Dębica – miasto w województwie podkarpackim, siedziba powiatu dębickiego, położone nad rzeką Wisłoką, przy autostradzie A4 i drodze krajowej 94 w Rynnie Podkarpackiej, na północnym skraju Pogórza Strzyżowskiego. Przed 1945 r. Dębica należała do województwa krakowskiego, po zakończeniu II wojny światowej weszła w skład nowo utworzonego województwa rzeszowskiego.
Leży w historycznej Małopolsce, w dawnej ziemi sandomierskiej. Dębica uzyskała niezrealizowaną lokację miejską w 1358 roku, lokowana w 1372 roku, zdegradowana do kategorii miasteczka w 1785 roku. Prawa miejskie ponowne nadane w 1912 roku. W 1927 roku do Dębicy włączono zdegradowane miasto Kawęczyn. W latach 1975–1998 miasto administracyjnie należało do województwa tarnowskiego.
DĘBICA W LICZBACH:
Mieszkańcy
44 433 (liczba mieszkańców Dębicy – stan na 31 grudnia 2019 r.)
Kobiety – 23 057
Mężczyźni – 21 376
Powierzchnia - 33,83 km2
Budżet - 240 mln (budżet wydatków bieżących i majątkowych w 2019 roku)
Edukacja i wychowanie - 3967 (liczba uczniów szkół podstawowych – stan na 31 grudnia 2019 r.) 1807 (liczba dzieci w przedszkolach – stan na 31 grudnia 2019 r.)
Aktywność obywatelska - 69,32% (frekwencja w drugiej turze wyborów Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej w 2020 r.)
Miasto Dębica położone jest w zachodniej części województwa podkarpackiego. Odległość miasta od Rzeszowa (stolicy województwa) wynosi 46 km. Dębica jest jednym z ważniejszych miast i ośrodków gospodarczych w regionie. Miasto jest stolicą powiatu dębickiego, a także siedzibą władz gminy wiejskiej, która obejmuje okoliczne miejscowości. Przez miasto przepływa rzeka Wisłoka. Granice południowe miasta wyznaczają malownicze, częściowo zalesione pasma wzgórz, poprzecinane dolinami potoków, jarami oraz wąwozami. Na północy natomiast występuje szeroka, płaska równina z niewielkimi wzniesieniami. Położenie geograficzne wyznaczają współrzędne 50º03´ północnej szerokości geograficznej, 21º24´ wschodniej długości geograficznej. Średnia wysokość miasta wynosi 205 m n.p.m. Różnica wysokości między północną, a południową częścią miasta, wynosi ok. 190 m, co świadczy o osobliwym położeniu Dębicy na pograniczu dwóch jednostek fizyczno-geograficznych – Kotliny Sandomierskiej i Pogórza Karpackiego. W skład Kotliny na obszarze miasta wchodzą: Rynna Podkarpacka i Dolina Dolnej Wisłoki. Południowa część Dębicy obejmuje fragment Pogórza Strzyżowsko-Dynowskiego. Obszar objęty granicami administracyjnymi miasta zajmuje 33,83 km². Przez Dębicę od wieków prowadziły ważne szlaki komunikacyjne i handlowe. Doliną Wisłoki wiódł trakt z Węgier przez Dębicę do Sandomierza oraz równoleżnikowy szlak komunikacyjny wyznaczony obniżeniem terenu wzdłuż Pogórza Karpackiego z Krakowa do Lwowa. Dębica położona jest przy najdłuższej polskiej autostradzie, tj. autostradzie A4, będącej częścią drogi międzynarodowej E40. Miasto posiada dwa zjazdy autostradowe (Dębica – Wschód) oraz (Dębica –Zachód). Ponadto przez miasto przebiega droga krajowa 94, która stanowi niepłatną trasę alternatywną dla autostrady A4.Miasto znajduje się w bliskim położeniu lotnisk w: Rzeszowie (Port Lotniczy Jasionka) – 55 km oraz w Krakowie (Kraków Airport) – 135 km. Dębica jest także ważnym węzłem kolejowym. Od 1856 r. przez miasto wiedzie linia kolejowa Kraków – Lwów. Dębica jest także stacją początkową modernizowanej linii kolejowej 25 Dębica – Łódź Kaliska.
GOSPODARKA
Dębica jest jednym z najważniejszych ośrodków przemysłowych Polski południowo-wschodniej. W samym mieście i jego najbliższych okolicach mocno rozwinięty jest przemysł gumowy oraz chemiczny (m.in.: Firma Oponiarska „Dębica” SA, Tikkurilla Beckers-Polifarb Dębica, Fabryka Farb i Lakierów „Śnieżka”) oraz spożywczy (Zakłady Mięsne Dębica, Iglomeat-Sokołów, Animex Południe, Olimp Laboratories). Dość prężnie rozwija się również branża transportowa (Omega Pilzno) oraz produkcji materiałów budowlanych (m.in.: Igloobud, Zakład Obróbki Marmuru „Jabo – Marmi”). W mieście siedzibę ma znany producent rowerów Arkus & Romet Group. Znajduje się tu również Wytwórnia Urządzeń Chłodniczych „PZL Dębica” S.A. działająca na rynku od 1938 roku. Ponadto na terenie miasta funkcjonuje Obszar Przemysłowy Specjalnej Strefy Ekonomicznej „Euro-Park” Mielec. Dębica została uhonorowana tytułami „Gmina Fair Play” 2004, 2005 i 2006 – Certyfikowana Lokalizacja Inwestycji, przyznawanymi przez Fundację Instytut Badań nad Demokracją i Przedsiębiorstwem Prywatnym.
HANDEL
Znaczną część miejskiej gospodarki stanowi sektor handlowy. W Dębicy funkcjonują: 2 hipermarkety (Carrefour, Kaufland), 5 galerii handlowych („Raj”, „Galeria Dębicka”, „Czerwona Torebka”, „Galeria Panorama”, „Galeria Portius”) i kilkanaście innych sklepów sieci handlowych: Jubilatka, Biedronka (5), Delikatesy Centrum (5), Lidl, Społem (8),; markety budowlane Majster, Merkury Market; sklepy: Neonet, Media Expert, RTV Euro AGD, Mix Electronics oraz restauracja McDonald’s (24h).
TRANSPORT
Dębica leży przy Autostradzie A4 oraz drodze krajowej nr 94 pomiędzy Krakowem a Rzeszowem. Ma 2 węzły zjazdowe z autostrady: Dębica Zachód (Żyraków) oraz Dębica Wschód (Pustynia) przy drodze wojewódzkiej nr 985 z Dębicy do Tarnobrzega. 30 października 2013 r. został oddany odcinek Dębica – Rzeszów, a 30 października 2014 r. otwarty został brakujący fragment autostrady pomiędzy Tarnowem a Dębicą, umożliwiając przejazd autostradą na trasie Kraków – Rzeszów.
Miasto jest ważnym węzłem kolejowym, przebiega tędy międzynarodowa trasa kolejowa E30. Dębica posiada bezpośrednie połączenia m.in. ze Lwowem, Krakowem, Szczecinem, Gdańskiem, Poznaniem, Katowicami, Warszawą, Wrocławiem oraz Zieloną Górą. W Dębicy zatrzymują się pociągi kategorii: EIP, IC, TLK, Regio oraz międzynarodowe. Poza stacją w centrum pociągi zatrzymują się również na przystanku Dębica Wschodnia.
Przez Dębicę przebiegają 2 szlaki kolejowe:
25 Łódź Kaliska – Dębica
91 Kraków Główny – Medyka
WARTO ZOBACZYĆ:
> Kościół pw. Św. Jadwigi z XV wieku - Kościół został wybudowany w XVI w., odnowiony w latach 1705-1702, przebudowany końcem XIX w i poszerzony w 1962 r. Gotycki, o zatartych częściowo cechach stylowych. Murowany, jednonawowy, z węższym prezbiterium (XV w.) zakończonym trójbocznie, przy którym znajduje się zakrystia ze składzikiem na pięterku. Przy nawie od pn. kaplica, od pd. kruchta, od zach. wieża z przedsionkiem w przyziemiu. W prezbiterium sklepienie kolebkowe z lunetami, w zakrystii i pod wieżą krzyżowe. W pozostałych częściach kościoła stropy płaskie. Wyposażenie wnętrza z XVIII-XIX w. Ściany zewnętrzne oszkarpowane. Dach siodłowy z wieżyczką na sygnaturkę. Świątynia otoczona jest murem, osłonięta drzewami , stojąca przy skrzyżowaniu bocznych ulic stanowi najstarszy i najlepiej utrzymany zabytek w mieście.
> Synagoga z drugiej połowy XVIII wieku - Dawna synagoga stoi przy głównej przelotowej arterii, po lewej stronie drogi do Krakowa. Wybudowana w XVIII w., spalona w 1939 r. , po wojnie zaadoptowana na dom towarowy. Zniszczona i zaniedbana zachowała świątynny charakter wyróżniający ja spośród otoczenia. Listwowe obramienia ścian i półkoliście zamknięte okna są jedynymi ozdobnymi akcentami starej budowli. Wzniesiona na planie prostokąta, poprzedzona od zachodu węższym przedsionkiem, od południa opięta przybudówkami. Wnętrze pozbawione wszelkich śladów pierwotnego wyposażenia dzielą cztery masywne, wieloboczne filary tworząc dziewięć pól zapełnionych dzisiaj przez stoiska handlowe. Jako obiekt handlowy funkcjonuje od lat 60 ubiegłego wieku. Obecnie jest własnością Gminy Żydowskiej w Krakowie.
> Kaplica grobowa Raczyńskich - Na cmentarzu parafialnym, w otoczeniu starych nagrobków, wśród których nie brak oryginalnych i pięknych przykładów kunsztu kamieniarskiego stoi kaplica grobowa Raczyńskich. Neogotycka budowla, wzniesiona około 1880 roku zamyka główną aleję obsadzoną drzewami. Prostokątną budowlę z dwoma transeptowymi ryzalitami po bokach wieńczy wysoka, kamienna ,ażurowa wieżyczka na sygnaturkę nakryta stożkowym hełmem. Zewnętrzne elewacje zdobi szczegółowo opracowana , neogotycka dekoracja, wykonana częściowo w piaskowcu, częściowo w cegle :obramowania naroży ścian, gzymsy, obramienia okien, blendy, ostrołukowe okna z maswerkami , sterczyny nad dachami i trójkątne frontowe ścian szczytowych. Piękno eleganckiej, niewielkiej kaplicy nie ma nic z surowości, ciężaru i powagi budowli grobowych.
> Kościół klasztorny Sióstr Służebniczek - Wzniesiony w 1932 r. według projektu S. Polleka w stylu neorenesansowym. Wewnątrz najcenniejszy jest posąg NMP Niepokalanie Poczętej z początków XX wieku.
> Cmentarz wojskowy - Założony został podczas I wojny światowej. Na jego terenie znajduje się 298 mogił indywidualnych i 7 zbiorowych. Kryją one szczątki nie tylko ofiar wojny, lecz także osób zmarłych w innych okresach historycznych. Mogiły mają przeważnie formę obramowania wypełnionego ziemią. Na szczycie poduszka z niewysokim, ozdobnym metalowym krzyżem. Większość stanowią groby bezimienne. Na niektórych grobach ustawione są pełne betonowe nagrobki, czasem o wysokiej wartości artystycznej.Spoczywają na nim m.in. żołnierze polscy polegli w walkach na kresach wschodnich w latach 1918-1920, żołnierze kampanii wrześniowej 1939 r., więźniowie zamordowani przez hitlerowców 27 czerwca 1940 r. w lesie koło Lubziny, partyzanci zamordowani w 1943 r., więźniowie rozstrzelani 2 lutego 1944 r. oraz żołnierze Armii Krajowej polegli w czasie wojny.
> Dwór na przedmieściu Wolica z drugiej połowy XIX wieku - Dwór w przeszłości należał m.in. do Raczyńskich, Christianich i Płockich. Wzniesiony z początkiem XIX wieku, pod koniec wieku przebudowany prezentuje lekką, pogodną architekturę w typie podmiejskiej willi. Budowla murowana, składająca się z trzech części: północnej – prostokątnej, piętrowej, z dachami o krzyżujących się kalenicach; środkowej -parterowej, za zadaszoną galerią od frontu, wspartą na żeliwnych kolumienkach, z tarasem od wsch.; południowej – parterowej w formie pawilonu ogrodowego o dużych półkoliście przesklepionych otwartych oknach. Brak tej budowli monumentalności i powagi charakterystycznej dla siedzib szlacheckich, przypomina raczej dom przeznaczony na letnie mieszkanie. Parkowe otoczenie, zredukowane do wąskiego, dookolnego pasa drzew i trawników otaczającego ogrodzenie wyznaczające współczesne, skromne rozmiary dworu. Czasy świetności przypomina piękna aleja dojazdowa wysadzona wiekowymi lipami tworzącymi z drogą zielony, cienisty tunel.
> Dom Kultury „Śnieżka” - Budynek „Sokoła” powstał w 1912 r. z inicjatywy prof. Stanisława Wiśniewskiego, prezesa Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół”. Równolegle z budową siedziby Towarzystwa przystąpiono do zagospodarowania otaczającego terenu, gdzie założono park z kręgielnią, kortem tenisowym i podium dla orkiestry.
> Wodociągowa wieża ciśnień (1904 r.)
> Cmentarz żydowski (przełom XVII/XVIII w.
> Muzeum Lalek
> Miniaturowa wieś Lipce
> Muzeum Regionalne
> Replika obozu hitlerowskiego
źródło: www.debica.pl; Wikipedia
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz