk, łasica, kuna, gronostaj; przez Park prowadzą ciekawe szlaki turystyczne m.in. “Po bunkrach Mołotowa” /niebieski/.
*Park Krajobrazowy Puszczy Solskiej, /28,980 ha/, utworzony w 1988 r., na terenie ówczesnych województw: zamojskiego i przemyskiego; aktualnie płn.-wsch. część Parku leży w pow. tomaszowskim; najcenniejszą formą geologiczno – topograficzną jest krawędź Roztocza, przez którą przełamują się rzeki: Szum, Sopot, Jeleń, Tanew, Potok Łosiniecki, tworząc system małych wodospadów tzw. “szumów”; Park ma charakter typowo leśny, 85 % pow. zajmują bory sosnowe i inne; występują tu także torfowiska niskie i wysokie; w faunie spotyka się zwierzęta łowne, płazy, gady oraz rzadkie i chronione ptaki m.in.: perkozy, orlika krzykliwego, pustułkę, cietrzewia, puchacza, dudka, żurawia i bociana czarnego;
O wielokulturowym dziedzictwie ziem powiatu tomaszowskiego świadczą liczne zabytki świeckie i sakralne, jak np. grodziska należące do Grodów Czerwieńskich, kościoły rzymskokatolickie, cerkwie greckokatolickie (unickie) i prawosławne, d. zbory ewangelickie i żydowskie synagogi.
Dobrze rozwinięta usługowa baza turystyczna, głównie w Tomaszowie Lub., Suścu, Majdanie Sopockim, a także znana gościnność mieszkańców, są dodatkowymi walorami powiatu tomaszowskiego.
ATUTY POWIATU
Przygraniczne położenie – przez powiat przebiega droga krajowa Nr 17 Gdańsk-Warszawa-Hrebenne (granica państwa) Odessa.
Na terenie powiatu znajduje się międzynarodowe przejście graniczne Hrebenne – Rawa Ruska.
Relatywnie niskie koszty pracy i łatwy dostęp do fachowców.
Ceny towarów i obiektów niższe niż w innych regionach kraju.
Zaplecze rolnicze dobrej jakości produkty jako baza dla rozwoju przetwórstwa żywnościowego, znakomite ekologiczne warunki do produkcji rolnej, w tym zdrowej żywności.
Naturalne walory przyrodniczo-krajobrazowe Roztocza, specyficzny mikroklimat lasów sosnowych, czyste nieskażone środowisko.
Bogate tereny myśliwskie i łowieckie.
PREFEROWANE KIERUNKI INWESTYCJI
Przetwórstwo i obrót produktami rolno-spożywczymi.
Infrastruktura okołoturystyczna.
Infrastruktura przygraniczna.
Ochrona środowiska naturalnego.
OŚWIATA
Bazę dydaktyczną w powiecie stanowi: 52 szkoły podstawowe, 22 gimnazja, 4 zespoły szkół.
KULTURA
Na terenie powiatu organizowane są imprezy kulturalno-sportowe o zasięgu krajowym oraz między-narodowym. Ważniejsze imprezy to: Transgraniczny Festiwal Pieśni o Roztoczu, Festiwal Dorobku Artystycznego Polskich Środowisk Przygranicznych, Ogólnopolskie Narciarskie Biegi Hetmańskie,
SPORT
Powiat tomaszowski ze względu na położenie geograficzne stwarza wszechstronne możliwości aktywnego wypoczynku zarówno w okresie letnim jak i Zimowym. W Tomaszowie Lubelskim funkcjonuje Ośrodek Sportu i Rekreacji TOMASOVIA z kompleksem sportowym, halą sportową, siłownią, dwoma boiskami piłkarskimi, kortami tenisowymi oraz hotelem. W okresie zimy istnieją doskonałe warunki do uprawiania sportów zimowych. Wytyczone są w obrębie Siwej Doliny trasy narciarskie.
WARTO ZOBACZYĆ:
* Błudek, gm. Susiec, d. obóz zagłady w Puszczy Solskiej, założony w 1944 r. przez NKWD dla żołnierzy AK jako filia więzienia na Zamku Lubelskim, zlikwidowany w marcu 1945 r. dzięki zbrojnej akcji oddziałów AK z pow. biłgorajskiego; symboliczny cmentarz, krzyż, pomnik i obelisk.
* Budynin, wieś na pograniczu Grzędy Sokalskiej i Równiny Bełskiej; dawna cerkiew greckokatolicka pw. Opieki Matki Bożej, drewniana, trzykopułowa, z 1887 r. z polichromiami i pełnym wyposażeniem, ob. kościół rzymskokatolicki pw. Niepokalanego Poczęcia NPM, obok drewniana dzwonnica, figura św. Floriana polichromowana z XIX w. i dom duchowieństwa prawosławnego, drewniany z końca XIX w.
* Celestynów, gm. Rachanie, ruiny murowanego dworu z XIX w. i pozostałość parku krajobrazowego.
* Ciotusza Stara, gm. Susiec, wieś na Roztoczu Środkowym; założona w 1591 r. przez Oleśnickich, o którą toczyli spór z Zamoyskimi – założycielami sąsiedniej Ciotuszy Nowej; dwa drewniane młyny wodne z 1880 r.; drewniana kapliczka z figurą św. Stanisława Biskupa z pocz. XX w.
* Czartowiec, gm. Tyszowce, wieś na Grzędzie Sokalskiej; d. cerkiew greckokatolicka z l. 1844-48 pw. MB Łaskawej, murowana, w l. 1875-1915 prawosławna, ob. kościół rzymskokatolicki pw. Przemienienia Pańskiego; ruiny klasycystycznego dworu murowanego z pocz. XIX w. otoczone parkiem krajobrazowym.
* Dobużek, gm. Łaszczów; dwór murowany z ok. 1915 r. przeniesiony z Typina w 1945r., piętrowy z kolumnadą i tympanonem, w otoczeniu parku krajobrazowego; kościół parafialny pw. św. Piotra i Pawła, murowany z 1749-51, rozbudowany w XIX/XX w. oraz dzwonnica, kostnica, składzik, plebania, otoczone ogrodzeniem z 1867 r. z kapliczkami i stacjami Drogi Krzyżowej oraz ruiny kościoła oraz klasztoru Jezuitów, wystawionych w latach 1736-58. a opuszczonych w 1773 r., przebudowanych w 1828 r. na pałac; drewniany dwór z ok. 1915 r., przewieziony z Typina w 1945 r., w otoczeniu parku krajobrazowego; ruiny zbrojowni (pozostałość zespołu zamkowego z XVI w.) przebudowanej na synagogę w XVIII w., którą zniszczono w 1941 r.
* Dzierążnia, gm. Krynice; kościół paraf. pw. Wniebowzięcia NMP i św. Mikołaja, murowany, jednonawowy, z II poł. XVIII w. kilkakrotnie odnawiany; plebania z 1934 r. i z 1905 r., zespół pałacowo-parkowy z XIX w. – dwór eklektyczny z II poł. XIX w., wzniesiony dla Gumińskich, oficyna z końca XVIII w., aleja lipowa w kształcie litery “V”; na cmentarzu kaplica grobowa Makomaskich powstała w 1934 r. z przebudowy cerkwi greckokatolickiej wzniesionej w 1828 r.
* Grodysławice, gm. Rachanie; dawna cerkiew greckokatolicka z 1909 r., obecnie kościół pw. MB Królowej Świata, murowany, wyłożony z zewnątrz klinkierem.
* Hrebenne, wieś nadgraniczna przy trasie drogowo-kolejowej z Warszawy i Lublina do Lwowa; b. cenny drewniany greckokatolicki zespół cerkiewny z XVII-XVIII w., m.in. cerkiew paraf., dzwonnica, furta, cmentarz, obok pomnikowe lipy.
* Huta Lubycka, gm. Lubycza Królewska, stara roztoczańska wieś, lokowana w XVI w. jako własność królewska w pobliżu wzniesienia Krągły Goraj, ładnie usytuowana na skraju lasów; w pobliżu umocnienia “linii Mołotowa”.
* Korhynie, gm. Jarczów, wieś na pograniczu Roztocza i Równiny Bełskiej; drewniany dworek należący dawniej do rodziny Ligowskich.
* Kornie, gm. Lubycza Królewska, zamieszkała przed wojną niemal wyłącznie przez Ukraińców; cerkiew murowana, greckokatolicka pw. św. Praskewii z 1910 r. – ob. kościół łaciński, obok drewniana dzwonnica z XVIII w.; na przycerkiewnym cmentarzu – wapienne nagrobki “bruśnieńskie”, wśród nich krzyż z XVIII w. i pomnik ukraiński postawiony w 50-tą rocznicę akcji “Wisła”.
* Kniazie, gm. Lubycza Królewska; imponujące ruiny cerkwi greckokatolickiej pw. św. Praskewii z 1806 r.; obok nieczynny cmentarz z licznymi krzyżami bruśnieńskimi.
* Korhynie, gm. Jarczów, wieś na pograniczu Roztocza i Równiny Bełskiej; drewniany dworek należący dawniej do rodziny Ligowskich.
* Łosiniec, wieś w gm. Susiec, na pograniczu Roztocza Środkowego i Południowego, założona na prawie wołoskim w XVI w., od 1579 r. w Ordynacji Zamojskiej; dawna drewniana cerkiew greckokatolicka z XVIII w. pw. Opieki św. Józefa i św. Michała Archanioła, drewniana, obecnie kościół parafialny, we wnętrzu barokowy ołtarz z ikoną Matki Bożej z XVII w., obok trzykondygnacyjna drewniana dzwonnica i pomnikowe lipy; cmentarz wojenny z kwaterami 216 żołnierzy Armii “Kraków”, poległych w bitwie z Niemcami w dn. 17-20 września 1939 r.
* Pawłówka, gm. Rachanie, wieś w zach. części Grzędy Sokalskiej, na wzgórzu 1,5-hektarowy ośrodek dworski, dobrze zachowany, z czytelnym częściowo układem kompozycyjnym – prawdopodobnie dawniej stał tu dwór obronny; drewniany dworek z XIX/XX w.
* Tarnoszyn, gm. Ulhówek, wieś na Równinie Bełskiej; kościół paraf. pw. MB Szkaplerznej i św. Stanisława z l. 1958-62, z wyposażeniem z XVII-XIX w. pochodzącym z wcześniejszego kościoła oraz świątyń w Uhnowie i Bełzie na Ukrainie; do 1994 r. stała we wsi drewniana greckokatolicka cerkiew parafialna z 1759 r., którą przeniesiono do Muzeum Wsi Lubelskiej w Lublinie; pomnik ku czci mieszkańców wsi i okolic, zamordowanych przez UPA w 1944 r.
* Wożuczyn, duża, rozczłonkowana wieś na Grzędzie Sokalskiej będąca do XVIII w. własnością kilku znanych rodow (Wożuczyńskich, Mierów, Wapińskich, Wydżgów); kościół parafialny Nawiedzenia NMP, barokowy, z l. 1742-50; pozostałości zespołu obronnego z XVI-XVII w. oraz rezydencjonalnego z XVIII w. – w tym ślady parku włoskiego (XVIII w.); z d. pałacu, który został zniszczony podczas I wojny światowej, zachowały się obeliski bramne; kurhany zwane “okopami szwedzkimi”, cukrownia z pocz. XX w., domy pracownicze i park podworski z 1770 r., tworzące osobną osadę.
* Żulice, gm. Telatyn, wieś na Grzędzie Sokalskiej,; zespół pałacowo-parkowy o pow. 0,5 ha – późnoklasycystyczny dwór z XVIII/XIX w.; kościół paraf. z 1827 r., klasycystyczny pw. Podwyższenia Krzyża Św., zbudowany pierwotnie jako kaplica grobowa Makomaskich.
* Muzeum – Miejsce Pamięci w Bełżcu (Oddział Państwowego Muzeum na Majdanku)
* Muzeum Regionalne im. Janusza Petera W Tomaszowie Lubelskim
* Budynin, wieś na pograniczu Grzędy Sokalskiej i Równiny Bełskiej; dawna cerkiew greckokatolicka pw. Opieki Matki Bożej, drewniana, trzykopułowa, z 1887 r. z polichromiami i pełnym wyposażeniem, ob. kościół rzymskokatolicki pw. Niepokalanego Poczęcia NPM, obok drewniana dzwonnica, figura św. Floriana polichromowana z XIX w. i dom duchowieństwa prawosławnego, drewniany z końca XIX w.
* Celestynów, gm. Rachanie, ruiny murowanego dworu z XIX w. i pozostałość parku krajobrazowego.
* Ciotusza Stara, gm. Susiec, wieś na Roztoczu Środkowym; założona w 1591 r. przez Oleśnickich, o którą toczyli spór z Zamoyskimi – założycielami sąsiedniej Ciotuszy Nowej; dwa drewniane młyny wodne z 1880 r.; drewniana kapliczka z figurą św. Stanisława Biskupa z pocz. XX w.
* Czartowiec, gm. Tyszowce, wieś na Grzędzie Sokalskiej; d. cerkiew greckokatolicka z l. 1844-48 pw. MB Łaskawej, murowana, w l. 1875-1915 prawosławna, ob. kościół rzymskokatolicki pw. Przemienienia Pańskiego; ruiny klasycystycznego dworu murowanego z pocz. XIX w. otoczone parkiem krajobrazowym.
* Dobużek, gm. Łaszczów; dwór murowany z ok. 1915 r. przeniesiony z Typina w 1945r., piętrowy z kolumnadą i tympanonem, w otoczeniu parku krajobrazowego; kościół parafialny pw. św. Piotra i Pawła, murowany z 1749-51, rozbudowany w XIX/XX w. oraz dzwonnica, kostnica, składzik, plebania, otoczone ogrodzeniem z 1867 r. z kapliczkami i stacjami Drogi Krzyżowej oraz ruiny kościoła oraz klasztoru Jezuitów, wystawionych w latach 1736-58. a opuszczonych w 1773 r., przebudowanych w 1828 r. na pałac; drewniany dwór z ok. 1915 r., przewieziony z Typina w 1945 r., w otoczeniu parku krajobrazowego; ruiny zbrojowni (pozostałość zespołu zamkowego z XVI w.) przebudowanej na synagogę w XVIII w., którą zniszczono w 1941 r.
* Dzierążnia, gm. Krynice; kościół paraf. pw. Wniebowzięcia NMP i św. Mikołaja, murowany, jednonawowy, z II poł. XVIII w. kilkakrotnie odnawiany; plebania z 1934 r. i z 1905 r., zespół pałacowo-parkowy z XIX w. – dwór eklektyczny z II poł. XIX w., wzniesiony dla Gumińskich, oficyna z końca XVIII w., aleja lipowa w kształcie litery “V”; na cmentarzu kaplica grobowa Makomaskich powstała w 1934 r. z przebudowy cerkwi greckokatolickiej wzniesionej w 1828 r.
* Grodysławice, gm. Rachanie; dawna cerkiew greckokatolicka z 1909 r., obecnie kościół pw. MB Królowej Świata, murowany, wyłożony z zewnątrz klinkierem.
* Hrebenne, wieś nadgraniczna przy trasie drogowo-kolejowej z Warszawy i Lublina do Lwowa; b. cenny drewniany greckokatolicki zespół cerkiewny z XVII-XVIII w., m.in. cerkiew paraf., dzwonnica, furta, cmentarz, obok pomnikowe lipy.
* Huta Lubycka, gm. Lubycza Królewska, stara roztoczańska wieś, lokowana w XVI w. jako własność królewska w pobliżu wzniesienia Krągły Goraj, ładnie usytuowana na skraju lasów; w pobliżu umocnienia “linii Mołotowa”.
* Korhynie, gm. Jarczów, wieś na pograniczu Roztocza i Równiny Bełskiej; drewniany dworek należący dawniej do rodziny Ligowskich.
* Kornie, gm. Lubycza Królewska, zamieszkała przed wojną niemal wyłącznie przez Ukraińców; cerkiew murowana, greckokatolicka pw. św. Praskewii z 1910 r. – ob. kościół łaciński, obok drewniana dzwonnica z XVIII w.; na przycerkiewnym cmentarzu – wapienne nagrobki “bruśnieńskie”, wśród nich krzyż z XVIII w. i pomnik ukraiński postawiony w 50-tą rocznicę akcji “Wisła”.
* Kniazie, gm. Lubycza Królewska; imponujące ruiny cerkwi greckokatolickiej pw. św. Praskewii z 1806 r.; obok nieczynny cmentarz z licznymi krzyżami bruśnieńskimi.
* Korhynie, gm. Jarczów, wieś na pograniczu Roztocza i Równiny Bełskiej; drewniany dworek należący dawniej do rodziny Ligowskich.
* Łosiniec, wieś w gm. Susiec, na pograniczu Roztocza Środkowego i Południowego, założona na prawie wołoskim w XVI w., od 1579 r. w Ordynacji Zamojskiej; dawna drewniana cerkiew greckokatolicka z XVIII w. pw. Opieki św. Józefa i św. Michała Archanioła, drewniana, obecnie kościół parafialny, we wnętrzu barokowy ołtarz z ikoną Matki Bożej z XVII w., obok trzykondygnacyjna drewniana dzwonnica i pomnikowe lipy; cmentarz wojenny z kwaterami 216 żołnierzy Armii “Kraków”, poległych w bitwie z Niemcami w dn. 17-20 września 1939 r.
* Pawłówka, gm. Rachanie, wieś w zach. części Grzędy Sokalskiej, na wzgórzu 1,5-hektarowy ośrodek dworski, dobrze zachowany, z czytelnym częściowo układem kompozycyjnym – prawdopodobnie dawniej stał tu dwór obronny; drewniany dworek z XIX/XX w.
* Tarnoszyn, gm. Ulhówek, wieś na Równinie Bełskiej; kościół paraf. pw. MB Szkaplerznej i św. Stanisława z l. 1958-62, z wyposażeniem z XVII-XIX w. pochodzącym z wcześniejszego kościoła oraz świątyń w Uhnowie i Bełzie na Ukrainie; do 1994 r. stała we wsi drewniana greckokatolicka cerkiew parafialna z 1759 r., którą przeniesiono do Muzeum Wsi Lubelskiej w Lublinie; pomnik ku czci mieszkańców wsi i okolic, zamordowanych przez UPA w 1944 r.
* Wożuczyn, duża, rozczłonkowana wieś na Grzędzie Sokalskiej będąca do XVIII w. własnością kilku znanych rodow (Wożuczyńskich, Mierów, Wapińskich, Wydżgów); kościół parafialny Nawiedzenia NMP, barokowy, z l. 1742-50; pozostałości zespołu obronnego z XVI-XVII w. oraz rezydencjonalnego z XVIII w. – w tym ślady parku włoskiego (XVIII w.); z d. pałacu, który został zniszczony podczas I wojny światowej, zachowały się obeliski bramne; kurhany zwane “okopami szwedzkimi”, cukrownia z pocz. XX w., domy pracownicze i park podworski z 1770 r., tworzące osobną osadę.
* Żulice, gm. Telatyn, wieś na Grzędzie Sokalskiej,; zespół pałacowo-parkowy o pow. 0,5 ha – późnoklasycystyczny dwór z XVIII/XIX w.; kościół paraf. z 1827 r., klasycystyczny pw. Podwyższenia Krzyża Św., zbudowany pierwotnie jako kaplica grobowa Makomaskich.
* Muzeum – Miejsce Pamięci w Bełżcu (Oddział Państwowego Muzeum na Majdanku)
* Muzeum Regionalne im. Janusza Petera W Tomaszowie Lubelskim
(źródło: www.powiat-tomaszowski.com.pl; Wikipedia)
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz