WIRTUALNE MUZEUM KONSTANTEGO LASZCZKI W DOBREM:
Konstanty Laszczka (ur. 3 września 1865 w Makówcu Dużym, zm. 23 marca 1956 w Krakowie) – polski rzeźbiarz, malarz, grafik, profesor i rektor ASP w Krakowie.
Dobre (daw. gmina Rudzienko) – gmina wiejska w województwie mazowieckim, w powiecie mińskim. W latach 1975–1998 gmina położona była w województwie siedleckim.
Siedzibą gminy jest Dobre.
HERB GMINY:
Z praw miejskich pozostał herb przedstawiający na tarczy przednią połowę dzika czarnego na polu białym / srebrnym / z potężnymi kłami – szablami, jakby szedł do walki z przednimi nogami w biegu. Genezę herbu wyjaśnia legenda, która głosi, że kilkaset lat temu na terenie gminy Dobre grasował ogromny dzik. Był wielki, miał błyszczącą, czarną sierść, ogromne kły i groźne spojrzenie. Niszczył uprawy, straszył inne zwierzęta, a także atakował ludzi. Bali się go wszyscy, nawet Ci najwięksi i najodważniejsi. Dzik straszył ludzi z Dobrego przez lata i kiedy wszyscy stracili już nadzieję, że znajdzie się śmiałek, który go pokona, do Dobrego przybył książę Mazowsza, i upolował ogromne zwierzę. Radości mieszkańców nie było końca, w Dobrem wyprawiono wielkie przyjęcie na jego cześć, a niektórzy twierdzą, że otrzymał rękę najpiękniejszej panny w Dobrem. Strasznego dzika zaś umieszczono w herbie Dobrego.
******
Gmina Dobre położona jest w centralno-wschodniej części Polski, w województwie mazowieckim. Pod względem administracyjnym wchodzi w skład powiatu mińskiego. Graniczy z następującymi gminami: Stanisławów, Strachówka, Korytnica, Wierzbno, Kałuszyn i Jakubów. Odległość Gminy Dobre od Warszawy wynosi 50 km, od Mińska Mazowieckiego – 20 km, od Siedlec – 56 km.
Powierzchnia całkowita Gminy Dobre obejmuje obszar 12 485 ha. W jej skład wchodzą 42 sołectwa: Adamów, Antonina, Brzozowica, Czarnocin, Czarnogłów, Dobre, Drop, Duchów, Gęsianka, Głęboczyca, Grabniak, Jaczewek, Joanin, Kąty Borucza, Kobylanka, Makówiec Duży, Makówiec Mały, Marcelin, Modecin, Nowa Wieś, Poręby Nowe, Osęczyzna, Pokrzywnik, Radoszyna, Rakówiec, Rąbierz Kolonia, Ruda Pniewnik, Rudno, Rudzienko, Sąchocin, Sołki, Poręby Stare, Świdrów, Walentów, Wólka Czarnogłowska, Wólka Kobylańska, Wólka Kokosia, Wólka Mlęcka, Mlęcin, Rynia. Największą miejscowością jest Dobre, zaś najmniejszą – Marcelin. Gminę Dobre zamieszkuje 5947 osób (stan na 31.12.2020r.), 2948 kobiet i 2999 mężczyzn. Gmina Dobre leży na granicy dwóch mezoregionów: Równiny Wołomińskiej i Wysoczyzny Kałuszyńskiej. Pod względem morfologicznym zasadnicza cześć Gminy położona jest na wysoczyźnie morenowej, zaś część północno-zachodnia na równinie stożka napływowego. Obszar wysoczyzny morenowej wznosi się na wysokości 150-200 m n.p.m. W południowej części Gminy wyraźne są wzgórza morenowe o wysokości bezwzględnej przekraczającej 200 m n.p.m (rejon wsi Mlęcin). Nieliczne wzgórza wydmowe występują na zachód i południowy-zachód od wsi Dobre. Gmina leży w dorzeczu Bugu. Jej część południowa należy do zlewni rzeki Rządzy, zaś część północna do zlewni rzeki Osownicy.
ZARYS HISTORYCZNY:
28 września 1530 roku na mocy aktu lokacyjnego wystawionego przez króla Zygmunta Starego dla Jana Dobrzynieckiego herbu Ciołek, podstolego zakroczymskiego, właściciela dóbr Ossówno, powstało nowe miasto w Ziemi Liwskiej. Głównym atutem lokacji i rozwoju miasta przez kilkadziesiąt lat było jego położenie. Dobre znalazło się na szlaku handlowym, łączącym Wilno z Wrocławiem. To przez Dobre przewożono z Rusi i Litwy do Europy Zachodniej skóry, futra, miód, węgiel drzewny, drewno na maszty. Na odcinku miedzy Liwem a Warszawą wiódł przez Pniewnik, Dobre, Stanisławów, Pustelnik, Okuniew. Dobre było także ośrodkiem eksploatacji rud darniowych, co miało duży wpływ na rozwój handlu wyrobami z żelaza. O eksploatacji materiału na terenie świadczą nazwy miejscowości: Rudzienko, Ruda Pniewnik, Rudno.
Lokacja miasta była prawdopodobnie potwierdzeniem istniejącej już osady, a o tym fakcie świadczą dokumenty związane z utworzeniem parafii Dobre. Zachowany odpis XVI wiecznego dokumentu wskazuje na istnienie osady przed lokacją miasta, która nazywała się Zadna, a nazwa Dobre została nadana przez Dobrzynieckich.
Akt lokacyjny ustanawiał w mieście sądownictwo patrymonialne – część sporów w mieście rozstrzygał właściciel miasta, pozostałe sądy starostów. W Dobrem obowiązki wójta sprawował właściciel. 50 lat od lokacji Dobre rozwijało się dosyć dobrze. W mieście odbywały się trzy jarmarki rocznie – na św. Stanisława, św. Jana i w siódmą niedzielę po Zielonych Świątkach oraz jeden targ tygodniowy w sobotę.
Z rejestru poborowego z 1563 roku wynika, że istniały dwa oddzielne miasta Dobre Stare należące do Dobrzynieckich i Dobre Nowe, którego właścicielami byli Ossowińscy. W 1563 roku Dobrem Starym było 21 rzemieślników: 5 piekarzy, 3 szewców, 6 piekarzy, 3 krawców, 1 płatnerz, 2 handlarzy solą, 1 tkacz, 3 wytapiaczy żelaza; w Dobrem Nowym – 30 rzemieślników, w tym: 3 wytapiaczy żelaza, 9 szewców, 3 garncarzy, 6 piekarzy.
W XVII wieku Dobre bardziej przypominało wieś czynszową niż miasto. W rozwoju zaczęły wyprzedzać go sąsiadujące miasteczka, które stanowiły dla siebie konkurencję. Aby zmienić sytuację, zwiększono liczbę jarmarków do 5. Przywilej na organizację większej ilości jarmarków otrzymał nowy właściciel Dobrego – Piotr Leżajski w 1752 roku od króla Augusta III. Właściciel próbował w ten sposób zwiększyć swoje dochody.
Akt lokacyjny ustanawiał w mieście sądownictwo patrymonialne – część sporów w mieście rozstrzygał właściciel miasta, pozostałe sądy starostów. W Dobrem obowiązki wójta sprawował właściciel. 50 lat od lokacji Dobre rozwijało się dosyć dobrze. W mieście odbywały się trzy jarmarki rocznie – na św. Stanisława, św. Jana i w siódmą niedzielę po Zielonych Świątkach oraz jeden targ tygodniowy w sobotę.
Z rejestru poborowego z 1563 roku wynika, że istniały dwa oddzielne miasta Dobre Stare należące do Dobrzynieckich i Dobre Nowe, którego właścicielami byli Ossowińscy. W 1563 roku Dobrem Starym było 21 rzemieślników: 5 piekarzy, 3 szewców, 6 piekarzy, 3 krawców, 1 płatnerz, 2 handlarzy solą, 1 tkacz, 3 wytapiaczy żelaza; w Dobrem Nowym – 30 rzemieślników, w tym: 3 wytapiaczy żelaza, 9 szewców, 3 garncarzy, 6 piekarzy.
W XVII wieku Dobre bardziej przypominało wieś czynszową niż miasto. W rozwoju zaczęły wyprzedzać go sąsiadujące miasteczka, które stanowiły dla siebie konkurencję. Aby zmienić sytuację, zwiększono liczbę jarmarków do 5. Przywilej na organizację większej ilości jarmarków otrzymał nowy właściciel Dobrego – Piotr Leżajski w 1752 roku od króla Augusta III. Właściciel próbował w ten sposób zwiększyć swoje dochody.
Od 1775 roku Dobre należało do Massalskich. W 1785 Dobre odkupił Szymon Szydłowski, następnie na początku XIX w. Dobre oraz Rudzienko i Rudnę nabył Ignacy Antoni Jaźwiński. W 1864 r. Dobre przeszło na własność jego synów – Feliksa i Walentego. Wdowa po Ignacym Antonim – Filipina z Czerskich, miała prawo do dożywocia w Dobrem na mocy umowy przedślubnej. Prawo to odstąpiła w 1864 roku Walentemu Jaźwińskiemu w zamian za prawo własności Woli Ossowińskiej. Walenty Jaźwiński zmarł w roku 1872 i na mocy testamentu Dobre przeszło na własność wdowy po nim, Kamili z Zagajewskich. Następnymi właścicielami byli prawdopodobnie Ostrowscy.
Po trzecim rozbiorze Polski Dobre znalazło się pod zaborem austriackim, w Galicji Zachodniej, w cyrkule siedleckim, ale w czasie Księstwa Warszawskiego należało do departamentu warszawskiego. Działania wojenne w kampanii napoleońskiej przyczyniły się do zniszczenia Dobrego. Rząd Królestwa Polskiego dążył do reformy miast prywatnych, którą zapoczątkowała Konstytucja 3 Maja. Reforma miast prywatnych polegała na ograniczeniu władzy właściciela przez powołanie rady miejskiej, burmistrza, mianowanego przez rząd, a opłacanego przez właściciela oraz przeznaczeniu dla miasta budżetu, co przyczyniłoby się do poprawy ekonomicznej miasta. Tej reformie właściciele Dobrego systematycznie sprzeciwiali się argumentując, że przywileje królewskie, wyłączały miasto Dobre, jako własność prywatną, spod jurysdykcji królewskiej.
W 1821 roku ówczesny właściciel i dziedzic sporządził dokument pod tytułem „Opisanie historyczne oraz topograficzno – statystyczne miasta Dobre szlacheckiego w województwie mazowieckim w obwodzie stanisławowskim”. Według tego opisu w mieście żyło 317 mieszkańców, w tym 30 Żydów. Było 38 domów wyłącznie drewnianych, ulice w części brukowane. Rzemiosłem zajmowało się 19 osób, w tym: kowalstwem – 2 osoby, tkactwem – 3 osoby, stolarstwem – 2 osoby, sukiennictwem – 3 osoby, budową pieców – 2 osoby, kołodziejstwem- 3, krawiectwem – 3 , grabarz – 1 osoba. Rada miejskich w tym okresie dysponowała sprzętem ogniowym, stołem, 2 stołkami, tabelą miar i wag, szafą na akta. Od 1830 roku siedziba urzędu miejskiego mieściła się w pomieszczeniu aresztu. Porządku w mieście pilnował 1 policjant.
W 1844 roku rząd Królestwa Polskiego wystąpił z projektem zmiany 48 rządowych i 177 miast prywatnych nie przynoszącym dochodów, na wsie. Około 1850 roku właściciel – Walenty Jaźwiński podejmuje starania o zmianę miasta na gminę wiejską. Postanowieniem Rady Administracyjnej Królestwa Polskiego z dnia 13-25 maja 1852 roku odebrano prawa miejskie jedynemu, prywatnemu miasteczku Dobre w guberni warszawskiej. Odtąd Dobre stało się wsią należącą do gminy Rudzienko.
Dobre posiadało księgę hipoteczną z dobrami Rudzienko i było obciążone pożyczką z Towarzystwa Kredytowego Ziemskiego w Warszawie. Kamila Jaźwińska (wdowa po Walentym) spłaciła część pożyczki i wydzieliła Dobre ze wspólnych dóbr. Dobre składało się wówczas z 526 morgów i 134 prętów (1 pret – 4,5 m) i stało się jej dożywociem.
Brakuje źródeł i wiedzy na temat kolejnych właścicieli Dobrego. Wiadome jest, że na przełomie XIX i XX wieku właścicielami Rudzienka byli Ostrowscy.
W okresie Powstania Listopadowego we wsi Makówiec Duży 17 lutego rozegrała się bitwa wojsk polskich pod dowództwem generała Jana Skrzyneckiego z wojskami rosyjskimi pod dowództwem generała Rosena. Maria Konopnicka opisała te bitwę w wierszu „Bitwa pod Dobrem”.
W 1861 roku w Dobrem istniała już szkoła elementarna. Od 1868 roku Dobre znalazło się w powiecie radzymińskim i należało do niego do 1918 roku. W tym czasie Dobre liczyło 462 mieszkańców.
Po spaleniu starego kościoła drewnianego, w 1873 roku przystąpiono do budowy nowego, murowanego zaprojektowanego przez architekta Bolesława Podczaszyńskiego. Budowie patronowała Kamila Jaźwińska. Wtedy też prawdopodobnie zmieniono patrona ze św. Stanisława na św. Mikołaja.
Przez następne 40 lat Dobre stopniowo się rozwijało. Wzrasta liczba ludności. W sierpniu 1919 roku powołano województwo warszawskie wraz z powiatem mińskim i gminą Rudzienko. Dobre w 1925 roku liczyło 1 097 mieszkańców, w tym 373 Żydów, którzy mieli swoją bożnicę.
Rozwój samorządu gminnego przerwał wybuch II wojny światowej. Przed wybuchem wojny, z dniem 1 kwietnia 1939 roku przyłączono do gminy Rudzienko część zlikwidowanej gminy Czarnogłów (Czarnogłów, Kamionka i Wólka Czarnogłowska. Z gminy Rudzienko natomiast wyłączono gromadę: Ołdakowizna i miejscowość folwark Poręby Leśne).
Zarówno wojna polsko – sowiecka w 1920 r. jak i II wojna światowa oszczędziły Dobremu większych zniszczeń. Podczas II wojny światowej z budynków ucierpiał jedynie kościół, na który w sierpniu 1944 r. spadły dwa pociski artylerii radzieckiej, uszkadzając dach i okna. W okresie okupacji Żydzi z Dobrego zostali deportowani do obozu zagłady w Treblince, a znajdująca się w miejscowości synagoga została zniszczona.
W okresie okupacji hitlerowskiej w czasie II wojny światowej, teren gminy z siedzibą w Rudzienku znalazł się na obszarze Generalnej Guberni w dystrykcie warszawskim, powiecie Mińsk Mazowiecki.
Okres Polski Ludowej przyniósł następujące zmiany: przede wszystkim powołano w Dobrem gminę, którą w 1958 r. zmienioną na gromadę. W 1963 r. wybudowano ośrodek zdrowia, lecznicę weterynaryjną, bibliotekę (w 1961 r. liczyła 4600 tomów), przez pewien czas funkcjonowało także kino stałe. W 1965 roku osada liczyła 1101 mieszkańców.
Na mocy Uchwały Wojewódzkiej Rady Narodowej w Warszawie z dnia 1 grudnia 1972 roku z dniem 1 stycznia 1973 roku otworzono Gminę Dobre w powiecie mińskim. Gmina Dobre graniczyła wówczas z gminami Stanisławów, Strachówka, Korytnica, Wierzbno, Jakubów. Zajmowała ogółem 12 000 hektarów, w tym 9497 ha użytków rolnych. W skład gminy wchodziły 42 wioski, liczba ludności wynosiła 7 300 osób. 91% ludności pracowało w rolnictwie, 9% w przemyśle.
Na terenie gminy działały: Gminna Spółdzielnia, Międzykółkowa Baza Maszynowa: Dobre, Poręby Nowe, Szkoła Podstawowa, PZLZ Dobre, Kasa Spółdzielcza, Ośrodek Zdrowia, Rolnicza Spółdzielnia Produkcyjna Rudzienko, Posterunek Milicji Obywatelskiej, Zakład Mleczarski, OSP.
TURYSTYKA:
Czyste, zdrowe powietrze i malownicze położenie wielu miejscowości w gminie Dobre przyciągają mieszkańców miast i są zachętą do spędzania urlopów w okolicach: Wólki Kobylańskiej, Rudy Pniewnik, Ryni, Rakówca, Makówca Małego, Makówca Dużego, Gęsiarki Borowej, Wólki Mlęckiej, Osęczyzny i wielu innych. Tereny te są zazwyczaj położone w okolicach lasów i pięknie płynących strumyków lub małych rzek. W centrum Dobrego, na rynku wznosi się zabytkowy Kościół Rzymsko-Katolicki p.w. św. Mikołaja, wybudowany w stylu gotyckim. Nieopodal stoi pomnik Józefa Piłsudskiego. W Gminnym Ośrodku Kultury znajduje się Muzeum Konstantego Laszczki, jednego z najwybitniejszych synów tej ziemi, znanego nie tylko w Polsce, ale i na świecie, artysty-rzeźbiarza. Na 2006 rok przypadła 50 rocznica jego śmierci. W Muzeum znajduje się wiele cennych eksponatów tego twórcy. W Makówcu Dużym wzniesiono pomnik na cześć bohaterskich żołnierzy Powstania Listopadowego, którzy stoczyli tu bitwę pod Dobrem z wojskami rosyjskimi. Broniąc dostępu armii rosyjskiej do Warszawy, nie szczędzili krwi i życia. Co roku odbywają się tu uroczystości patriotyczne, organizowane przez władze samorządowe gminy i apele poległych.W oddalonej o 5 km od Dobrego miejscowości Ruda Pniewnik, znajduje się piękny, murowany dworek z przełomu XIX i XX w. oraz pozostałości parku krajobrazowego. Równie piękny dworek posiada pobliskie Rudzienko, ale ten jest starszy, bo pamięta jeszcze czasy napoleońskie. W uroczym zakątku, wśród lasów i zieleni, w małej wiosce Gęsiarka Borowa, liczącej zaledwie kilka gospodarstw, jeden z miłośników koni prowadzi stajnię. Świadczy też usługi jeździeckie, przejażdżki konne i dorożką. Ciekawostką jest też tu hodowla perskich kotów, a ich właściciel i jego zwierzęta brały już udział w nagraniach wielu znanych filmów, jak: „Pan Tadeusz” czy „Boża podszewka”.
źródło: https://gminadobre.pl
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz