Staszów – gmina miejsko-wiejska w województwie świętokrzyskim, w powiecie staszowskim. W latach 1975–1998 gmina położona była w województwie tarnobrzeskim.Siedziba gminy to Staszów. Miasto i Gmina Staszów leży na Wyżynie Kielecko-Sandomierskiej, nad rzeką Czarną Staszowską w południowo-wschodniej części województwa świętokrzyskiego w powiecie staszowskim, na pograniczu Gór Świętokrzyskich, Sandomierszczyzny i Ponidzia. Gmina Staszów jest największą w powiecie staszowskim, a w skład jej wchodzi 35 sołectw. Staszów położony jest w odległości 54 km od Kielc i 120 km od Krakowa. Przez Staszów przebiegają drogi wojewódzkie: 764 (Kielce - Staszów - Połaniec), 757 (Opatów - Staszów - Stopnica) i 765 (Chmielnik - Staszów - Osiek).
Powierzchnia
Powierzchnia
Miasto i Gmina - 225,86 km2
w tym Staszów - 26,88 km2
Ludność
Miasto i Gmina - 26,1 tys.
w tym Staszów - 15,5 tys.
Miejscowości wchodzące w skład gminy
Czajków Południowy, Czajków Północny, Czernica, Dobra, Gaj Koniemłocki, Grzybów, Jasień, Koniemłoty, Kopanina, Kurozwęki, Krzczonowice, Krzywołęcz, Lenartowice, Łaziska, Łukawica, Mostki, Niemścice, Oględów, Poddębowiec, Podmaleniec, Ponik, Sielec, Smerdyna, Stefanówek, Sztombergi, Wiązownica Duża, Wiązownica Mała, Wiązownica-Kolonia, Wiśniowa, Wiśniowa Poduchowna, Wola Osowa, Wola Wiśniowska, Wólka Żabna, Zagrody, Ziemblice.
Miasto stanowi centrum administracyjne powiatu staszowskiego – mieszczą się w nim m.in. starostwo, sąd rejonowy, prokuratura rejonowa, Komenda Powiatowa Policji i Komenda Powiatowa Państwowej Straży Pożarnej.
KRÓTKI RYS HISTORYCZNY
Historycznie Staszów leżał na Ziemi sandomierskiej, która po zjednoczeniu Polski została przekształcona w województwo sandomierskie (1314–1795). W 1795 r. miasto znalazło się w zaborze austriackim w granicach cyrkułu radomskiego (1796–1809). Po przyłączeniu Staszowa na mocy traktatu w Schönbrunn w 1809 r. do Księstwa Warszawskiego, stał się on stolicą powiatu w departamencie radomskim (1809–1816). Na terenie powiatu znajdowało się wówczas 215 miejscowości[8]. Rok po Kongresie wiedeńskim, na mocy którego Staszów formalnie znalazł się w Królestwie Polskim, wprowadzono reformę administracyjną i miasto weszło w skład województwa sandomierskiego ze stolicą w Radomiu (1816–1837). W 1837 r. w wyniku zmiany nazw województw na gubernie Staszów znalazł się w guberni sandomierskiej (1837–1844). W 1844 r. na mocy ukazu cara Mikołaja I Romanowa powiat staszowski został zniesiony, a miasto trafiło do powiatu sandomierskiego w guberni radomskiej (1844–1917).
W 1918 r., po odzyskaniu przez Polskę niepodległości, Staszów znalazł się w województwie kieleckim i powiecie sandomierskim (1918–1939). Po rozpoczęciu II wojny światowej i zajęciu terenów Polski przez wojska niemieckie, Staszów leżał w granicach powiatu opatowskiego w dystrykcie radomskim Generalnego Gubernatorstwa (1939–1945).
Po zakończeniu wojny, w 1945 r., miasto ponownie trafiło do województwa kieleckiego (1945–1975). Równocześnie przydzielono je do powiatu sandomierskiego, ale w 1954 r. władze zdecydowały o ponownym utworzeniu powiatu staszowskiego. Kiedy w 1974 r. zlikwidowano powiaty, Staszów trafił do nowo utworzonego województwa tarnobrzeskiego (1975–1998). Po kolejnej reformie administracyjnej Staszów po raz trzeci stał się siedzibą powiatu i znalazł się w województwie świętokrzyskim (od 1999).
KLIMAT
Staszów leży na terenie o klimacie przejściowym między surowszym klimatem Gór Świętokrzyskich a łagodniejszym Kotliny Sandomierskiej. Charakteryzuje się mroźnymi zimami, gorącym latem i ciepłą, długą jesienią.
Średnia temperatura w styczniu wynosi −3 °C, w lipcu 17–18,3 °C, a średnia roczna 7–8 °C. Okolice Staszowa znajdują się w tzw. cieniu opadowym Gór Świętokrzyskich i średnie roczne opady wynoszą około 570 mm.
Przeważają wiatry zachodnie i południowo-zachodnie.
FAUNA, FLORA W GMINIE
Miasto otaczają lasy iglaste i mieszane. Przeważają bory sosnowe, w których dominuje sosna, z domieszką buków, brzóz i grabów. Występują ponadto jodły, świerki, osiki i dęby. Na bogatą roślinność krzewiastą lasów składają się: leszczyna pospolita, czeremcha zwyczajna, jarząb pospolity, kruszyna pospolita.
W okolicznych lasach rośnie m.in.: borówka brusznica, miodunka ćma, zawilec żółty, zawilec gajowy, zdrojówka rutewkowata, konwalijka dwulistna i wrzos zwyczajny. Występuje także kilka gatunków rzadkich roślin, objętych w Polsce ochroną, m.in.: kopytnik pospolity, przylaszczka pospolita, czosnek niedźwiedzi, konwalia majowa, bagno zwyczajne, goździk piaskowy, widłak goździsty i wawrzynek wilczełyko.
W lasach i na polach otaczających miasto żyją dziki, kuny, sarny, jelenie, lisy i zające. Czasem można spotkać łosie. Na okolicznych polach żyją dzikie króliki, kuropatwy lub bażanty. Do najliczniejszych ptaków należą wróble, wrony, gawrony, kruki, wilgi, skowronki, dzięcioły, jemiołuszki, jaskółki, jastrzębie, bociany i czaple.
w tym Staszów - 26,88 km2
Ludność
Miasto i Gmina - 26,1 tys.
w tym Staszów - 15,5 tys.
Miejscowości wchodzące w skład gminy
Czajków Południowy, Czajków Północny, Czernica, Dobra, Gaj Koniemłocki, Grzybów, Jasień, Koniemłoty, Kopanina, Kurozwęki, Krzczonowice, Krzywołęcz, Lenartowice, Łaziska, Łukawica, Mostki, Niemścice, Oględów, Poddębowiec, Podmaleniec, Ponik, Sielec, Smerdyna, Stefanówek, Sztombergi, Wiązownica Duża, Wiązownica Mała, Wiązownica-Kolonia, Wiśniowa, Wiśniowa Poduchowna, Wola Osowa, Wola Wiśniowska, Wólka Żabna, Zagrody, Ziemblice.
Miasto stanowi centrum administracyjne powiatu staszowskiego – mieszczą się w nim m.in. starostwo, sąd rejonowy, prokuratura rejonowa, Komenda Powiatowa Policji i Komenda Powiatowa Państwowej Straży Pożarnej.
KRÓTKI RYS HISTORYCZNY
Historycznie Staszów leżał na Ziemi sandomierskiej, która po zjednoczeniu Polski została przekształcona w województwo sandomierskie (1314–1795). W 1795 r. miasto znalazło się w zaborze austriackim w granicach cyrkułu radomskiego (1796–1809). Po przyłączeniu Staszowa na mocy traktatu w Schönbrunn w 1809 r. do Księstwa Warszawskiego, stał się on stolicą powiatu w departamencie radomskim (1809–1816). Na terenie powiatu znajdowało się wówczas 215 miejscowości[8]. Rok po Kongresie wiedeńskim, na mocy którego Staszów formalnie znalazł się w Królestwie Polskim, wprowadzono reformę administracyjną i miasto weszło w skład województwa sandomierskiego ze stolicą w Radomiu (1816–1837). W 1837 r. w wyniku zmiany nazw województw na gubernie Staszów znalazł się w guberni sandomierskiej (1837–1844). W 1844 r. na mocy ukazu cara Mikołaja I Romanowa powiat staszowski został zniesiony, a miasto trafiło do powiatu sandomierskiego w guberni radomskiej (1844–1917).
W 1918 r., po odzyskaniu przez Polskę niepodległości, Staszów znalazł się w województwie kieleckim i powiecie sandomierskim (1918–1939). Po rozpoczęciu II wojny światowej i zajęciu terenów Polski przez wojska niemieckie, Staszów leżał w granicach powiatu opatowskiego w dystrykcie radomskim Generalnego Gubernatorstwa (1939–1945).
Po zakończeniu wojny, w 1945 r., miasto ponownie trafiło do województwa kieleckiego (1945–1975). Równocześnie przydzielono je do powiatu sandomierskiego, ale w 1954 r. władze zdecydowały o ponownym utworzeniu powiatu staszowskiego. Kiedy w 1974 r. zlikwidowano powiaty, Staszów trafił do nowo utworzonego województwa tarnobrzeskiego (1975–1998). Po kolejnej reformie administracyjnej Staszów po raz trzeci stał się siedzibą powiatu i znalazł się w województwie świętokrzyskim (od 1999).
KLIMAT
Staszów leży na terenie o klimacie przejściowym między surowszym klimatem Gór Świętokrzyskich a łagodniejszym Kotliny Sandomierskiej. Charakteryzuje się mroźnymi zimami, gorącym latem i ciepłą, długą jesienią.
Średnia temperatura w styczniu wynosi −3 °C, w lipcu 17–18,3 °C, a średnia roczna 7–8 °C. Okolice Staszowa znajdują się w tzw. cieniu opadowym Gór Świętokrzyskich i średnie roczne opady wynoszą około 570 mm.
Przeważają wiatry zachodnie i południowo-zachodnie.
FAUNA, FLORA W GMINIE
Miasto otaczają lasy iglaste i mieszane. Przeważają bory sosnowe, w których dominuje sosna, z domieszką buków, brzóz i grabów. Występują ponadto jodły, świerki, osiki i dęby. Na bogatą roślinność krzewiastą lasów składają się: leszczyna pospolita, czeremcha zwyczajna, jarząb pospolity, kruszyna pospolita.
W okolicznych lasach rośnie m.in.: borówka brusznica, miodunka ćma, zawilec żółty, zawilec gajowy, zdrojówka rutewkowata, konwalijka dwulistna i wrzos zwyczajny. Występuje także kilka gatunków rzadkich roślin, objętych w Polsce ochroną, m.in.: kopytnik pospolity, przylaszczka pospolita, czosnek niedźwiedzi, konwalia majowa, bagno zwyczajne, goździk piaskowy, widłak goździsty i wawrzynek wilczełyko.
W lasach i na polach otaczających miasto żyją dziki, kuny, sarny, jelenie, lisy i zające. Czasem można spotkać łosie. Na okolicznych polach żyją dzikie króliki, kuropatwy lub bażanty. Do najliczniejszych ptaków należą wróble, wrony, gawrony, kruki, wilgi, skowronki, dzięcioły, jemiołuszki, jaskółki, jastrzębie, bociany i czaple.
WARTO ZOBACZYĆ:
* Rynek w Staszowie - Centrum zabytkowego starego miasta o układzie renesansowym, kształtem zbliżony do kwadratu.Z każdego rogu wychodzą dwie prostopadłe do siebie ulice. Kamienice wokół Rynku pochodzą z XVIII wieku. Wybudowane zostały przez ówczesnego właściciela Staszowa – Augusta Aleksandra Czartoryskiego. Kamienice stanowią zwartą zabudowę murowaną. Zbudowane są w układzie kalenicowym, z nielicznymi już charakterystycznymi arkadowymi bramami przejazdowymi.
* Ratusz - Usytuowany pośrodku rynku Ratusz to architektoniczna wizytówka miasta. Został wybudowany w stylu klasycystycznym w pierwszej połowie XVIII wieku przez Aleksandra Czartoryskiego. Budynek jest murowany, parterowy, symetryczny, z szerokimi korytarzami, zbudowany na planie prostokąta z wysokim, czterospadowym dachem krytym dachówką. Na budynku umieszczono wieżę zegarową, która pierwotnie była dwukrotnie wyższa niż obecna. Podcienia arkadowe, tzw. "mini sukiennice krakowskie", są niewątpliwym urozmaiceniem bryły Ratusza. Do dnia dzisiejszego, oprócz bryły budynku z arkadowymi podcieniami (wschodnia i zachodnia elewacja są nimi ozdobione w środkowej części) zachowały się pierwotne elementy architektoniczne.
* Pomnik im. Tadeusza Kościuszki - Zlokalizowany obok ratusza pomnik jest punktem, przy którym w Staszowie odbywają się najważniejsze uroczystości patriotyczne, tj. obchody Konstytucji 3 Maja i Święto Odzyskania Niepodległości w dniu 11 listopada. Na rynku, po wschodniej stronie ratusza stoi pomnik, zwany dzisiaj pomnikiem Kościuszki.Wiele lat zwano go po prostu figurą, która była wielokrotnie przebudowywana i przenoszona. Jest to chyba jedyny w świecie pomnik–wędrowiec, bo żaden z pomników tyle razy nie zmieniał swego miejsca pobytu. Powstał w 1864 r. po zakończeniu powstania styczniowego, jako dowód wdzięczności dla cara Aleksandra za uwłaszczenie chłopów.
* Kościół pw. św. Bartłomieja - Jest najcenniejszym zabytkiem Staszowa. Jego powstanie datuje się na XII w. Po najstarszym drewnianym kościele nie pozostał niestety żaden ślad - został on spalony w 1241 r. przez Tatarów. Na miejscu wcześniejszego kościoła, w latach 1342–1343 wybudowano nowy, murowany kościół z kamienia i cegły (otynkowany z wyjątkiem ciosowej kaplicy) w stylu gotyckim: kościół św. Bartłomieja. Fundatorką kościoła była ówczesna dziedziczka Staszowa, Dorota Tarnowska. W połowie XVII w. kościół przekształcono. Około 1610 r. dostawiono wieżę, a w latach 1613-1618 Kaplicę Matki Boskiej Różańcowej, zwaną także Kaplicą Tęczyńskich. Około 1625 r. zostało przebudowane wnętrze wraz z założeniem nowych sklepień i podziałów.
* Ratusz - Usytuowany pośrodku rynku Ratusz to architektoniczna wizytówka miasta. Został wybudowany w stylu klasycystycznym w pierwszej połowie XVIII wieku przez Aleksandra Czartoryskiego. Budynek jest murowany, parterowy, symetryczny, z szerokimi korytarzami, zbudowany na planie prostokąta z wysokim, czterospadowym dachem krytym dachówką. Na budynku umieszczono wieżę zegarową, która pierwotnie była dwukrotnie wyższa niż obecna. Podcienia arkadowe, tzw. "mini sukiennice krakowskie", są niewątpliwym urozmaiceniem bryły Ratusza. Do dnia dzisiejszego, oprócz bryły budynku z arkadowymi podcieniami (wschodnia i zachodnia elewacja są nimi ozdobione w środkowej części) zachowały się pierwotne elementy architektoniczne.
* Pomnik im. Tadeusza Kościuszki - Zlokalizowany obok ratusza pomnik jest punktem, przy którym w Staszowie odbywają się najważniejsze uroczystości patriotyczne, tj. obchody Konstytucji 3 Maja i Święto Odzyskania Niepodległości w dniu 11 listopada. Na rynku, po wschodniej stronie ratusza stoi pomnik, zwany dzisiaj pomnikiem Kościuszki.Wiele lat zwano go po prostu figurą, która była wielokrotnie przebudowywana i przenoszona. Jest to chyba jedyny w świecie pomnik–wędrowiec, bo żaden z pomników tyle razy nie zmieniał swego miejsca pobytu. Powstał w 1864 r. po zakończeniu powstania styczniowego, jako dowód wdzięczności dla cara Aleksandra za uwłaszczenie chłopów.
* Kościół pw. św. Bartłomieja - Jest najcenniejszym zabytkiem Staszowa. Jego powstanie datuje się na XII w. Po najstarszym drewnianym kościele nie pozostał niestety żaden ślad - został on spalony w 1241 r. przez Tatarów. Na miejscu wcześniejszego kościoła, w latach 1342–1343 wybudowano nowy, murowany kościół z kamienia i cegły (otynkowany z wyjątkiem ciosowej kaplicy) w stylu gotyckim: kościół św. Bartłomieja. Fundatorką kościoła była ówczesna dziedziczka Staszowa, Dorota Tarnowska. W połowie XVII w. kościół przekształcono. Około 1610 r. dostawiono wieżę, a w latach 1613-1618 Kaplicę Matki Boskiej Różańcowej, zwaną także Kaplicą Tęczyńskich. Około 1625 r. zostało przebudowane wnętrze wraz z założeniem nowych sklepień i podziałów.
* Dzwonnica (przy kościele św. Bartłomieja) - Pochodzi z 1825 r. Wybudowana na osi fasady kościoła, murowana, reprezentuje styl klasyczny. Pierwszą kondygnację stanowi arkadowa brama, drugą zdobią trzy smukłe arkady, a trzecią - charakterystyczne trzy koliste otwory, zwieńczone trójkątnym przyczółkiem. Największy z trzech dzwonów odlany został przez Jerzego Bagińskiego w 1862 r. w Krakowie. Dzwonnicę odrestaurowano w 1998 r.
* Kaplica Matki Boskiej Różańcowej (przy kościele św. Bartłomieja) - Zwaną także Kaplicą Tęczyńskich, została wzniesiona dzięki Katarzynie z Leszczyńskich Tęczyńskiej w latach 1610–1625. Kaplica, dobudowana do kościoła św. Bartłomieja, stanowi najwartościowszy zabytek miasta oraz mauzoleum grobowe męża i syna fundatorki. Kaplica reprezentuje umiarkowany nurt manieryzmu zwany krakowsko-pińczowskim, nawiązując tym samym do stylu szkoły Santi Gucciego – królewskiego rzeźbiarza i architekta. Kaplica zbudowana jest na rzucie kwadratu, nakryta kopułą z latarnią (bogato zdobioną, podzieloną rzeźbionymi hermami), na zewnątrz ośmioboczna, wewnątrz kolista. Wrażenie wysokiego sklepienia potęgowane jest przez lekkie nachylenie ścian.
* Kościół pw. WMB i św. Augustyna w Kurozwękach - Kilka kilometrów od Staszowa znajdują się Kurozwęki, miejscowość, której istnienie notowano już w XIII wieku. W Kurozwękach warto zobaczyć kościół pw. Wniebowzięcia Matki Boskiej i św. Augustyna. Parafia została utworzona w 1347 roku. Kościół murowany istniał już ok. 1470 roku. Od 1487 był to kościół parafialny i klasztor kanoników regularnych laterańskich, których sprowadził z Krakowa kasztelan sandomierski i podskarbi koronny, Piotr z Kurozwęk. W tym czasie kościół został rozbudowany i wzniesiono klasztor. W 1827 r. kościół parafialny i klasztor oddany został na schronisko dla starców ss. miłosierdzia.
* Pałac w Kurozwękach - Jego początki sięgają XIV wieku, kiedy to około 1400 roku Dobiesław z Kurozwęk wybudował drewniano-murowany zamek, siedzibę rodu. Początkowo zamek miał charakter obronny. Był to jeden z pierwszych murowanych zamków rycerskich w Polsce. W ciągu stuleci przybrał on kształt, jaki możemy obecnie podziwiać. Zaskakuje on ciekawą bryłą i dobrym połączeniem najstarszych gotyckich fragmentów z późniejszymi elementami. Wnętrza i piwnice kurozwęckiego Pałacu udostępnione są do zwiedzania dla turystów, którzy mogą je podziwiać z przewodnikiem. Na życzenie organizowane są również pokazy walk rycerskich, artylerii i dawnych tańców.
* Pałac Kołłątajów w Wiśniowej - Niedaleko od Staszowa położona jest Wiśniowa, w której znajduje się Pałac Kołłątajów z I połowy XVIII wieku, jeden z najciekawszych zabytków na terenie gminy Staszów.
Pałac Kołłątajów w Wiśniowej to piętrowy budynek, na planie prostokąta. W jego wnętrzu znajduje się ciekawa, dziewiętnastowieczna klatka schodowa nawiązująca do baroku, oraz wmurowany portyk z sześciu kolumn toskańskich. W pałacu mieści się Izba Pamięci Hugona Kołłątaja, w której można zobaczyć oryginalne dokumenty wydane za życia sławnego Polaka oraz pogłębić wiedzę na temat jego osoby. Park, w którym usytuowany jest pałac, swą historią sięga XVIII wieku. Od 2018 r. zabytkowy Pałac Kołłątajów w Wiśniowej poddawany jest gruntownej renowacji. Gmina Staszów pozyskała na to zadanie dofinansowanie z Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Świętokrzyskiego 2014-2020 oraz z Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego.
* Zespół Pałacowy „Dzięki” - Wiązownica położona jest na krańcu gminy Staszów. Oficjalnie dzieli się na: Wiązownicę Małą, Wiązownicę Dużą i Wiązownicę Kolonię. Pierwsze wzmianki o miejscowości pojawiły się już w XIII wieku. Ciekawostką w Wiązownicy Kolonii jest znajdujący się tam Zespół Pałacowy „Dzięki” z drugiej połowy XIX wieku, zbudowany przez Wasilija Pogodina. Budynek wywiera bardzo duże wrażenie. Pałacyk ma dwa piętra, 700 m2 powierzchni i 26 pomieszczeń. Od 1918 roku mieściła się tutaj leśniczówka. Pałac ten często nazywany jest „eklektycznym”, ponieważ każde piętro pałacu ma okna w innym kształcie, zaś pałacyk oglądany z każdej z czterech stron wygląda inaczej. Najciekawsze rozwiązanie architektoniczne to konstrukcja klatki schodowej, wybudowanej na zewnątrz, z boku pałacu, na kształt średniowiecznej baszty. We wnętrzu, w salonie na pierwszym piętrze, znajdują się rzadko spotykane w okolicach Staszowa orientalne, ostrołukowo sklepione framugi drzwi. Ciekawy klimat także w bocznej klatce schodowej.Obok pałacu rośnie okazały dąb, który zaliczany jest do pomników przyrody. Przy pałacu znajduje się piwniczka, która dawniej służyła do przechowywania mięsiwa, oraz przypałacowe zabudowania gospodarcze.
* Zalew Chańcza - Chańcza to największy zbiornik wodny w województwie świętokrzyskim. Południowa część zalewu leży w powiecie staszowskim, a północna w powiecie kieleckim. Bliska odległość od Staszowa (14 km) powoduje, że zalew spełnia istotną rolę rekreacyjną dla mieszkańców Gminy Staszów i nie tylko. W sezonie letnim można tu skorzystać ze strzeżonego kąpieliska, popływać kajakiem, łódką i rowerkiem wodnym, uprawniać windsurfing oraz wodne sporty motorowe. Zalew jest położony w otoczeniu lasów Cisowsko-Orłowińskiego Parku Krajobrazowego i Chmielnicko-Szydłowskiego Obszaru Chronionego Krajobrazu. Na jego brzegach znajdziemy ośrodki wypoczynkowe, restauracje i lokale gastronomiczne. Zalew Chańcza jest miejscem lubianym, przez wędkarzy, którzy chętnie odwiedzają jego brzegi o każdej porze roku.
* Parki dworskie -krajobrazowe - Na terenie Gminy Staszów znajdują się 4 parki dworskie-krajobrazowe:
-Kurozwęki – park dworski – krajobrazowy z XVIII w.,
-Staszów – park miejski z XIX w.,
-Wiśniowa – park krajobrazowy z XIX – XX w. na terenie Zespołu Pałacowego Kołłątajów,
- Wiązownica Kolonia – park krajobrazowy z XVIII w.,
Wszystkie parki to obszary chronione, wyróżniające się wartościami przyrodniczymi, historycznymi i kulturowymi. Celem tworzenia takich parków jest zachowanie, i upowszechnienie powyższych wartości. W Kurozwękach, Wiśniowej, Wiązownicy-Kolonii parki są elementami zespołów parkowych przy zabytkowych pałacach. W Staszowie park znajduje się w starej części miasta, w pobliżu zabytkowego dworku myśliwskiego rodziny Radziwiłłów.
* Skałki i Jaskinia Staszowska - Przy ul. Rakowskiej w Staszowie znajdują się pozostałości po niewielkim kamieniołomie gipsowym. Na jego terenie znaleźć można skalną wnękę o głębokości kilku metrów. Niewykluczone, że Jaskinia Staszowska ciągnie się dalej, ale jej eksploracja wymagałaby poszerzenia i wykucia przejścia do dalszej jej części. Z góry nieczynnego kamieniołomu rozpościera się widok na Błonia, i przepływającą przez nie rzekę Destę.
(źródło: www.staszow.pl; Wikipedia)
* Kaplica Matki Boskiej Różańcowej (przy kościele św. Bartłomieja) - Zwaną także Kaplicą Tęczyńskich, została wzniesiona dzięki Katarzynie z Leszczyńskich Tęczyńskiej w latach 1610–1625. Kaplica, dobudowana do kościoła św. Bartłomieja, stanowi najwartościowszy zabytek miasta oraz mauzoleum grobowe męża i syna fundatorki. Kaplica reprezentuje umiarkowany nurt manieryzmu zwany krakowsko-pińczowskim, nawiązując tym samym do stylu szkoły Santi Gucciego – królewskiego rzeźbiarza i architekta. Kaplica zbudowana jest na rzucie kwadratu, nakryta kopułą z latarnią (bogato zdobioną, podzieloną rzeźbionymi hermami), na zewnątrz ośmioboczna, wewnątrz kolista. Wrażenie wysokiego sklepienia potęgowane jest przez lekkie nachylenie ścian.
* Kościół pw. WMB i św. Augustyna w Kurozwękach - Kilka kilometrów od Staszowa znajdują się Kurozwęki, miejscowość, której istnienie notowano już w XIII wieku. W Kurozwękach warto zobaczyć kościół pw. Wniebowzięcia Matki Boskiej i św. Augustyna. Parafia została utworzona w 1347 roku. Kościół murowany istniał już ok. 1470 roku. Od 1487 był to kościół parafialny i klasztor kanoników regularnych laterańskich, których sprowadził z Krakowa kasztelan sandomierski i podskarbi koronny, Piotr z Kurozwęk. W tym czasie kościół został rozbudowany i wzniesiono klasztor. W 1827 r. kościół parafialny i klasztor oddany został na schronisko dla starców ss. miłosierdzia.
* Pałac w Kurozwękach - Jego początki sięgają XIV wieku, kiedy to około 1400 roku Dobiesław z Kurozwęk wybudował drewniano-murowany zamek, siedzibę rodu. Początkowo zamek miał charakter obronny. Był to jeden z pierwszych murowanych zamków rycerskich w Polsce. W ciągu stuleci przybrał on kształt, jaki możemy obecnie podziwiać. Zaskakuje on ciekawą bryłą i dobrym połączeniem najstarszych gotyckich fragmentów z późniejszymi elementami. Wnętrza i piwnice kurozwęckiego Pałacu udostępnione są do zwiedzania dla turystów, którzy mogą je podziwiać z przewodnikiem. Na życzenie organizowane są również pokazy walk rycerskich, artylerii i dawnych tańców.
* Pałac Kołłątajów w Wiśniowej - Niedaleko od Staszowa położona jest Wiśniowa, w której znajduje się Pałac Kołłątajów z I połowy XVIII wieku, jeden z najciekawszych zabytków na terenie gminy Staszów.
Pałac Kołłątajów w Wiśniowej to piętrowy budynek, na planie prostokąta. W jego wnętrzu znajduje się ciekawa, dziewiętnastowieczna klatka schodowa nawiązująca do baroku, oraz wmurowany portyk z sześciu kolumn toskańskich. W pałacu mieści się Izba Pamięci Hugona Kołłątaja, w której można zobaczyć oryginalne dokumenty wydane za życia sławnego Polaka oraz pogłębić wiedzę na temat jego osoby. Park, w którym usytuowany jest pałac, swą historią sięga XVIII wieku. Od 2018 r. zabytkowy Pałac Kołłątajów w Wiśniowej poddawany jest gruntownej renowacji. Gmina Staszów pozyskała na to zadanie dofinansowanie z Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Świętokrzyskiego 2014-2020 oraz z Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego.
* Zespół Pałacowy „Dzięki” - Wiązownica położona jest na krańcu gminy Staszów. Oficjalnie dzieli się na: Wiązownicę Małą, Wiązownicę Dużą i Wiązownicę Kolonię. Pierwsze wzmianki o miejscowości pojawiły się już w XIII wieku. Ciekawostką w Wiązownicy Kolonii jest znajdujący się tam Zespół Pałacowy „Dzięki” z drugiej połowy XIX wieku, zbudowany przez Wasilija Pogodina. Budynek wywiera bardzo duże wrażenie. Pałacyk ma dwa piętra, 700 m2 powierzchni i 26 pomieszczeń. Od 1918 roku mieściła się tutaj leśniczówka. Pałac ten często nazywany jest „eklektycznym”, ponieważ każde piętro pałacu ma okna w innym kształcie, zaś pałacyk oglądany z każdej z czterech stron wygląda inaczej. Najciekawsze rozwiązanie architektoniczne to konstrukcja klatki schodowej, wybudowanej na zewnątrz, z boku pałacu, na kształt średniowiecznej baszty. We wnętrzu, w salonie na pierwszym piętrze, znajdują się rzadko spotykane w okolicach Staszowa orientalne, ostrołukowo sklepione framugi drzwi. Ciekawy klimat także w bocznej klatce schodowej.Obok pałacu rośnie okazały dąb, który zaliczany jest do pomników przyrody. Przy pałacu znajduje się piwniczka, która dawniej służyła do przechowywania mięsiwa, oraz przypałacowe zabudowania gospodarcze.
* Zalew Chańcza - Chańcza to największy zbiornik wodny w województwie świętokrzyskim. Południowa część zalewu leży w powiecie staszowskim, a północna w powiecie kieleckim. Bliska odległość od Staszowa (14 km) powoduje, że zalew spełnia istotną rolę rekreacyjną dla mieszkańców Gminy Staszów i nie tylko. W sezonie letnim można tu skorzystać ze strzeżonego kąpieliska, popływać kajakiem, łódką i rowerkiem wodnym, uprawniać windsurfing oraz wodne sporty motorowe. Zalew jest położony w otoczeniu lasów Cisowsko-Orłowińskiego Parku Krajobrazowego i Chmielnicko-Szydłowskiego Obszaru Chronionego Krajobrazu. Na jego brzegach znajdziemy ośrodki wypoczynkowe, restauracje i lokale gastronomiczne. Zalew Chańcza jest miejscem lubianym, przez wędkarzy, którzy chętnie odwiedzają jego brzegi o każdej porze roku.
* Parki dworskie -krajobrazowe - Na terenie Gminy Staszów znajdują się 4 parki dworskie-krajobrazowe:
-Kurozwęki – park dworski – krajobrazowy z XVIII w.,
-Staszów – park miejski z XIX w.,
-Wiśniowa – park krajobrazowy z XIX – XX w. na terenie Zespołu Pałacowego Kołłątajów,
- Wiązownica Kolonia – park krajobrazowy z XVIII w.,
Wszystkie parki to obszary chronione, wyróżniające się wartościami przyrodniczymi, historycznymi i kulturowymi. Celem tworzenia takich parków jest zachowanie, i upowszechnienie powyższych wartości. W Kurozwękach, Wiśniowej, Wiązownicy-Kolonii parki są elementami zespołów parkowych przy zabytkowych pałacach. W Staszowie park znajduje się w starej części miasta, w pobliżu zabytkowego dworku myśliwskiego rodziny Radziwiłłów.
* Skałki i Jaskinia Staszowska - Przy ul. Rakowskiej w Staszowie znajdują się pozostałości po niewielkim kamieniołomie gipsowym. Na jego terenie znaleźć można skalną wnękę o głębokości kilku metrów. Niewykluczone, że Jaskinia Staszowska ciągnie się dalej, ale jej eksploracja wymagałaby poszerzenia i wykucia przejścia do dalszej jej części. Z góry nieczynnego kamieniołomu rozpościera się widok na Błonia, i przepływającą przez nie rzekę Destę.
(źródło: www.staszow.pl; Wikipedia)
ciekawostka: Olga Tokarczuk i "Prawiek i inne czasy" - Olga Tokarczuk to obecnie jedna z najbardziej znanych i cenionych polskich pisarek. W 2019 r. otrzymała Literacką Nagrodę Nobla. Akcja jej powieści z 1996 r. pt. „Prawiek i inne czasy” osadzona została na terenie Ziemi Staszowskiej ( m.in. w Zagrodach, Kurozwękach i Staszowie). Miejscowości w książce nazwane są inaczej niż w rzeczywistości: Staszów to Taszów, a Kurozwęki to Jeszkotle. Książka została okrzyknięta jedną z najlepszych polskich powieści lat dziewięćdziesiątych. Przesądy, wierzenia ludowe, wróżby i elementy folkloru przenoszą nas w magiczny świat „Prawieku”.
ciekawostka: Pod auspicjami gminy Staszów ukazuje się ilustrowany periodyk lokalny: Monitor Staszowski. Pismo samorządowe. Na jego łamach czytelnicy - mieszkańcy oraz turyści i inwestorzy - cyklicznie dowiadują się o bieżących wydarzeniach politycznych, gospodarczych, kulturalnych, edukacyjnych i sportowych z życia Miasta i Gminy.
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz